Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
delarik Iainkoa ezagutzen eztutenéz, eta Iesus Krist gure Iaunaren Ebanjelioari behatzen etzaizkionéz. "Ceux
[...] qui n'obeissent". Lç 2 Thess 1, 8 (He obeditu). Ikhusirik etziñela / hitzetara behatzen, / aserrerik tormentara
/ altxarazi zintuen. EZ Noel 149 (v. tbn. 169). Nahi badu sendatu, beha bekio bere adiskideari, goberna bedi
haren konseilluz eta abisuz. Ax 319 (V 211). Hil arazi zuen bere seme hura. Zeren hura bizi zeiño, haren
beldurrez, ezpaitzeikan Aurelia behatu nahi. Ib. 354 (V 235). Hala bata nola bertzea galtzeintu amurus itsuak,
emaztearen hitz ederrei eta maiñei behatzen zaienak. 'El que hace caso'. Ib. 344 (V 229). Nol' arrai miratzea /
baitu, eme mintzatzea, / gozo, gozo ere handi / da hari behatzea. O Po 31. Beha lehenik, minza azkenik. "Écoute
le premier, & parle le dernier". O Pr 79. Salbatu nahi bazira, othoi beha zakizat, ezarriko zitut bide hon batean.
Tt Onsa 12s. S. Bazilo handiak dio, eta othoi, beha zite haren abisu honari. Ib. 86. Horren endelgatzeko
, arima debota, konparazione honi behazite. Tt Ar 22. Ez iagoitik beha elhe theiü edo sobera nabasier. Bp I 97.
Gaizki errailer behatzian laket izatiak Jinkoari ogen egiten deroia? Ib. 102. Krist beha zakizkü; Krist emagüzü.
"Christe audi nos". Bp II 62. Humilitatereki hen izkiribien irakurtzez, eta predikier behatzez, zoñek hen erranak
argitzen baiterizkie. Ib. 119.
(s. XVIII) Jende dohakabe hauk gizon madarikatu hunen hitzei behaturik, hasi ziren berotasun handi batekin
[...] dorrearen egiten. ES 389. Bena señale da ihur ürgüllütsü eta bürü gogor dela besteren sendimentiari
behatü nahi eztenian. Mst I 9, 3. Beha zite ene hitzari, eta eztüzü axolik ükhenen gizonen ehun mila hitzentako.
Mst III 46, 2. Behatüren niz, Jinkuak ene bihotzian erranen dütian hitzer. Ib. 1, 1. Eta zeren? arrazua galthatzen
badüzü, haur düzüla, beha zite. Ib. 3, 2 (SP galdetzen baduzu zergatik, adizazu zergatik). --Zer egin behar da
koleraren ebitatzeko? --Behatü orotan arrazoinari eta fediari. CatLan 117. [Senhar emazteak] eztaitezkeela
goizegi haz [...] heen [haurren] instrukzioniaz arrangüra hartzen eta heen konduitari behatzen. Ib. 159.
Medisenzia errailer eztela behar behatu. AR 442. Medisenzia defendiatu behar dien batek medisentari behatuz
bekatu mortal egiten dizi. Ib. 443.
(s. XIX) Othoi, enzün nezazie, / Jinkuaren amorekati / beha zakiztadie. 'Entendez-moi; pour l'amour de Dieu
ecoutez-moi'. Xarlem 181. Beste propos bat badüt / zier komünikatzeko. / Behar zitzaiztadie behatü / ene
adiskidiak oro. Ib. 58. Eta gure Jinkuek ere / hobeki aie faboritüren, / oraiko ene er[r]anari / balin bahiz
behatzen. Ib. 112. Mirabolon, behadi: / behar dük khiristitü / ore jente ororeki / ere bai batheiatü. Ib. 936.
Jauna, horren erraner / etzitiala, ez, beha, / zeren eta hori beita / gezurti debria. AstLas 52. Etzaizie gaizki
juanen / behatzen bazirie guri, / guk ezteiziegu emanen / exenplu hunik baizi. Ib. 15. Hanbat aldiz eta hanbat
gauzetan behatu natzaionazkero munduari, Jesu Kristo ta haren ebanjelioa alde bat uzten nituelarik. Dh 116.
Debrua [...] hautatu izan du bere nausitzat; hari behatu zaio; hark emaiten ziotzan gogoramendu gaxtoei
jarraiki zaie. Ib. 153. Zu izanen zare geroroz, zure seme maitearen bihotz adoragarriaren ondoan, ni gehienik
behaturen natzaiona. Ib. 90. Erregelari behatzen bazaio, egin behar zaion bezala, Jainkoaren beraren nahiari
bezala. Ib. 46. Irakur debozionezko librü zonbait edo beha irakurtzen dütiener. UskLiB 78. Egün hartan beha
zite profeitatzeko desir handi bateki pheredikü edo katiximer. Ib. 78. Eihartxe behakhigü et' erragük bertan / eia
zertan hizan hiru lan hoietan. 'Écoute-nous'. Etch 276. Bi berset dolorusik nahi dizüt khantatü, / plazer
düzielarik, jente hunak, behatü. Ib. 138. Hamasei jakiletan zortzi falsü banütin, / her behatü balira galtzia segür
beinin. Ib. 144. Eni zeitanak behatzen dü entzünen / Irixibauko semia nula hil den. Ib. 638. Bena biak gitien beha
urhenziari. "Mais attendons la fin". Arch Fab 93. Sirats handireki behatüko nüzü erran nahi deiztatzün güzier.
Ip Dial 54 (It, Ur, Dv en(t)zun). Geroko lanyerrari / ez dira behatu, / konbeni den bezala / nahi dut deklaratu.
Bordel 173. Azpeitian egon zaren denboran ene erraner guti behatu zare, ene gatik nahi duzuna egin duzu. Laph
161. Jainkoak agerraraziko darotzue, zuen artean, nere iduriko igarle edo profeta bat. Beha zakizkote ongi
(Deut 18, 15). Jnn SBi 3 (Dv hura entzunen duzu). Jendea nori behatuko zaio, noren beldur izanen da, [...]
ezpaditu ohoratzen gure jainko handiak, eta adoratzen enperadoren iduriak? Ib. 144. Jakin zazu gaizki egiten
duzula zure tenploko apezen solhasei behatzea, gutaz mintzo zaitzunean. Ib. 133. Beha zakizkü zure huntarzün
handian, eta Jinkoaganik ardiets itzagützü [...] behar dütügün graziak. Ip Hil 6. Mariak oro ikhusten zütian,
orori behatzen eta ohartzen zen eta oro begiratzen zütian eta erabilten bere gogoan. Ib. 98. Ez zen behatü nahi
Aita eta Amen aholkier ez mehatxier. Ib. 55. Nahiago guk italiano... arrotz baten erranari behatu. Hanbat
gaixtoago guretzat. HU Zez 155. Bere mintzaia atxikiren dueno, behatuko da bethi bere arbasoen irakaspeneri
eta hetan tieso egonen. Arb Igand 28.
(s. XX) Isartan dazkad gaizak kasoak emon bage; baitare zomait gaiza izan bage, solamente ta, bea dein,
entzutzan, ekustzan eta entelegatzan gore uskara. Mdg 132. Bainan guziez nik irri... / Ez nintzan behatu nahi /
heien kontseilu oneri. Ox 190. Mündia behatzen da gezürrari, eta behatzia beno haboro ere mündiak egiten
düzütsiala, igaran-erazten dü gezürra aitzina. Const 14. --Ihoiz entzun dudan ipuinik zoroena da [...] --
Hatsarretik landan ez natzaion behatu, hain baitzen zoroa. Mde Pr 86. Zatozte huna, ipuin bati behatzera -erran
zuen izebak. Ib. 85. Atzera-galderarik gabe behatu zitzaizkion "ez-beharra" nola gertatu zen jaulkitzen
zielarik. Mde HaurB 106. Hitz horier lorioaturik behatzeko, zerutik jautsiak izan balire bezala. "Pour écouter
ces paroles avec ravissement". Ardoy SFran 155s. Nork ez daki jendeak ez duela beti norbaiten solaseri
behatzerik eta are gutiago fidatzerik. "[Ils] n'ont pas toujours besoin de faire attention". Ib. 301. Errespetia dute
elgarri ekartzen, / Elizaren legeri baitira behatzen. Xa Odol 93. Santa Grazia enian / haiñbeste ezagütüko, / ez
bagünian aizina / hartü nuizpait behatzeko. "De nous instruire". Casve SGrazi 164.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
426