Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
kanpo zabalean predikatzera beartu zan. Aran SIgn 80. Desafiyo au botatzerako / ez naute gutxi biartu. Xe 285.
Konfesatzeak eta komekatzeak, norzuk beartzen ditu? Legaz 32. Ezin euki izanda gaur pazientzia, / kontetara
beartu natxatzu egia. AB AmaE 241. Beste [alde] bi ipintera beartuten naz ni. Ib. 336. Emakume guztiz eder
baño gaizto batek pekatura biartu nai izandu zuan Franzisko. Bv AsL 220. Bere anima demonioari ematera
beartu zuen. Arr May 150. Nere aldetik, iñork beartu gabe, pozik agintzen dizut, ala egiñgo dedala. Ib. 142. Zer
egin dute, eta zenbat agertu edo behartu dituzte beren buruak "gorri horien errausteko"? HU Zez 50. --Zelan
bete bear dira eskintsariak edo botoak? --[...] norberak beartu gura izan eban denporan, eran eta
zerzeridadeakaz. Itz Azald 86.
(s. XX). Gure etxekoandria biartu zan uztera etxia. Iraola 17. Zerk beartu zaituzte [...] onenbeste janari, edari
ta errebelar (tabako) eder bidaltzera? A Ardi 133. Bere gogoaz ez baño, ezin bestez beartua izan ote zan, min
auek guziak eramatera? Inza Azalp 64. Guri ere barkatzera beartzen degu gure Jauna. Ib. 147. Ordun
emandako itzak etzun ainbestetaraño beartzen. Or SCruz 115. Oinbesteraño nekatutzeko / iñork ez ditu biartu.
Tx B I 93. Zure alaba au artizarra zen len; orain berriz uztar-beia bezala lepoa makurtzera beartu duzu. Or Mi
97. Oera beartu / nai, dagoneko? Ldi UO 33. Aurrera yoateko itxura egin zuen. Baña aiek beartu zuten esanez:
"Geldi zaite gurekin". Ir YKBiz 529. Lantegietako ezbearrak ordaintzera legeak beartu ebazanean. Eguzk
GizAuz 161. Ez; nik beartu det. Derriorrean dator. ABar Goi 51. O Jesus gurutzera / nigatik igo zerana, / ni jo
ta zeatzera / maiz beartu zaitudana. Canc. pop. in SMitx Aranz 127s. "Book of Common Prayer" delakoa
onartzera behartu nahi izan zituenean, iskilluak hartu zituzten beren sinesmena zaintzeko. Mde Pr 253. Senar
hezitze hortarako saiaketa gisa, mutila behartuko zuen [...] paseiura eraman zezan. Ib. 168. Legeak eztik
beartzen baserria seme zaharrenari uztea. Etxde JJ 42. Etxeko guziak etsai zitzaizkion [...] eta aiekin beartzen
zanean, bazkaritan, lanean eta solasean, bere begiak etzekiten nun koka. Ib. 183. Gernikeko Batzarrak kendu
egin eutsien eskubide ori, eta Ipiñaburu Zeanuriko erri-yaunen menpean gelditutera beartu. Akes Ipiña 7.
Etorri-berriya aizelarik etzaut lan aunditara biartzen, baño saiatu biarko dek. Anab Poli 42. Atzenerako gerra
ematera / bearko dira beartu. And Uzta 117. Ongia egitera beartzen nauen lege orrek nondik nora izan dezake
indar[r]ik neretzat? Vill Jaink 101. Lurrak, berez, iñork beartu gabe ugariago ekartzen zuen zernai. Ibiñ Virgil
72. Zeorrek ortara beartuko dituzu. Ib. 47. Ez al zera nitaz errukitzen? Iltzera beartuko nauzu azkenik! Ib. 34.
Soroa landu golde-muturrarekin, zezen soraioak masti-lerrotartean beartuz. Ib. 89. Burutapen aien mendean,
nekeak beartu ta lo artu zuan leio-ondoan. NEtx LBB 16. Legeak gazteena emaztetzat artzera beartzen zuan. Ib.
17. Tratu txarrikan ez artu, / ez bazaituzte beartu. Uzt Sas 241. Berez bezala dator horrexegatik, ezer behartu
eta bihurritu gabe. MIH 300. --Gipuzkoan dauden eskribauek ikasi behar ote lukete euskaraz? --Behar bai,
baina ez da erraz, legez behartzerik ez baitago. Ib. 149.
v. tbn. Hb Egia 113. Arr GB 43. AzpPr 58. KIkV 5. KIkG 69. Zait Sof 125. Munita 30. Erkiag Arran 140.
(Con aux. trans. tripersonal). Lan kontuak beartzen zizkien itz laburrak izan oi ziran beren arteko ele
bakarrak. Etxde JJ 28.
(Beharturik, behartuta, behartua '(estar, etc.) obligado'). "Behartua izatea, être tenu, obligé à" Dv. Zure
salbatzea gatik iautsi naiz zerutik, ez beharturik, baina karitateak erakharririk. SP Imit III 18, 1 (Mst, Ip
bortxaz, Pi bear izanak eraginda). Kristau fiel guziak / daude txit beartuak / artzera debozioa / beren biotz
osotik. CatBurg 3 (Cap 3, Bet 3 obligadurik, El 3 obligazio daukazu, Iraz 2 obligatuak). Jangoiko berak egiñak
bezala bearturik arkitzen gara gu, ark nai duen guzia egitera. Mb IArg I 317. Behartua izan zen gauzak ziren
bezala erraterat. Lg I 253. Zergatik gaude behartuak Eskriturak diona sinistera? Ub 110. Zerren gagozan
biarturik ezagubide ta honria emotera geure Jaunari. CrIc 173. Bekatu egin badot, bearturik ta premiñaturik
nago, penitenzia egitera. Añ EL 1 37 (EL 2 42 daukat [...] penitenzia egin bearra). Kristioa adimentura edo
ezaguerara datorrenean, zenbat gauza jakitera dago bearturik? Añ CatAN 14. --Pekatu mortala egin duenak
bereala konfesatu bear du? --Ondo lizate [...]. Baña eztago ortara bereala bearturik. Gco II 10s. Mesedeak
artzen dituana beartua dago, bere ongillea aintzakotzat idukitzera. AA I 504. Lanean hartzerat behartuak
direnek. Dh 55. Oiek egitera Kristaua beartua ez dago. Lard 381. Sentigarria da egiaz, bestetik gizon adituak
diraden zenbaitzuek, Euskeraz itzegitera bearturik, gaztelania edo franzesarekin naaspilla bat eginda, jardutea.
Aran SIgn 202. Yuramentua, botua edo agindea egiten duenak, kunplitzera beartua dago? Legaz 26. Nola gu
gauden Jesus iduritzera biartuak. Bv AsL 98. Samurtzen dituzula lur zall zeñ arria / emoten bearturik lan orren
saria. AB AmaE 26. Zu etzeunden ni onratzera beartua. Arr May 34. Igande ta jai-egunetan Meza osoa entzutea
beartua zaude. ArgiDL 10. Uste dot biartuta zagozala eskar (mesede) au egitten. Altuna 61. Eurek iñoen,
etzegozala pagetan bearturik. "Allegaron no ser obligados a pagar". Or Tormes 99. Bearturik egin nitun
gaiztakeri zantarrenak. Zait Sof 120. Egurretara edo soro lanera bearturik arkitzen zanean, Mayi gelditu oi zen
ardizai. Etxde JJ 56. Beartuak zaudete bada, onezkoak egiten. Nik lagunduko dizutet, Engrazi. Ib. 143. Egun
guztirako barruan egotera beharturik ote zen, bere gurasoen etxe zahar ilunean eta Parisetik etorritako senargai
horrekin? Mde Pr 167. [Gorputza] hiltzera behartua baldin bada. Ib. 352. Beartuta, eskutik elduta lapurreta bat
egiñ arazten dizute. MAtx Gazt 51. Ez dakit hola beharturikan ala inozentkerian, / beti bagira bataillon on bat
gaudenak presondegian. In Xa Odol 33. Ostalaria arpegi ona / jarritzera beartuta. Uzt Sas 234. Irakurleari [...]
azaltzearren behartua natorrela, ez naizela neure baitarik plazara agertu. MIH 191. Orobat hasi ginen,
beharturik, Lizeoak sortzen, Istitutoen aldamenean. MEIG IX 32.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
420