Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
buruak. Ib. 128. Neure beartasunetik atara nagizu, Jauna. Pi Imit I 22, 3 (Mst, Ip beharrüne, Ol bear).
Belauniko, alabak, guztiak belauniko, beartasun aundi batean guretako bat arkitzen da. Alz Ram 136.
Zuaitzaren beartasun ain aundia dala ikusi-ta, esan lezake norbaitek: Zer arrane egiten dute toki oietan mendiak
eta sakonak bear dan añean oiandu ta basotu gabe? Munita 25. Artaraño auldu da beartasunean ene kemena,
ezin baitut egari on zaidana. "In egestate". Or Aitork 312. Beartasunetik jaioa baita, oso beartsua, igarra ta
zimela da; oinutsik eta berotzeko su bage dabil. Or in Zait Plat 154.
Necesidad, obligación. Zorionez oraikoan etzegoan banan bana atherateko behartasunik. Osk Kurl 148.
Izadian nabari diren bearrezko oro, egiteei dagozkionak dira, beartasun fisikoa adierazten dute soil soilik [...].
Kañoia disparatzean, bala ba-dijoa baitezpada, naita-naiez, bere xede jakiñera; baiña ori izango da norbaitek
gauzak ala eratu ta tajutu zituelako. Vill Jaink 52.
1 behartatze. "Registro, acto de registrar mirando, aratzea, beartatzea, errejistroa" Lar. Cf. beha.
2 behartatze. "Necesidad (Osses) Darric" DRA.
beharti (H, PMuj). Necesitado; pobre. "Nécessiteux, qui est dans le besoin" H (que cita a Mb). v. behartsu.
Behar duena billatzen ez duena, beharti gelditzen da beti. Mb OtGai II 223. Ni neu bear nautenak aurrenik,
eta edonoren laguntza bear dutena urrenik: orra or nere nagusi ta ugazabak [...]. Zoritxarrez, ez du Jainkoak
itzegiten; baña beartiak itzegiten didate bere ordez, edo Ark auen aoaz. Txill Let 138.
(Tras gen.). Gu gara gerez ezin txarragoak, ezin ezerezagoak, eta Jangoikoaren ezin beartiagoak; bada
bera gabe deus bat ezin dagikegu guk bein ere. Mb OtGai III 401.
behartoki. Taller, lugar de trabajo. v. beharleku. --Ator ona, erakutsi eijozan oni eure biargintzako
tresnaak. --[...] Biartokijan daukadaz ta erdu bijok ara. Mg PAb 140. Ikusi gura ezpadau bere etxe, solo, baso
edo biar tokija nasaitasuneko eskola egiñda. JJMg BasEsc 105.
beartsari. v. BEHAR-SARI.
behartsu (Ht VocGr (-rsu), Lar, Añ, Lecl (-rsu), Dv, H, Zam Voc), biartsu (V-gip ap. Etxba Eib). 1. (Sust. y
adj.). Necesitado, pobre, indigente. "Indigent, beharsua" Ht VocGr 374. "Miserable" Ib. 386. "Indigente" Lar y
Añ. "Besogneux", "beartsu, syn. de l'adjectif beharra, pauvre, indigent" Dv. "Nécessiteux, qui est dans le besoin.
Syn. gabea" H. "Menesteroso" Zam Voc. v. behar (II, 2), behardun, behartsun, pobre, txiro. Tr. Propio de
la tradición meridional; bien documentado desde mediados del s. XVIII. Entre los autores septentrionales sólo se
encuentra en Goyhetche, Zerbitzari y Xalbador. En DFrec hay 44 ejs., meridionales.
Atozte nigana, behartsu-naigabetu, nekatu edo eritasun-pe gogorrean arkitzen zarazten guziok. Mb IArg I
187. Egun oro arkitzen da langille ta merkatari alferren eran behartsuago ta gabeago. Ib. 82. Lan onetan
gastatu zuen bere ondasun guzia, galdu zuen ekuste bera ta gelditu zen itsutu, beharsu ta irabaz-biderik ere
bage. Ib. 107. Agitz eroa da munduko itxerik onen, aberatsenen ta estimatuenean sar ditekela, txar-en,
beharsuenen ta zikingarrienean sarzen dena. Ib. 237. Artu zuen soldadu behartsuak bere bidea. Mb IArg II 269.
Eriari osasuna ta behartsuari ondasuna emateko. Ib. 330. Gizon ezer-ezenak eta eririk behartsuenak. Ib. 343.
Onen gurasoak lurreko gauzetan beartsuak ziran. Cb Josefa 2. Jende onék ematenzitioténak
errepartiaraztenzitue beartsuéi, bera naiz beartsuéna izaník. LE JMSB 165. Pobre behartsuak bezala bizi ziran,
ur ta ogi barau zirala. Ub 118. Gizon guziak, ala aberatsak nola behartsuak. Ib. 161. Jesus ain pobre, beharsu,
manso ta humil ekusi ta. Ib. 84. Biartsu edo pobretxu bati kentzen bajako [...] asko ebana egun bat ondo
igaroteko, izango da pekatu mortala. CrIc 87. Aberastu egizu nire arime beartsua zeruzko ondasunez. Añ EL
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 417
mende.
1
165 (EL 2 177 arima on-bearra). Nekatzalle edo ofiziodun beartsu batek, ze neke-bear latz-garratzak eztitu igaro
bear izaten, mantenduteko bere etxea? Añ LoraS 124. Uste dot iru erako pobre beartsuz beterik dagoala mundu
au: [...] deboziñorik eztaukeenak, bolsarik ez dabenak ta denporaren premiñadunak. Ib. 146. Eman bear zaie
egiazko pobre bearsuai, eta batez ere lotsatiai. Gco II 37. Zori onekoak gogoz edo espirituz beartsu diranak. Zeñ
ote dira zori oneko beartsu oek? Ote dira atez ate eskean dabiltzanak? AA I 618. Gerta diteke erri batean izatea
premia estuan dauden bearsuak. Ib. 507. Apaindura au emango dio Jaunak doatsu bakoitzari, munduan dan
beartsuena eta aztuena baliz ere. AA III 583. Beste aldetik berriz / jende beartsua, / ardit batengatika / oi da
urkatua. It Fab 53. Bi dote eun ta berrogei ta amarna dukatekoak donzella beartsuentzat. Izt C 501. Janen bat
eman nai dezunean ots-egin zaiezu beartsu edo pobreai, argal edo ezinduai, errenai eta itsuai. Lard 416.
Zorionekoak gogozko beartsuak, bada zeruko erreinua oiena da. Ib. 379. Oien emakume alargun beartsuak
etzirala ain ondo begiratuak eta lagunduak nola Hebreakoenak. Ib. 488. Onekin artutako dirua Apostoluai
eraman zien, beartsuetan zabaldu zezaten. Ib. 485. Aberatsai eta beartsuai. Ur Apoc (G) 13, 16 (Ur (V) ezeuki,
Ip behar). Heldu zaizkitzun behartsu eta penatuen othoitz eta galdeak. 'Les prières et les demandes des
personnes pauvres et affligées qui viennent à vous'. Gy Visites 8 (ap. Dv). Jainkoak danik aberatsena guziz