Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(AN-5vill), beharrik ama, semea ez da erori (AN-5vill)" Gte Erd 49.
(Con dat.). Jaungoikoari bearrik, ekaitzak etzidak astindu biotza; lasai ta paketsu bizi nauk. Etxde JJ 57.
- BEHARRIK ERE. "(L, BN, S), felizmente. Beharrik ere hartu bainian euritakoa enekin" A. "Ez dizut
utsean lanik artuko. Esaidazu zer sari nai duzun". Bearrik-ere, Labanek alaba bi zitun. Ol Gen 29, 15s. Bearrik
ere, aurre-aldiko iakintzaleok ongi ezagunak ditugu. Zait Plat 28. Etorriko da garaia, bearrik ere, lurralde aiek
golde-muturrarekin iraultzean erdoi-legenak iandako azkonak nekazariak arkituko dituena. Ibiñ Virgil 79.
beharripe. v. belarpe.
beharrizan (V ap. A Apend), bearrixen, bearrizen (V-arr ap. Gte Erd 213), bearizan (Añ (V)), biarrizan,
biarrixan, bierrixen (V-ger). Necesidad. "Indigencia (V)" Añ. "Biarrezana oki (V-ger)" Ort Oroig voc. (ap.
DRA). "Egun okaz lo bearrizenean nago (V-arr)" Gte Erd 213. v. behar i. Tr. No se documenta en los textos
hasta fines del s. XIX. Sólo meridional, propio sobre todo de autores vizcaínos. En DFrec hay 14 ejs.
Autorturiko eta autortu bagako pekatuak eta donaustea bera autortuteko bear izanean geldituten da. Itz Azald
142. Etzirean eguno premiñan edo ezeren bearrizanean aurkittu, Josetxo Ondartzan agertuzaneskero. Echta Jos
240. Zorionean, ezeren bear izanik ezeukela bizi izan zirean. Ib. 356. Noren bitartez erakutsiko doguz gure beste
bear izanok? A EEs 1916, 108. Biarbada guk baño aren biar-ixan geiago euki lei. Kk Ab I 9. Beraz, esakera
orrek diño: biarrak, edo biar-ixanak, lana eragiten daula. Ib. 107. Jaunak biarrixana danian bakarrik emoten
daula bere eskarra edo grazia. Ib. 28. Zure ogasunak gure bearrizenak baño geiago dirala. Eguzk LorIl 11 (ap.
DRA). Domeka ta jai-egunetan, bearrizan barik, otsein-lanetan iñardutea galerazten dausku irugarren
aginduak. KIkV 66 (KIkG 52 bear gabe). Bearrizanean dagozan Eleiza, Seminario, Gexoetxe ta Landerretxeai
laguntzeko. Ib. 80. Arima ta gorputzagazko bearrizanetan. Ib. 80. Gure gorputz eta gogoaren bearrizanetara
erdu gaitezentzat. Zink Crit 76. Beren bear-izanak ornitzeko asmotsu diran txiroetzaz. EgutTo 4-3-1923 (ap.
DRA). Naiz yan, edan, itsarrik egon, lo egin, atseden, lan egin, naiz gizatasunaren beste bear-izanen azpian
bizitea. Pi Imit I 22, 2 (SP, Ol behar, Mst, Ip beharrüne). Etorri zadiz nigaz, ene semia, zure mattasunaren biarixan
andijan nagolako. Altuna 98. Beti be esateuskun alako baten misiñuek etxien emon biar zituela, baeguela
biarrizana-ta. Kk Ab II 53. Mediku jauna be bere etxetik biarrixan barik atarata. Ib. 8. Ezin daikela iñok esan
iñoren biar-ixanik eztauala iñoiz ixango. Otx 151. Ardaua edango leuke irabazijakaz eta eleuke ixango ura
edateko biar-ixanik. Ib. 153. Kukulumutxu jarri ta prakak erazten asi zan Bertolda gorputzeko biar-ixanen bat
egittia erakutsi gura baileuan. Ib. 64. Milla ta milla gauzaren biar-ixanatan zagozala. Ib. 126. Sendi guztien
bearrizanak be eztira bardiñak izaten; batzuk besteak baño geitxuago bear dabe. Eguzk GizAuz 175. Daukanak
eztaukanari ta bearrizanean dagoanari al eta bear besteko laguntza emon bear dautsala. Ib. 12. Olako atsegin
sainduak eman ditidazu Zure errukiz, nere bear-izanari begira. Or Aitork 274. Lurreti etzean bear eudien guztie
ezin eudiela atara ta, etzeko bear-ixenak estalduteko, askok eukiten eudien auntz-taldetxoen bat edo. Akes Ipiña
31. Bitartean, senargei bear-izan gorririk ez ebanez... Erkiag Arran 64. Irakatsi on baten bear-izana euken
areik. Bilbao IpuiB 237. Presondegian dagona ba daki, eta edozeren men izango dana, edozeren bearrizana
izango dauana. Erkiag BatB 194. Ala balitz ere, Jainkoaren bear-izana ezta orrekin agortzen. Vill Jaink 64. Ogi
sobria emon daiogun / bear izana daukanai. BEnb NereA 249. Etengabeko lan portitzak, oro gainditzen baitu,
bearrizan gorriak gogorraldian bezelatsu. Ibiñ Virgil 72. Elizaz landa badu beste bearrizanik euskera errukarri
onek. Ib. 22. Eztauko beste Macpherson baten bearrizanik gure erritar literatura ugariak! Alzola Atalak 147.
Bierrixenien nauelako ez, seme alaba ta 'llobat ondo irebazten daukuaz-da. Ib. 93. Santuen (kristauen)
bearrizanak arindu. Ker Rom 12, 13 (Ol bearraldi).
- BEHARRIZANEKO. "Ezta askoren behar izaneko egon, poco le ha faltado" A Apend.
bearrizari. v. belarrizari.
bearrize. v. belarrize.
beharrordu. v. behar-ordu.
beharruna. v. beharrune.
beharrunant (S ap. Lh y Lrq). Necesitado, menesteroso. "Intéressé (à une affaire)" Lh. "Nécessiteux" Lrq s.v.
behartu. v. behartsu. Etxez etxe bazabiltzan jo[r]nale doian, eta nahiz egünko egünian beno langile gehiago
bazen, haien beharrünantak agitzen zien. D. Béhéty GH 1929, 71. Egiazko beharrünantak laguntü. Herr 20-10-
1960, 3.
beharrune (S; Hb ap. Lh, Gèze, Dv, H), behargune (R). Ref. A (beargune, bearrordu); Lh; Lrq (behartu). 1.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
415