Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
borondatezkoa. Beharrezko obedienziaz obeditu behar ditutzu humilki Elizako Superiorak eta aiñziñdariak. He
Phil 249. Ez da ordea beharrezkoa edo nai ta nai ez artu behar dana. Ub 196. Lehenbiziko bortzak dira
beharrezkoak, obraz edo desiraz errezibitu behar direnak. CatLuz 21. Indazü grazia borthiz hura, zoin
salbamentiaren egiteko beharrezko dela erakutsi beiteitazü. Ip Imit III 55, 1. Urguluz hanturik eta nehork ezin
asezko heinera berak ezartzen gutiziaz, anbizionez, jaun baino jaunago beharrezko errabiaz beterik. HU Zez
211.
(s. XX) Bearrezkoa ete da sinismena zerua jadesteko? KIkV 14. Estualdi andietan dira aginduz bearrezkoak
errukizko egintzak. Ib. 81. Emaiguzu, Jaun maitea, guztioi ain bearrezko zaigun zure laguntza. ArgiDL 91.
Eragitten digu, bearrezkoa baño on geiago egittera, gure gogo onez nai badegu egin. Inza Azalp 139. Ikusi
dezagun gaur zenbat goratu ta aberastutzen gaittuan eta zein bearrezkoa dugun. Ib. 122. Bearrezkoa egiten
zaigu Jaungoikoari eskatzea deabruagandik atera gaitzan. Ib. 151. Axe-orratza baxen ederra da [...]. Baña ezta
ain biarrezkua. Altuna 9. Noiz edo noiz, hasi obra on bat gerokotzat utz ditake, beharrezko zerbitzu baten
egiteko. Leon Imit I 15, 1. Hitzen ikastea bezain beharrezkoa da aditza eta berboa, egindura eta itzuliak
eskualdunki ibiltzea. Zub 93. Eri bakoitxaren ezagutza, noraño ilundu den ikusteko, sendalarien argiak
beharrezkoak zaizkit. FIr 183. Amaika lan bearrezkoagoak badizkiagu. Lab EEguna 84. Asko izatea ezta
bearrezko, gartsuak, zintzoak, "piñak" izatea, bai. Ldi IL 152. "Gizon" izki larriez ipiñi utsak, aren bearrezko
alderdietzaz itzaldi luze batek baño areago dio. Ib. 116. Egunkari on bat --eta bearrezko dezu ona, erderazkoak
bezin on; bestela zeren indarrez edatu? Ib. 73. Lana bearrezkoa da. Agindu bat da. ABar Goi 49. Ondasunak
txiroen artean banatzea orduan be aolkua bai; baña egipide bearrezkoa etzala argi dago. Eguzk GizAuz 15.
Edozer egiteko bearrezkoak doguzan gaiok, soña edo gorputza euki daroe beti. Ib. 47. Bide bat badute berriberritan
egina. Dena graba, ederki artatzen du norbeitek. Beharrezkoa da. Zerb Azk 17. Uste dut Shakespeare,
Poe, Sofokles eta Platon itzultzen duten euskaltzaleek lan beharrezko bat egiten dutela. Mde Pr 42. Horrela,
biziarentzat beharrezko diren organu nausiei puska bat iraun diro. Ib. 79. Emen ukaiten duk mintza-antzea,
gauzak adierazteko ta esanak argitzeko ain bearrezko dana. Or Aitork 30. Moja-komentu batean aritu zan
bearrezkoenak ikasten. Etxde JJ 84. Nola edo ala, ezetz esan diot nik. Ozta-ozta atera zait bearrezko gezurra.
Txill Let 113. Ez daukagu egiara iristerik, jauzi baten bidez abiaturik baizik. Eta gu geu ez gera gauza
bearrezko jauzia emateko. Ib. 131. Alde batera bezela bestera ere bearrezkoa zuan ikastea. Anab Poli 91. Umiei
gauza bearrezkoak erosteko. Erkiag Arran 114. Gauza beharrezkoa zen, zer egin derrigorra, premia bizi. Arti
Ipuin 67. Otoitz egitea zilegi da ta bearrezko, nonbait, emendik arako etxe-aldaketa zorioneko gerta ledin. Zait
Plat 108. Noiz iaio zan iakitea bearrezkoenik dugu, aren iardunaren berri zeatzago ikas dezagun. Ib. 28.
Emateko lana izan zuen iru erloju aiek, baño bearrezko ageriak egin eta ondoan eman zituen. Izeta DirG 90.
Zeri esaten zaio bearrezko, premiazko edo baitezpadako? Vill Jaink 52. Iñoiz bezala agertu zaigu Jainkoa
bearrezkoa dela gizartearen nondik-norakoa esplikatzeko. Ib. 170. [Fedeak] baditu bere oiñarri bearrezkoak. Ib.
7. Gizonak dauka mundu-bizitzak / bearrezko dauan gatza. BEnb NereA 250. Oraindik egiteko geneukala
bearrezko lan ori. Ibiñ Virgil 22. Nere kantetan itz bizi xamarrak jartzea, bearrezko zan. NEtx LBB 336.
Biarrezko neurrixan bere bekatua ordaintzeko. Etxba Ibilt 481. Iduria gatikan zaharren sistima, / beharrezkoa
zela zure katixima, / hartu duenak bezik ez diro estima. Xa Odol 133. Ardo pixka bat biarrezko du / osasun ona
daukanak. Uzt Sas 56. Bidezko ta bearrezko da nik ori jakitea. Berron Kijote 209. Baldintzak, jakina denez, bi
eratakoak dira: beharrezkoak eta nahikoak edo, giputz zaharrek ziotenez, aski diren adinakoak. MIH 218. Bi
bideak zilegi eta beharrezko dira eta nork taxutuko ditu aldez aurretik bakoitzaren neurria eta mugak? Ib. 109.
v. tbn. Legaz 36. KIkG 67. Muj PAm 72. Etcham 203. Ir YKBiz 394. Osk Kurl 10. Alzola Atalak 147.
- BEHAR-BEHARREZKO (AN-5vill; Dv; biar-biarrezko V-gip). Intens. de beharrezko. "Biar-biarrezko, muy
necesario, indispensable" Elexp Berg. "Gaur bear bearrezko lanak egin ditugu (AN-5vill)" Gte Erd. Ezin al
yuadaz nik, ostera, neure zeregiñak beianganian egin, biar-biarrezko ixanez ganera [...] jauregija neure biarixan
gustijetarako eskeñi yaustaan ezkero? Otx 65. Birr-aldaketa au landareak bear bearrezkoa du zaintsu eta
ondo etortzeko. Munita 41. Bear-bearrezkoa zitzaion gizonezko bat bere lizun-egarria asetzeko. Etxde JJ 199.
Seme-alaberi berbaz azi-era (edukaziñoa) emotea bear-bearrezkoa da. Bilbao IpuiB 61. Neurri auek bearbearrezkoak
ditugu gure gorputza indartsu ta osasuntsu egingo bada. MAtx Gazt 42.
beharrezten, behar-ez-den, bearreztan (V ap. A Apend; Lar). 1. Inconveniencia, (lo) que es inconveniente o
indebido. "Absurdo" Lar. "Disparate (V), bearreztan bat egin" A Apend. v. beharreztenkeria. Ez zaitezela
mintza hekien aiñtziñean [...] beldurrez solhasa segitzean, zerbait behar-ez-den itzur dakizun. He Gudu 147.
Gazte zarrai ta eroriai iten diotenak mila bear-ez-ten (103). LE-Ir. Ardauok, ba, gogua bizkortu bai, baña batta
milla bearreztan eta zorigaisto ekarri be badakijez egitten. Otx 111. Ohartzen da, zerbait behar ez den
badabilala airean, baian ez daki nor akusa. Larz Iru 70.
2. "Genio maléfico" DRA, que no da más referencias. Cf. behargabe (4).
3. "Behar-eztena, endemoniado, poseso" Lander (ap. DRA).
beharreztenkeria, beharrezdenkeria. 1. Inconveniencia, acción indebida; disparate. v. beharrezten,
behargabekeria. Ala da mandamentu gonen kontra gaitz ematea bere buruari jan, edan eta edozein desorden
ta bearreztenkerias. LE-Fag 66. Bere kontseilu zuhurrez untzitik kasatu zituen joko beroak, aharrak, hizkuntza
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
413