Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Berg.
v. beharrezko, behar (II). Tr. Sólo meridional; empieza a documentarse a principios del s. XIX. Cuando
acompaña a un sustantivo, va normalmente delante de él. Buru nekatuba arinduteko edo osasunerako pasietia
gauza ona da, ta askotan biarrekua. fB Olg 32. Birjinia ondasun ugaritsuba, ezkontzakia biarreko duina ozta
daukana ta ezkonduba pobria dala. fB Ic III 326. Ain dira biarrekuak mandamentu oneek, ze ezin zerura eldu
leiteke, eurak jakin baga. Astar II 2. Garbitasuneko doaia atskorra bezain bearrekoa izanik Zeruan sartzeko.
Lard 380. Zirkunzisioa bearrekoa zan edo ezeko despita. Ib. 509 (tít.). Ze bearrekoa zan ari laguntzea, / ogi bat
bazan bere sarri emotea. AB AmaE 296. Beti zuzenduten dituezala bide onetik eta kastigetan dituezala errime
eta zurtasunagaz bearreko denporan. Itz Azald 98. Besteari egun bateko bizigarri edo janari bearrekoa [...]
ostutea dala pekatu ilgarria. Ib. 107. Ain bearrekoa jakula zeinda gatza aragiaren edo okelearen iraupenerako
dan bearreko. Ib. 192. Zein da bost gauzetatik bearrekoena, zein baga ezin iñoz artu leitekean Sakramentu au?
Ib. 138.
(s. XX) Len barriketa utsa zana, ixilla ta itz biarrekuak baño esaten ez ebazana bigurtu zan. Kk Ab I 46.
Gorputzak bezin bearrekoa du animak ere bere janaria. ArgiDL 42. Bere gogoak ain bearrekoa duen pake
donea, gure artean arkitu zuela zirudien. Alz Ram 111. Zeu azkatzeko, ilgo da Alberto, / au bada biarrekua. Enb
134. Esautson ankak ebai biar yakozala, ta triste-tristerik erantzun eban: --Tire ba. Bierrekua izan ezkero... Kk
Ab II 47. Bizi diranai bezin bearreko zaiela argia illai ere. JMB ELG 90s. Egiz bearrekoa ta onuratsua izatea be
ezta beti naiko. Eguzk GizAuz 54. Bearrekoa bazan, [...] piztiaren aitzulora bertara joango zitakian. TAg Uzt
169. Arkaitzetik ateratzea oso zailla; tresna aundik, mirabe asko eta dirua erruz bearrekoa. JAIraz Bizia 62. Ta
batezere, auxe degu euskaldunok bearrekoena. NEtx Nola 6. Zuaitzak egiten du gizonak ain bearrekoa dun
oxijenoa. Munita 16. Bearreko nitunak kalte zekizkidan, aiek nere mende idukitzea alegiten bainun. Or Aitork
98. Erreginak [...] gutxi-gora-bera, segunduan arrautz bat jartzen du. Erlariak diotenez erlarrak ez omen dira
bearreko. EgutAr 27-11-1956 (ap. DRA). Ez, ez, --ekin zion jandarmak xamurtuta--, ezta bearrekoa. Sendi baten
oñazea ori baiño errespetagarriago da. Etxde JJ 49. Eztaki burua makurtzea bearrekoa izan oi dala sarritan. Ib.
23. Lanerako tresnarik bearrekoenak erosi zituzten. Ib. 214. Beharreko tresneria guztiarekin bere gelatik
kirofanora bihurtu zenean. Arti Ipuin 75. An artu nuan ondo bearreko atsedena. Anab Aprika 83. Bearrekoa det
El Goleara joatea. Ib. 70. Eta txakurrak ere artzaiendako oso bearrekoak dira. And AUzta 103. Bearreko yaken
kemen eta adoreaz jabetu nairik-edo. Erkiag BatB 15. Zein bearreko den jainkozko indar batek gizabizia ingura
ta besarka dezan. Vill Jaink 133. Il ondorian asi da erria / goratzen bere izena, / eriotzia bearreko al da /
ezagutzeko gizona? BEnb NereA 141. Lan egitia danok / bearreko dogu. Ib. 124. Begiak bezain maite ta eskuoñak
bezain bearreko dezun edozer, pekaturako bide bazaizu, ateratzeko. MAtx Gazt 48. Alako bearreko dan
gauza egiteko orrenbeste korapillo? NEtx LBB 61. Urtian ill bat bearreko da / beti itxura antzekua, / neguak
auldu duen guztia / erabat konpontzekua. Uzt Sas 332.
2. (vEys). Necesitado, pobre. "(G) mendiant" vEys. v. behartsu. Bere eskuz egindako arropatxuak aur
bearrekoai eman oi zizten. Arr GB 6. Bazkariaren azkeneronz, geratzen zan ogia bearrekoai ematen ziezaten.
Arr May 175. Hiltzen dira zarrak eta aurrak, bearrekoak eta aberatsak, pekatariak eta justuak. Ib. 43.
Necesitado (de). Geroenik [anima] Zure Bakarraren mendeko eta ez giza-aginpidearen bearreko, Zure
iduri ta antzera berritu zenun. "Tibi soli mentem subditam et nullius auctoritatis humanae [...] indigentem". Or
Aitork 421.
- BEHAR-BEHARREKO (AN-gip; Dv; biar-biarreko V-m-gip). Ref.: Etxba Eib; Etxabu Ond 109; Elexp Berg;
Gte Erd 144. "Behar beharreko, qui est absolument nécessaire, indispensable" Dv. "Biar biarrekuk erun, llevar
sólo los objetos necesarios, sólo lo justo" Etxabu Ond 109. "Biar-biarrekua da Uberako eskolia" Elexp Berg.
"Behar beharreko kondizioak (AN-gip)" Gte Erd 144. Zeren berenez bekatu benial ezagunak [...] diran
borondatezko, ta ez bear bearreko konfesakizunak. Mg CC 165. Zorrak daukezanak al daijen gustija egin biar
dabeela eurak pagetako [...], biar biarreko eztirian gastubak kendubagaz. Astar II 160. Orretarako bearbearrekoa
da fede bat. AB (ap. Dv). Bearbearrekoa da egotea beste bizitza bat, nun onak artuko dabeen
eginsari betikoa, eta txarrak kastigu betikoa. Itz Azald 39. Urtetsu-samarra zala esateko; Leon bear-bearrekoa
zuela. A Ardi 90. Zuen laguntza bear-bearrekoa zait. ArgiDL 25. Ezin lei bizi, irebazi al dan apurre bierbierrekora
be ezta eltzen. Kk Ab II 156. Politika bear bearreko da errien pizkundeetan. Ldi IL 144. Beste
langillea arduratsu ta begiratuagoa da: bear-bearrekoa baño eztau eralgi nai. Eguzk GizAuz 147. Bearbearrekoak
dira giza-biotzarentzat pozaldi[a]k eta argialdiak. TAg Uzt 311. Sendalaria ekarri zuten. Ezin ezere
artuazi. Bear-bearrekoa zan, ordea. Oso gaizki zegoan. Anab Poli 78. Biderako bear bearrekoa artu ta atera
zan etxetik. NEtx LBB 164.
beharreratu, bearrera. 1. Ir al trabajo. Ta, zuk ere, nekazari ona, au goizoro bearrera baño len, beti
biotzetik [...] egin bear dezu. Cb Eg III 334s. Urtera ori zala ta, Orbeanian amaika barre ein ei eben egun
aretan. Kontra-maixua biarreratu zanian, laster juan jakon ipur-garbitzailleren (bellaco, chivato) bat kontuakin.
SM Zirik 13.
2. "Tomber dans le besoin, mettre dans le besoin; arriver au besoin de" Dv.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
411