Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
behar-lolo. "Sien (BN)" DRA, que cita a Bon.
beharluze. v. belarluze.
bearnadi. "Planta parecida al perejil" A.
bearnes. v. biarnes.
beharño. (Dim. de behar). Pobre. Auzoko jende abarizios zikoitz batzuek, jakinik zer gerthatu zitzaioten
beharño heieri [...] galdatu zioten ethor zitezen. "Ce qui était advenu à ces pauvres gens". Barb Leg 61.
behar-ordu (L, BN, Sal, S; VocBN, Dv, H), biar-ordu. Ref.: A (bearrordu); Lrq (behar); Lh. 1. Momento de
necesidad; necesidad, trance, apuro. "Nécessité" VocBN. "Besoin, heure, moment de besoin" Dv. "Un cas de
besoin" H. "Behar-ordia khexu dizat (StJayme)" DRA. "(Foix), détresse" Lh. "La détresse" Lrq. Tr. Empleado
como sust. en toda la tradición septentrional, en Lizarraga de Elcano, y a partir del s. XIX tbn. en algunos autores
occidentales, con un valor ligeramente distinto del que tienen construcciones como ikusi behar orduan 'en el
momento en que debe (debía, etc.) verlo' o simplemente behar orduan 'en el momento en que es (era, etc.)
necesario, oportunamente'; cf. BEHAR ORDUAN (s.v. behar izan). Othoi, behar orduietan zu zakitzat balia /
eta, othoi, zuk goberna ene bizi guzia. E 79. Eta deitzen dira miserikordiazkoak eta ez iustiziazkoak, zeren
zenbait behar ordu premiazkoz bertzetan, debozinozkoak eta borondatezkoak baitira, eta ez obligazinozkoak.
Mat 22s. Zeure azken finean, heriotzeko orenean, behar ordu guztien gaiñeko behar orduan, zer damu, zer
bihotz ukhaldi errezibituko duzu! Ax 577 (V 370). Bere etsaiari barkhatu nahi ezteraukanak, eztu edirenen bere
behar orduan arartekorik. Ib. 336 (V 224). Presuna bati zeure behar orduan, premia premiazkoan, gauza baten
eskatzen zatzaitzanean [...]. Ib. 576 (V 370). Ea beraz, gure Iauna, / huna behar ordua, / hedazazu gure gana /
zure esku Saiñdua. Arg DevB 215. Ihurtan hitz batez enitezü osoki fida, ene behar ordietan, phüntianago
sokhorritü izateko, eziez zütan zihaurtan, ene Jinkua. Mst III 59, 1. Utzi izan niotzan memorio batzu eskribuz
izan zezantzat hetarat helpide edo errekorsu bere behar orduetan. He Phil VIII. Zuetaz orrhoituko dela zuen
behar-ordutan. Lg II 148. O Birjina urosa, zuk eztuzula lagundu noiz-eta-ere bere behar ordietan zuri hersatu
baita. AR 381.
(s. XIX) Jesusen eretzian othoi / balia zakiztade / ene behar ordü handia / egün ikus ezazie. Xarlem 794-795.
Geure gurasoai lotsia gordetia, [...] ta euren premia edo biar ordubetan lagundutia. CrIc 65. Zeinbat gozatzen
naizan nere atsekabearen erdian zu bezelako Sendagille bat bear ordu onetan emen agertzeaz! VMg 43s.
Ustedúzu utzikotuéla bereák desanparaturík bearrorduán? LE Ong 76v. Lagun nazazu nere urhats guzietan, ta
gerthatuko zaizkidan parada, hirrisku, tentamendu ta behar-ordu guzietan. Dh 88. Jakin ezazu, hola eginez,
tresor eta laguntza handiak bilduren ditutzula behar-ordukotzat. Ib. 229. Zer egin ez dozu zeuk, zeure adiskidiak
konsoleetako ta sokorriduteko, biar orduban areek aurkitu dirianian? fB Ic I 70. Eta orai aldiz, ostatietan, /
diharü güti moltsan behar ordietan. Etch 396. Ama Birjina maitea, / zato gure laguntzera, / bai dugu beharordia.
Bordel 35 (tbn. Etcham 33). Bear ordu guztietan prest ziran beti zer nai gauzatarako, iñork ere deitu
bage. Izt C 346. Behar ordu guzietan orduan zuk han aise / hartu zindukeien bethi hartarik lanyer gabe. Gy 88.
Zeren onen argiaz uste zuen, bear-orduetan baliatuko zala. Lard 198. Bere burua, bere majestate den-guzia
ematen darotanak, zer ez darot nere behar-orduetan emanen? Dv LEd 245s. Bainan ez da zuhurtzia oihana
halako mugan ukitzea behar-ordu handirik gabe. Dv Lab 356. Lagundu izan ditut hauzoak behar-orduetan.
Hekien ganik laguntza berak izatu ditut ene aldian. Ib. 9. Laborariak behar lüke jakin aberen señatzen behar
ordü batetako. Ip Dial 75 (It, Ur estutasun baterako, Dv ordu hestuetako). Zerentzat ez duzu zure dirua behar
ordu handiago batentzat atxiki? Laph 244. Manhatzen deikü gure Aita eta Amen maithatzia, hen uhuratzia, her
obeditzia eta behar ordietan hen sokhorritzia. CatS 46. Zer behar-ordu handitan zen haren misione dohakabea.
Prop 1885, 120. Othoi, lagun gaitzatzu, o Maria, / gure behar ordu guzietan. Zby RIEV 1908, 296. Hetan sartuz
geroztik, / zer beldur ikhara!... / Behar ordutan ere / maiz ezin aldara. Ib. 770. Etxeko behar-ordu guzien ondotik
bethi asmuka ikhusiren ditutzu,. Arb Erlis 93. Saindu hau deitua izatu da behar-ordu handietan eta bereziki
izurrite denboretan. Jnn SBi 134. Huna oraino nola Jesus Jauna heldu zitzaion san Jerlak-i, bere biziko beharordurik
handienean. Ib. 94. Gure behar ordietan hel zakizkün zure lagüngoa photeretsiarekin. Ip Hil 262. Maite
ükhenen dizügü egün oroz eta behar ordü güziez zuri hersatzia. Ib. 216. Beharordü guzietan prest dela guri
heltüra egitera. Ib. 127s. Beti bere burua behar-orduetan erakutsi duela erlisionearen alde. HU Aurp 88. Jende
xeheak eztuela bihotzez ala buruz nehori zorrik; nondik lot adixkideak, behar-ordu batez, baduela lokia... Ib.
199. Horrelako behar orduetan langilek galdatzen zuten [...] permisionea. HU Zez 12. Gure gorphutzeko eta
arimako jiteak eta beharorduek ez dute nahi lanik Igandearekin. Arb Igand 69. Zer da, premiña baga, juramentu
egitea? Bear-ordu andi baga, edo gauza baliyo gitxikoagaitik, juramentu egitea. Itz Azald 88. Eginik beragaz,
besteak gugaz egitea gurako geunkena, aurkituko bagintzez berea lako bear-orduan. Ib. 120. Euren bear-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
409