Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Jaungoikua biar eztan moduban adoretan dabenak. Astar II 36.
- BEHAR DEN MODUKO. "Bia dan moduko, behar den bezalakoa; ona, kalitate onekoa. Telebisiñua
erostekotan bia dan modukua erosi" Elexp Berg. v. BEHAR BEZALAKO. Au ezta asko fedia biar dan
modukua izateko. Astar II 10. Biar dan moduko esperantzia eukiko badogu, Jaungoikuak emon biar deuskulako.
Ib. 12.
- BEHAR EZ BEZALA (Urt I 11). Indebidamente, incorrectamente. Cf. BEHAR BEZALA. Ezen anhitz
gauza eskatzen naiz, baina maiz behar ez bezala. Harb 91s. Zenbat ere xipi baita gauza bat, behar ez bezala
onetsten eta begiztatzen bada [...] arima pozoatzen du. SP Imit III 42, 2. Ezta izanen rezebitürik edo hartürik
zoin ere beitira [...] behar ez-bezala beztitzen. Mercy 25. Bada bear ez bezela edo bekatu mortalean jaten
duenak, jan ta edaten du bere juizio edo kondenazio-bidea. Mg CC 213. Urte bete badek etxean egon bear uala,
bear ez bezela asi ez baziñaten or kanpo alde oietan. Zab Gabon 52. Kondairako edozein garaian aurkitzen
ditugu desordenuak [...], eta ori gizarteko atzera-aurrera bear ez bezala ibilli oi delako. Vill Jaink 179. Axular
luzaro baztertua behar ez bezala goratu nahi duela orain zenbaitek, beste guztiak azpiratuz. MIH 253.
- BEHAR EZ BEZALAKO (H). "Qui ne convient pas" H. "Behar ez bezalako elheak erraitea, tenir des propos
inconvenants" H. Cf. BEHAR BEZALAKO. Ene baitan gutiegi fidaturik hartzen baitu nitaz behar ez
bezalako sentimenturik. SP Imit III 7, 3. Konfesatzen bazare zenbait gezur erranez, nihori bidegaberik ekharri ez
dioten arren, edo zenbeit hitz behar ez bezalakoz. He Phil 158. Galdegiozu Jainkoari [...] kasa ditzan ene
bihotzeko gutizia eta sendimendu behar ez bezalako guziak. MarIl 95s. Edo Sakramentu]a[ren bat bear ez
bezalako gisan artzen duenak. Legaz 25. Bear ez bezalako itzik eta erausi alperrik eztu esaten. Zait Plat 103.
- BEHAR-EZ-DEN. v. beharrezten.
- BEHAR EZ LEGEZKO. Inconveniente, inadecuado. v. BEHAR EZ BEZALAKO. Konfesatzen bazare
gezurrik erran duzula [...] edo behar ez legezko hitzez minzatu zarela. SP Phil 155 (He 158 zenbeit hitz behar ez
bezalakoz).
- BEHARKO. "Bearko, tener que. Etorri bearko, qué remedio sino venir" A Apend. "Il le faudra bien!" Lf Gram
655. "¡A la fuerza! ¡Qué remedio! Usase como frase: Bearko jun! Bearko etorri!, más frecuente que a la inversa:
Etorri bearko! Jun bearko!" Gketx Loiola. "Biako, qué remedio que. Biako lanera joan, bestela zetatik bizi?"
Elexp Berg. "--Bazkaixa neuk gertaukot? --Oixe, biako, ze nai dok pa, dana neuk eittia, ala?" Ib. Emendik
aurrerantzean bere bai. Bearko!, Riktrudisegaz adiskide izango banaz. Ag AL 37. --Umilduko dira, bai. --
Bearko!! Ill Testim 16. Oraiñ Oiartzunen, gero Ernion, dagoneko Oñatin, dantzatzen zan apaiza. Bearko,
karlistai biotz pixka bat emango bazien. Or SCruz 41. --Eta emaiten diozu? --Beharko! Zer eginen dut? "Il le
faut bien". Barb Leg 23. --Gogor ari zerate gero! --Ari bearko, gariak ereingo badittugu! Etxde AlostT 15.
Bidean ere etzingo ziñan an emenka [...]. --Bearko. Artean ez bainun Aingerurik, iasoka eraman nindezan. Or
QA 150. --Bai, ardiketan nabila: zu, gasna egiten? --Beharko! Horrek hazten gaitu! Zerb Azk 39. Anoetako
geltokian aurtxo bat besoetan zekarkian emakume gazte bat igo zan. Eta, bearko, ate ondoan geratu zan. Ugalde
Iltz 32. --Ekak hori hunarat! [...] --Ez... Ez duk ukhanen. --Beharko eman! Larz Iru 84.
- BEHAR LUKE. "Bear leuke! (Vc), bear luke! (G), bear loke! (R-uzt), ya lo creo! exclamación que indica
asentimiento absoluto, certidumbre completa" A.
- BEHAR ORDUAN (VocBN, Gèze). En caso de necesidad, en el momento necesario. VocBN y Gèze dan
"Beharordu, [...] moment opportun" y "Beharordü, moment nécessaire, opportunité", respectivamente, sin duda
refiriéndose a behar orduan. Cf. behar-ordu. Tr. Propio de la tradición septentrional.
Elas, othoi, orok egin orai penitenzia, / behar orduian eztukegu gero agian aizina. E 35. Izen amoriozko
hunek (zu ene Aita izaiteak) emaiten deraut esportzu eta esperanza behar-orduan faboratuko nauzula. Mat 272.
Utzi niotzan eskiribu eta seinale batzu, hetaz behar orduan baliatzeko. SP Phil e) 1v. Irakhatsiko darotzuet zer
ihardetsi beharko duzuen behar orduan. Lg II 247. Obe da bear orduan esku atz bat ebaki, gero eskutur guzia
baño. VMg 5. Prest euki dagijozan biar orduban. fB Ic III 287. Nornahik bathaia dezake behar orduan? CatLuz
22. Behar orduan nihork bezinbat bihotz izanen dut. Hb Egia 35. Zer da gogoeta, egintza eta gauza ikhasiak,
behar orduan, banazka, atheratzen dituen orroitzapen hura? Ib. VII. Ez duzu ikhusiko xerririk ongarripean
etzanik. Bere xola ere garbia idukiko du, idekia bada behar-orduan. Dv Lab 280. Arimen gidari behar orduan
garratz bezen eztia beti. HU Aurp 117. Nik Barthou adixkide dut; behar-orduan aski duket Barthouri hitz bat
erratea. Ib. 81. Heiek baitukete aizinarik edo astirik gehiena [...] Eskuararen buruz eta errotik ikhasterat eta
behar-orduan, bertzeeri irakasterat artzeko. Arb Igand 31. Onhestasunaren galtzeko lanjer guzietarik begiratu;
etsenplu ona eman eta behar-orduan korreitu. CatJauf 81. Grazia Aktuala da Jainkoak behar-orduan emaiten
daukun laguntza bat, ongiaren egiteko eta gaizkitik begiratzeko. Ib. 97. Aitzinean, aska bat urez bethea, behar
orduan burdin gorituaren iraungitzeko. JE Bur 58. Baionatik Donianera joaitea, eta hemendik behar-orduan
Iruñara, besta bat da bizi giren mendean. JE Ber 8. Gero du gero erakutsi gogoa balin bazuen behar orduan
idor, bihotza zonbaitetaraino zuen maitakor. "Savait se dureir". Ardoy SFran 293. Errienta, bere paperak
eskuan, antzoki zolan izanen da, [...] soinularien gidari eta behar orduan arizaleen orroitarazle. Lf in Casve
SGrazi 12.
"À propos" H. "Ongi behar-orduan ethorri baitzare!, [...] bien à propos, opportunément" Ib. Hogoi eta
hamalau urthe eman ditut zerbitzuan, / fidel Gobernamenduan; / errenta orai eskuan, / jin baitzaut behar
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
405