Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ez daki batek noren / bear izango den. It Fab 137. Guziak dire beraz behar egiaren, / ungi iragateko bere
biziaren. Hb Esk 90. Bere bizi zuhurraz, mirail batzuk dire; / hekin hitz onen behar hainitzak badire. Ib. 204.
Jainkoa beren alde izan ezkero, iñoren bear etzirala. Lard 90. Sendatzallearen bear gaxoa da, ez osasuna
daukana. Ib. 390. Lenengo kolpearekin bigarrenaren bear gabe, lurrari josiko diot. Ib. 177. Oi, Jauna, zure
behar naiz. Dv LEd 201. Eta egiaz gizona beste ezeren bear ez da. Arr GB 136. Zeruko Aita, lagun / egidazu
arren, / zure bear naiz beti / ni oraiñ eta len. Xe 326. Mariaren esku eta balimentuaren bear munduan iñor
bada, ori zu zera. Arr May 40. Baña gure Jauna zeren bear zan? Ez graziaren, zerren ori eziñ galdu zezakean.
Ib. 122. Nagusi ta langilleak elkarren bear dira. JBDei 1919, 228. Mariaren esku eta laguntzaren zeñ bear zeran
Jaungoikoagana biurtzeko! Ib. 17. Mendie es mendien bear, gixona bai gixonan bear (V-ger). AEF 1921, 49 (cf.
RG A 37 y B 45: Mendiak mendia bear ez baina gizonak gizona bai). Santa Barbara! Zure ber gara (AN-gip).
"Cuando se desencadena una tempestad y caen rayos". AEF 1924, 7. Goizuetan ere gaxotutzian / bei, idi edo
abere, / guztiya galdu baño lenago / beraren bear dirare. Tx B 175. Nere amaren gorputz maitagarria lurrak
estaltzen duen bezin laster, ire bear nak. Alz Ram 93. Etxean indar urri dutela, / norbaiten bear maiz dira. Or
Eus 73. Bakarrik ez goazke urrutira, zuen bear gera edozertarako. Ldi IL 140s. Zeren bear zerate, ene
neskatxok? Zait Sof 155.
(beharra det.). Ezta fidanza handirik ezarri behar gizon erorkorra eta hilkorra baitan, haren beharra
zarelarik eta hura maite duzularik. SP Imit II 1, 3.
(Con instr.). Iñola ateratzekotan, bada, egunkaria, askoen elkar-artze ta laguntzaz bear bide-da. Ldi IL 73.
(Con reduplicación intens.). Zuen bear-bear da gure bazkuna; zuek nai zaituzte. Ldi IL 146.
- BEHAR BEZALA (SP, Urt I 11, Lecl, Dv, H; biar bikala R). a) Como es debido, correctamente, de la forma
adecuada. "Bien, comme il faut" H. "Biar bikala egin diak kau (R), lo he hecho como es menester" A s.v. biar. v.
BEHAR DEN MODUAN. Cf. BEHAR EZ BEZALA; cf. supra (1) ejs. de behar bezain, behar baino, etc.
Gure razoinak eztakizkitenék, eta behar bezala irakatsiak eztiradenék, uste dute ezen Sakramendua desegin
ukhan dugula. Lç Ins B 5r. Behar bezala denean / arrimatu jendea, / zeruetarik iautsiko / da orduan Iuiea. EZ
Noel 128. Hain herstuki eskatuko naiz kontu, non obra onak ere, ea ongi, iustuki eta behar bezala eginak direnz
examinatuko eta iulgatuko baititut. Ax 163 (V 109). Zure adiskideak eztu pasionerik, argi ditu begiak, hark den
bezala, eta behar bezala ikhusten du. Ib. 318 (V 211). Nork ere behar bezala ianen baitzaitu]t[, hura izanen da
sekulako lorian partale eta primu. SP Imit IV 3, 2. Zeren ezpaitzian behar zena eta behar bezala Jinkoari
galdatu. Tt Ar 6. Aitzitik nigar egiten duk / hainbertze milla hobenez, / eta ago hire Jainkoaz / behar bezala
auhenez. Gç 122. Ezi Jinkoa desohoratzen die, eta ez Meza saintia behar bezala enzüten. Bp I 107.
(s. XVIII) Jakin zazue, zuen eginbidea dela estudioan behar bezala enplegatzea. ES 188. Ez naizela gai zure
faborerik xumeenaz ere beharbezala zuri eskerren bihurtzeko. Ch III 22, 1. Zer eginen dut zure izen sainduaren
benedikatzeko behar bezala? 'Dignement'. He (ap. Dv). Sazerdoteak, bear bezala, lastima andiaz artu zuen. Cb
Eg II 160. Lege justuai bear bezala begiratu ez ta bear dan balore ta animoaz artu gabez, festa erabageak
eragin edo eragiten larga. Cb Eg III 359. Bada honratzen ditu beraren Sakramentu hau agertuz ta kalez kaleko
prozesioan erabilliz [...] ta beste zenbait bidez ere. Zein bear bezala! Mb IArg I 388. Hartu zuen artharik
handiena obra hura behar bezala eragiteko. Lg I 329. Zein urrúti dauden sentitzetík bearbekála! LE Prog 112.
Meza behar bezala entzuteko Preparazionea. Brtc 16 (tn. en MarIl 45).
(s. XIX) Aingeru batek ezingo luke adirazo bear bezela bekatu onen itxusitasuna. Mg CC 241. Ezagutu diteke
ondo mundu onetan zein iguigarria eta kaltegarria dan pekatu mortala [...]? Ez bear bezela. Gco II 8. Ezin esan,
edo bear bezala aditzera eman diteke, nolako [...] gogoarekin ekin zioen Jesusen lege ederra barreatzeari. AA I
610. Eztela egundaino aditu [...] behar bezala errekeritu zaituenik nihor izan dela arbuiatua. Dh 88. Bena,
Jauna, zure hunkier behar bezala ihardetsi düta? UskLiB 20. Aplika gaiten egitera khartsuki eta behar bezala
prudentziarekin. Jaur 129. Bear bezela prestatutzeko / egin zagun al deguna. It Fab 142. Zenbaterañokoa dan ez
da bear bezala ezagutzen begiratu batean. Izt C 32s. Egun berotan itzala, / hotzetan behar bezala / suphazterreko
plazera. Gy 263. Emaztearen iltzearekin Jakobek artu zuen pena, ezin bear bezala neurtu diteke.
Lard 46. Baldin behar bezala konbertitua ez banaiz, arren konberti nezazu. Dv LEd 106. Behin gizendu den
ardia, meharazten baduzu, behinere ez da gehiago gizenduko behar bezala. Dv Lab 278. Zaldun guziak prest eta
bear bezela armatuta jarri ziran. Arr GB 12. Bear bezela pronto ez badago / aren anima galdu'a. PE 23. Nere
jakinduri eskasak ezin ondo adierazi dezakeana, ez eta ere iñolako moduz biar bezala izkiribitu. Bv AsL 18.
Bear bezela eskerrak eman gabe. Arr May 99. Ezta ondikotz nihor galde horri ihardesten ahal dionik behar
bezala. Jnn SBi 115. Zü, ihurk behar bezala laida ahal ez zitzakiana! Ip Hil 94. Iduri dute ez dakitela behar
bezala zeinatzen ere. HU Zez 35. Badakit zuk arrekiñ bear bezela kunplituko ez dezula. Moc Damu 31.
(s. XX) Berialaxe emen da, ta oraindik gela biar bezela antolatu gabe daukagu. Alz Bern 50. Nork ez du bear
bezela egiten aitorketa? KIkG 75 (KIkV 99 Dongaro nor autortzen ete-da?). Jaungoikoakin daukagu beñere
bear bezala ordainduko ez degun zorra. Inza Azalp 145. Ene othoitza hortan baita dena, / behar bezala diot:
Halabiz. Ox 18. Onelako emakumea, txiki-txiki eginta ere, ez da bear bezela ordaintzen. Muj PAm 48. Kafea
beroa da, behar bezala, bainan kafe-liparrik ez du gure kafeak. JE Ber 37. Ta orain ez dakigu, nik beñik bein,
bear bezela, ez erderarik ta ez euskerarik. Lab EEguna 102. Saiatu zen zer egokia esatera, oraingo illoba behar
bezala lausengatuko zuena geroko izeba behar ez zen bezala iraindu gaberik. Mde Pr 95. Obe egingo ukek
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
403