Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
93 bear dozu). Orrez geiago, beozu santutu egun guztia, emonik arimeko lanetan. Ib. 78. Euren antzera guk bere
egin beogu. Ib. 117 (EL 2 124 bear dogu). Nahi baduzu konserbatu / zeure argi eder ori, / gezurño zonbait erran
behauzu / adoratzale orori. Bordel 69. "Abran, / il beak semea; / sakrifikatu beak / nere izenean. It Fab 232.
Auntzak auntz beau izan. Ib. 74. Gaztetandik beagu zentzuz ongi jantzi. Ib. 259. Baña oroitzen dira / badala
negua, / orduko beautela / egin gordaidua. Ib. 167. Zerbait beste gauzarik / beaiat asmatu. Ib. 66. Ur piska bat
eman / beaidazu, neskatxa, / nik edan dezadan. Ib. 235s. Zakurrak izan beaik / leiala, prestua, / edo ez dek
zakurra. Ib. 21. Elkarri laztantxo bat / beaiogu eman. Ib. 71. Oiekintxe zuk egin beaituzu / aurrera zure peleak.
Ib. 140. Entzuteko ire antza / duten koplariak, / beaizkik batek izan / asto-belarriak. Ib. 197. Nik nori ematen
dioran apa, ura izainda, ura beauzie preso egin. LE Urt 246. Zuen Aitak badaki zer bea-izuen, zuek eskatu baño
lenago. Echn Mt 6, 8. Gabaz illunbian juan biazu / peligro aundiz. Bil 79. Esan biaizutegu / dezazuten jakin. Ib.
29. Jaunari biaiogu / barrendik eskatu. Arrantz 93. Orduan beaute resuzitatu il guziek? CatAe 28 (CatSal 29
bear dia, CatR 29 biar deia). Noiz usatu beauzu señale gontas? Ib. 16. Gu ez galtzeagatik / ori baldin bada, /
ibilli-era gaiztoai / beaiegu laja. Xe 327. Orretarako nere burua / sartu biet lendabizi. Ib. 343. Alegiña egin biet
/ gauza naizen arte. Ud 89. Aita-semiak izan biaute / beia etxian sartuba. Ib. 66. Korputza ez dadukat / lengo
estaduban, / saiatu egin biat / al dedan moduban. Ib. 125. Orretarako beraren Ama / bitartekotzat biagu, / orren
fabore atera ezkero / zerua dago seguru. PE 31. Baña zer egin diran / beazue jakin. Ib. 64. Bakarrik gelditu naiz
ta jun biet beste kale ixkiñara orduba kantatzera. Sor Gabon 64. Bañan kontu ori beste gisa moldatu biegu. Sor
AuOst 83. Bazter eder ikustea / ibili behainat; / ene lagun hartzen haut / hemendik aitzinat. Zby RIEV 1908, 766.
Kargu eiñ biaiot / Pello Errotari. AzpPr 46.
(s. XX) Purgetoriokoak akabatu biaute denboraki. CatUlz 49. Zer egin biozu zuk? Echta Jos 110. Azpiraturik
jaurti bioguz / itxaso ondarretara. Ib. 121. Zure kontubak zerbait esaten / aurrera biet segitu. EusJok 136. Fier
fierra, / eskuan daukazularik giderra... / Juan behauzu Parisera. Ox 206. Etxera juan biet / kasikan penetan. Tx
B 113. Artzai Txikiyak eman biaizkit / lau bat arrazoi fuertiak. Ib. 125. Muturra atzian euki biaitek / ni naizen
tokin bariak. Ib. 143n. Antziñetako adiskideak / alkar biogu lagundu. Ib. 228. Motel, Amerikara / joan bea'ukela
ik, / sentimentu aundi bat / artutzen diat nik. Ib. 80. Aunek diñona, ba, gaur emon biozue. Enb 53. Erdi-billoxik
badago bere / jantzi biogu Euzkera. Ib. 41. Sasi-sastraka erre bioguz, / garbitu bedar-lekua. Ib. 53. Bañan
sasitik urten biezu / zelai garbira, / uxo politen jolastokira. Ib. 130. Hau ere behaut erran, / ez bainiz herabe.
Etcham 181. Arraiuori ba, alako baten aztindu bieyuau... Kk Ab II 62. Ez, aita, biar, bizirik, illik, / Requiem
entzun beazu. Or Eus 415. Erakutsiko deusku / zer egin biogun / beraren alabantzan / kantadu dezagun. Balad
197. Basoan aurkituten eudenari "gaur gaubean geugaz ixen beozu" esaten ei eutsien. Akes Ipiña 30. Zer!?
Tranpia kendu biozula (bear dozula) ta itxaiteko? Ez orraitxiok! SM Zirik 121. O'iñ be esan bi'otsut (behar
deutsut) oker zegozala. Osk Kurl 117. Sagar bilha goazenian [...] bethi eroan bi'xoaguk (behar diaguk) geugaz.
Ib. 137. Egon aphur baten [...], egarrixa khentzeko madari bat hartu bi'xoat (behar diat) eta. Ib. 145. I,
Durengora juen, da janariye ekarri bi'ok, afari on bat eiñ bie'yuau gaur da. Alzola Atalak 44. Eskolak eta
opiziuak / baidira nere begizko, / nik jakiñian jarri beaitut / oraingo eta berrizko. Uzt Sas 208. Nere arteko
pasadizua / esaten biet abitu, / zuri ez dizu kalte egingo / eta mesedez aditu. Uzt LEG I 227. Zerbeite gisaz jende
guzia / enganatu behautela. Mattin 37. Urte batzuek hor pasata're etorri behauk etxera. Xa Odol 165.
(Con radical en vez de part.). Konsekra behar diozu / hirur urthetan bihotza, / amabortzetan izateko /
Jainko Jaunaren egoitza. Gç 132. Ene ama, othoi, errazu / zer zaia ezar behar duden. / Zaia zuri edo gorria?
Balad 92. Beragatik gurutzedi bat len-bai-len biar zala antola. Bv AsL 213. Niri ere gustatzen asko zait arraña, /
baña danen artetik, geien amorraña; / nola arrapatzeko palta dedan maña, / nik beintzat makallauaz bearko
amaña. AB AmaE 409. Etzan txorakeria / oiek zuten poza: / basurdi ori janez / biar zutela goza. Noe 116.
Apalak irauli ta / zoko guztietan aztar: / eskuan burruntzali..., / ta aren eske... zora bear!! Ldi UO 44. Noiz buka
neza Zutaz / luza bear ba nu? Or BM 90. Gero itzuleran Eliz uraxe / iker bear zan aurrena! SMitx Aranz 91. Nor
zen ixilpeko jakillea? Etxahuniakoren bat? Orrela pentsa bear. Etxde JJ 135. Eztakit zertan buka bear duten. Ib.
105. Aitzetik aitzera gordeaz billa bear izan zuan iges-bidea. NEtx Antz 138. Baitura auek Daphni erakar bear
didate. Ibiñ Virgil 57. Ortan bear da saia. Uzt EBT 95. Hil-harrirako zerbait asma behar eta, non aurki honako
hau baino gorespen egokiagorik. MIH 242.
(Con sust. vbal. en vez de part.). Zure barrengo libertade geiegi ta eragabeko lasaitasun ori autsi ta
ukatzea zuk bear dezu. Cb Eg III 389. Zu baño gizonago izatea behar da niri adarra joteko. Osk Kurl 26.
Huntako jaioa izatea behar du gizon batek. Ib. 159.
(Sin aux.). Uztarriori ezarrizkero, / sufridu bear goldea. Lazarraga 1196v. Liburu hau guztia duk bi
partetan berezten: / Iakin behar gauzak ditik lehenak irakasten. EZ Man I 5. Amudiozki sofritu du / guk sofritu
behar penak. Gç 95. Bainan fedea gidari / hartzen duen guziak / ikusten ditu segurki / jakin behar egiak. Monho
96. Merezitu ditugu gaitzak Jainkoari egin diozkagun ofentsez [...], lagun proximoari egin gaizkiez, egin behar
ongien ez egite guziez. JesBih 449. Orai beretik ikusi nahi izatea gero gozatu behar gauza, oraiko begiekin ezin
ikusiak. Hb Egia IX. Igandearen ungi santifikatzeko egin behar gauza bat da aurkitzea instrukzionetan eta
bereziki katiximan. Arb Igand 183. Otoitz ostean, aztertu bear bideaz izketan ziardutela. Etxde JJ 260.
(En oraciones negativas). Deber no, estar obligado a no. Tr. De uso gral. Jainkoak parka derozola
Migeli, zerren ni emen naizala etzuen skribatu bear berzeri (AN, 1549). TAV 2.2.16. Eztiagu gehiagorik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
401