Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bear gara. Ib. 228. Ainbeste urteren epean atsotu bear; baña itxok, oraindikan bizkorra zeagok. Lar DT CCIV.
Eta bear ote du batek, pekatu eriozkoan jauzten dan guzian, bereala konfesatu, barka dakion? CatBurg 36. Oitu
bear zera. Ib. 3. Izpirituak garbi izan behar du bi bizio handitarik. He Gudu 56. Emen ere zuek Gaztelauen erara
hitzegin bear. Egoki ala fede. Lar Cor 152. Ni nüzü zü jarraiki behar zitzaion bidia, sinhetsi behar düzün egia
eta esperantxa ükhen behar düzün bizitzia. Mst III 56, 1. Nur zira, gizon hil behar dian batentako lotsa ükhen
dezazün? Ib. 36, 3. Bat-batean aditu zuten itxe guzia artu zuen ta bazterrak urratu bear zituela zirudien aize andi
bat. Mb IArg I 356. Kenzen diozka ilzen denari, bat ere utzi bage, zituen guziak eta uzten du nora bear duen ez
dakiela. Ib. 287. Itsuak egin du amets ikusi behar duela, baña amets utsa da. Mb IArg II 354. Oriezaz nola
baliatu bear zeran laburtxo esango dizut. Cb Eg II 11. Ill bear ez banu bezala bizi naiz. Ib. 85. O begi ditxoso,
zeruko edertasunak ikusi bear dituzutenak! Ib. 146. Ai! Zerua edo infernua izan bear, ta zer izango dedan jakin
ez! Ib. 22. Ezkondu bear, ta orra norekin egin ziñan. Cb Eg III 369. Gure Azkoitiko Eleiza ederrean kantatzen
diranak illunpean gelditu bear debe? GavS 6. Ezpata artu, ta etxekoak ill bear zituela zebillen. Cb Just 72. Ez
dugu beraz zeren eman gure bihotza mundu iragankhor huni: egon behar du aitzitik zerurat altxatua. Lg I 212.
Zer ez ginduke behar egin Jainkoari egoitza saindu bat aphaintzeko gure arimetan! Ib. 330. Non ziren bada
haren obrak sinhetsi behar izateko hura zela Jainkoaren semea? Lg II 164. Ez da ordean aski ezpainez erratea
Ave Maria: bihotza behar dugu mintzarazi. Ib. 100. Iduri zuenean Jesus heien ganik urruntzen zela, eta erran
behar bada bere menerat uzten zituela, orduan ezagutzen zuten bere herbaltasun guzia. Mih 125. Baziñakien
egun batez bere bizia gizonen salbamenduarenzat eman beharko zuela. Ib. 95. Bakhartasunean ikasten dugu
nola behar garen munduaren artean minzatu. Ib. 20. Duda hortan bizi behar dute lurraren gañean diren guziek.
Ib. 123. Egiazko penitent bati aski izan behar zakoia konfesorak eman penitenzien egitia? CatLan 152. Zergatik
behar gira baliatü Kateximaz? Ib. 20. Egiazki debot denak behar dü bizi Giristino anzo. Ib. 78. Zoiñek ere behar
beitükeie juan othoitze egitera. Mercy 38. Lán puxkabát barinbadú, adiarazibeardióte katuli ta alki guziéi, trípili
trápala. LE Prog 120. Bide berás joanbeárko joanbearduénak, berzelá eztaike elléga. Ib. 114. Zenbaitéi
paratubearkozizaióte kátea mian, [...] ainbérze sekreto agerzendirénak, ainbérze murmurázio! Ib. 120s. Zertan
nauzu jakindezágun zaudela elizan, zoazéla prozésioan, iteunzúla au ta ura? Akáso guk emanbeardizúgu
soldáta? Ib. 106. Ofritzen darozkitzut [...] ogi hori eta arno hori, zeinak izan behar baitute ganbiatuak zure
Seme Jesu-Kristoren gorphutzerat. Brtc 22s. Nola luzegi kausi othe dezaket bethi laburregi iduritu behar zaitan
denbora saindua? Ib. 241. Bi eternitate suerte hautarik batean edo bertzean izan behar zare, ezin itzur zaitezke.
Ib. 131. Eztoa peligro buskara, bena hartara behar badü doa ehün bizi balütü bezala. Egiat 255. Gure indarraz
goragokoak dira, eta Jainkoak doarik eman beharko dizkigu. Ub 124. Zenbat ere txikiak dirudien bekatu arin
benialak, garbitu behar gera orietatik eta begiratu behar gera berriz egitetik. Ib. 211. Munduak bukatu behar
duan azkeneko egunean etorriko da, biziak eta illak juzgatzera. Ib. 138. Proposituak, egiazkua izateko, ain
eragilliak izan biar badau. msOñ 156v. Arrazu duk hortan hik, / behar diagu libertitu. AstLas 16. Mintza zite
klarki, / bestela juan behar dugu. Ib. 14. Eta orduen biar dute resuzitetu illek. CatUt 50 (el ed. explica que
"aparece siempre combinado con alguna forma verbal, y presenta casi siempre la forma biar", aunque hay algún
caso de bear, como 67: Bekatu mortalean erorzen denean bear da konfesatu berla barkatzeko). Ardaoak izan
biar dau matsaren uragaz eginak eta ez madari sagar edo beste udariren baten uragaz egiñak. msOñ 198v.
(s. XIX). Aste erdian duaz / dirubaren billa / jan biarko badabe / nai dabeen guztija. DurPl 117. Hoien fama
handiak / behar beitü finitü, / bere bizien galtzera / huna jin dütüzü. Xarlem 1014. Beste propos bat badüt / zier
komünikatzeko. / Behar zitzaiztadie behatü / ene adiskidiak oro. Ib. 58. Ifernuak ederki garnitürik / ene fedia,
behar dü izan. 'Ma foi, L'Enfer sera bien garni'. Ib. 1161. Bizi behar banaiz oraino / mundu huntan, / ene desirak
zeruraino / altxa detzan / bihotzen kreatzailea / dut otoiztuko. Monho 88. Gauza horren frogatzeko / ez dut urrun
joan beharko, / badaki bat bederak. Ib. 66. Tronpetak jo duenean / errautsetik biziak / altxatu behar zaizkola /
Jaunari aitzinerat. Ib. 78. Infernura bear zutela osatu ezpalitu Jangoikoak. Mg CC 137. Trinidadeko bigarren
persona Jangoiko dana badago Ostian, naiz Kalizan, egon bearko dute beraz lenengo ta irugarren personak ere.
Ib. 201. Igesi erririk erri mundu guziak ill bear zuelako beldurrez. Ib. 130. Konfesioak onak izaiteko bear du
izan egiazkoak ta osoak. Ib. 114. Jan biar zer edo zer besterik ez daguanian. Mg PAb 60. Zagoze bada prest ta
sendo, arerijuakaz eskubetara etorri biar dan orduko. Ib. 205. Amoreaz amorea pagetan bada [...] zelakoa izan
bear da zuena, komulgetan zarean bakotxean? Añ LoraS 51. Santu askogaz au alan egin eban Jesusek; ze asko
frutu garratz-minau bekatariok jan bear izatea? Ib. 89. Ain bertute andikoa da sakramentu santu au eze, bein
ondo artutea, izan bear leuke asko, gareanok santu egiteko. Ib. 61. Gauza oneek, esan ezeze, egin bere bear
dira. Ib. 77. Konfesiñoe aurreko esaminia zein biarra dan, ta zelanguak izan biar daben. Mg CO 12. Esaten
dabee gitxien esan biar leukeen askok, euskeria baldresa, traskilla ta soñoko zantarduna dala. Ib. V. Ito biar
eban negarrez gizon ak bere pekatuben damuz. Ib. 181. Beraz biar da esamiña kontuzkua gauza esan biar
dirianak agertuteko Konfesoriari. Ib. 17. Iraun gura dabenak bizitza onian, biar dau sarritxu konfesau. Ib. 287.
Ekusirik arranoak erre bear zutela bere umeak abia ta guzi. VMg 15. Guziok betiko galduak izan bear genduan,
gure Jaungoikoak errukiz begiratu ezpaginduz. Gco I 469. Aritu bear gera gere [..] griña gaiztoak ezitzen. Ib.
400. Itsu itsuan sartu etzaitezten bizitza guzian iraun bear duan katean. AA I 592. Orduan esan ziran gauzak,
bekataririk gogortuena ere izutu bear lukeen bezalakoak dira. Ib. 427. Onelako gurasoak zinzerri andiarekin
mendira bota bear lirake abereen artean bizi ditezen. AA II 84. Pitxerditxo bat ardo edan bear degu elkarrekin.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
396