15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

jarduteko, etorria bear, ostera. Ta Nikanor-ek etorririk ez euki, ekarria baiño. Erkiag BatB 170. Siñismenik ez<br />

dau bear gizon askeak. Ib. 146. Erdi asarrez, geldi ta bear dan lez egoteko dirautsa. Ib. 156. Iritxi ziren bear zen<br />

tenorean. Izeta DirG 90. Bost minutu ibilteko, gutxienez ordu erdi behar zuan orratz handiak. Osk Kurl 168. Ez<br />

zaut iduritzen holako batentzat behar laitaken pietaterik. Larz Senper 128. Utz gero Jainkoa mundu huntan<br />

behar duzuen estimuaren zuendako biltzerat. Ardoy SFran 335. --Azkenerako gorroto bizia artu bear dizut. --<br />

Orixe bear degu! NEtx LBB 43. Irurogei ta amar urterekin Ameriketarako bidea artzeko, etzan gogo makala<br />

bear. Ib. 68. Nehon otsorikan ez balego, / ez laike behar artzainik. Xa EzinB 96. Bururik ez duenak / txapelik<br />

bear ez. Uzt Auspoa 43, 116. Bear eta izan; orrek du eskerra (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1136. Biar (bear) ez<br />

duen potroak, bi almote olo (Ae). "Goseak eta bearrean dagonari ez eman, ta naikoa duenari bai". Ib. 2342.<br />

(Con aux. tripersonal). Bereala gaztigatzen diote maizter gizajoari etorri dedilla prest; eta badator au<br />

estura larrian, zer bear ote dioten ezin asmatuz. Izt C 164.<br />

(Sin aux.). Tr. Con bezain, baino, bezainbat, etc., es usual tanto al Norte como al Sur. La construcción<br />

behar + sust., normal entre los septentrionales, se encuentra al Sur en CrIc, y más modernamente en Orixe,<br />

Lizardi y Etxaide. v. BEHAR BEZALA, BEHAR ORDUAN. AxN explica doiaz (416) por bear adiña izanas. <br />

Aphezei ekhar diezek behar errespetua / zeren idukitzen duten Iainkoaren lekhua. EZ Man I 31. Halakotz<br />

othoitzten zaitut, pazienzia behar bezain iraunkor bat erreparti diazadazun. Harb 247s. Orduan sobera haserre<br />

nindekeiela. Eta neurri gabe, eta behar baiño gehiago zerbitzari hek gaztiga nitzakeiela. Ax 289 (V 192). Nola<br />

soinulariak bere gitarraren zainak [...] bide bezalako soinu emaiten eztutenak behar neurrira eta puntura<br />

ekhartzen baititu edo bandatuz edo largatuz. SP Phil 521. Zergatik itxasoak bere barrutian [...], badu guziak<br />

artzeko bear-diña ur, bear-diña bide, bear dan ta are bear dan baño geiago. Lar SAgust 10. Bena zure lege<br />

saintiak eztizü unhesten behar beno haboro eta haboruenik plazer egiten dienen txerkhatzia. Mst III 26, 4. Noiz<br />

eman behar zaie aurrai konfirmazioa? Orretarako behar adiña ikasirik daudenean. Ub 198. Eta hori nulaz / nik<br />

ahal dut erraiten. / Nik behar erreketiak / haiek beitutie ukeiten. AstLas 20.<br />

(s. XIX) Gaisorik dakusezanian aleginaz lagunduten ezteutsenak, alan arimako nolan gorputzeko biar<br />

gauzetan. CrIc 67. Edo eraman duan bizitza onean arkitzen dualako Konfesoreak señale bear duikoa absoluzioa<br />

emateko. Mg CC 143. Artuten ez dirialako onduteko biar legezko bidiak. Mg CO 80. Zeinbat dendera ta<br />

tratulari gitxika lapurreta zitalak egin daruezanak, [...] gauza txatar ta erdi galdubak ontzat saldubaz edo biar<br />

baño goraguan? Ib. 71. Edan zuan bear baño geiago, ta galdu zuan bere ezaguera. AA III 376. Behar bezain<br />

erregelatuki bizi ezten giristino bat? Dh 143s. Bestek eraman derik hik behar kolpia / bena kübera dirok orano<br />

hartzia. Etch 80. Asiaren izena bakarrik etzan bear adinbat aiñ Aderri zabal ta luzea garbiro erabakitzeko. Izt C<br />

11. Ur bedeinkaturik bear bestean ta erara ezpadago. CatBus 53. Egiña zagoen ya prest ezarria / bizi-lekhutzat<br />

hark behar establia. Gy 145. Zoiñtan ezartzen baitire mahaineko behar gauzak, yanari eta edari eta<br />

gaiñerakoak. Ib. 309n. Franxex Larraldek dio, behar orenetan, / eskola toki eman sorthu den geletan. Hb Esk<br />

134. Lenengo egunetan egindakoak bear ainbat etzeritzatelako. Lard 146. Eginarazi zioten Filipperi Carlosek<br />

behar agurra. Hb Egia 149. Bihotz-hausgarri da ikhustea asko laborari ardirik gabe txarki bizitzen, izan<br />

letzazketelarik, berak nor balira, ongi bizitzeko behar bezenbat. Dv Lab 268. O, Jaungoikoa! nola emango<br />

dizkitzut nik bear ainbat esker, aurtxo au eman didazulako? Arr GB 51s. Amaren ezur legortuak, / ni gatik bear<br />

baño len lurperatuak. AB AmaE 283. Ura idikitzeko ez deritzo Klarari daukala bear aina indar. Bv AsL 93. Ez<br />

da izango pekatu, ez daukalako bearbesteko ezauperarik. Itz Azald 89. Gure buruen jabe nahi badugu egon beti,<br />

jakin dezagun beldurrik gabe, behar arau mintzatzen eta egiten. HU Zez 80. Ez da jostetarik. Urrats bat behar<br />

baino aintzinago edo gibelerat egiten duena, galdua da! Ib. 22.<br />

(s. XX) Denik ere, bertzea baino gehiago izan da, ez baitzen behar hanbat. JE Bur 146. Otoitza da buru edo<br />

gogoa Jaungoikoagana jasotzea, berari agur egin, eskerrak eman eta bear guzia eskatzeko. Inza Azalp 119.<br />

Burdina dut bihurtzen gorriturik suan, / behar moduan!... / Ni bezain dohatsurik ez da bat munduan. Ox 167.<br />

Eskola guzietan bear ez besteko azibidez betiko galtzen nekusan yaiterri-gogoa Provenzan piztea. Or Mi III.<br />

Edozein unetan, aldiz-aurretik bear-deia bota ezkero, bilduko liraken idazleak. Ldi IL 100. Idazle-ugaltze orreri<br />

[...] bear-alako paper-langille-ugaltzeaz erantzun bear dio. Ib. 70. Gizartekeriak (sozialismoak) gizonaren<br />

azkatasun ori bear bestean aintzat artzen ete dau? Eguzk GizAuz 104. Bear baño geiegitxo itzegin nun<br />

eztabaidako beroaldian. TAg Uzt 97. Ango uritarrak zori-onekotzat niñuten, bear bezain oargarritzat izan ez<br />

nun gertari auxe yazo arte. Zait Sof 79. Itzak txintxo datoz / bizar asko gabe, nik bear-neurrian lumaren ertzera.<br />

Or Poem 529. Ez zaiok bear bestekoa baño geiago eman. Etxde AlosT 22. Emen etzalako edo, beintzat bear<br />

ainbeste ez zalako, atzerritik ekarri bear. Munita 56. Behar baino gizenago zen sabelondotik. Mde Pr 46. Nik<br />

bear garaian egiten dut kanta eta bear garaian lan. Etxde JJ 13. Egunaren lenen argi-izpiek esnarazi ninduten<br />

bear baño goizago. Anab Poli 79. Liburu bakoitzeko gaiak banaka aztertzen, bear ez beste luzatuko bai litzake<br />

"ataritxo" au. Ibiñ Virgil 24. Zalantza aiek garbitzeko etzegoen bear aiña jantzia. NEtx LBB 30. Gizonarentzat<br />

gidari bada han goi hartan ezarria, / oi, izarra, behar lekura gidatu Euskal-herria! Xa Odol 340. Badiagü<br />

horiekilan / behar beno phasta franko, / hebenko jente ororen / zolati gaiñ thüstatzeko. Casve SGrazi 46. Egin<br />

ehortzeta behar suñetakuekin. 'Behar diren janzkiekin'. Ib. 56. Sekulan ez zaio bear aiñako famarik emango<br />

olako zaldunari. Berron Kijote 39. Leiho horietan barrena sumatzen du aldamenean gertatzen den zerbait. Ez<br />

osoro haatik: behar adina ez, eta agian behar baino gehiago. MEIG I 144.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

391

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!