Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
mendren mendrenaren ere, behar den eskerrik eman. Mst III 22, 1. Gaiza thenporal behar direnetarik batere
eztü desiratzen, huntarzün eternalen jardiets erazitzeko zerbütxatzen ahal zaitzonak baizik. Ib. 54, 5. Gogua
emaiten dizü, profeitürik batere edo aphür baizik emaiten eztian gaizari, eta ezinago behar diana, arrankürarik
gabe igaraitera eizten dizü. Ib. 44, 2. Judasen gisan galzen da behar den horduz onzen ez dena. Mb IArg I 193.
Predikatu bear zuten lege berriaren alde milagro bear ziranak eta beste gauzak egiteko zegoten indar ta esku
guzia emanik utzi zituen. Ib. 339. Orra nola bear zen (munduko guzien onerako) nere neke andien buruan ni
gurutzez illik gelditzea. Ib. 292. Beti behar dugu geren alde ta billatu behar dugu geren egiteko ta neke guzietan
Jesus maitagarria. Ib. 187. Janaria, janzia ta beste bear diran gauzak eman dizkidatzu. Cb Eg II 23. Beti bear
degunak bezala, beti eskatu bear degu ta orazioa egin. Ib. 11. Zure gaitzak zer bear edo eskatzen duen, zeruko
mediku edo konfesore zelodunak daki. Cb Eg III 387. Ala, egia esateko, zure eriotzaren baño, zure bizitzaren
bildur geiago bear dezu. Ib. 318. Hil zituen berehala zenbait filistindar. Etzen bertze deus ere behar. Izialdura
sarthu zen kanpa guzian. Lg I 268. Jainkoak etzuen utzi herri hetan leheneko yendetarik, israeldarrak [...]
beldurrean idukitzeko behar zen bezanbat baizik. Ib. 199. Ez da nihor gure artean nahiago behar ez duenik,
hanbatik hanbatean, Joben ongarria, ezen ez Salomonen tronua. Ib. 339. Maiz Jesus billatzen da, hura ediren
gabe; zeren ez baita behar den bezala bilhatzen. Mih 118. Zonbat bekatü mortal behar dira Ifernürat joaiteko?
CatLan 10. Gaisto dá ez izátea bere kulpas beardéna. 'No tener lo necesario'. LE Prog 110. Bertze guzietako
denbora asko eta sobra hartu dut, eta behar nueneko, behinere astirik asko ez nuen. Brtc 201. Nere bürüzagisak
zor dereit zortzi peseta [...] othoi detzan jar, ez ene khorpitzaren, eztialakoz behar batererik, bena bai
arimarentzat. Egiat 179s. Gezur arin bat, behar dan baño geixeago jate bat ta beste onelakoak. Ub 152.
(s. XIX). Zeinbat gauza [...] biar ditu bada [...] damubak, onak izateko? CrIc 242 (para esta construcción con
marca de ergativo también en adj. en función de atributo, v. infra (2) Tr.). Ni arzaia naiz, adiskidea, ezer bear
badidazu. Mg PAb 164. Berba eraatsi ta gatx oneek biar ebeela azaldaketa luze bat. Ib. 163. Ondorengo
komuninuak dira sakrilejijotzarrak, ezagutu daikianian bakotxak ez daruala prestaera biar danik. Mg CO 94.
Deklaraziño zuzen ta garbi bat egiten bada dongaro egiñaren damu biar dan bestekuaz. Ib. 15. Kristauaren
dotriñako lau parteen artean, ez da gutxien bear dana orazioaren dotriñako explikazioa. Gco I 383. Onelakoak,
asnasea faltatzea baizik bear eztue, betiko Infernura jaisteko. Ib. 418. Gauza bi nai ta ez bear dituzu, zure
esperanza egiazkoa izango bada. Ib. 387. Konfía Jangoikoan gogotík; ezi ematenduénak heritasúna, emanendú
osasúna, beardelarík. LE Ong 13r. Egingo det nik [...] ez bear lizakean adiña, baizik dezakedana. AA I 558.
Bebil emaztea arrastaka batetik bestera, umeenzat bear danaren billan. AA II 74. Eta galtzen ditue, gauzak bear
dan eran egin gabez, ondasun andiak. AA III 360. Haren laguntzarekin batean, behar den guziaren egiteko gai
izanen haiz. Dh 185. Mutill dantzari ta kortejo zaleetan bere ez dot aurkituten errespeto, ez biar leukeen itzalik.
JJMg BasEsc 137. Au ezaututeko ez da jakiturija andirik biar. fB Olg 198. Jesu Kristo geure Jauna illteko bere
testigu paltsuak biar izan zirian. fB Ic II 164. Medikubak aginduten dabena emon gura ezteutsenak, edo beste
biar dabeen gauzarik ukatuten deutsenak. Astar II 81. Eztago Jaungoikuaren iskini edo promesan bakarrik, biar
bere dalako geuk geure aldetik egitia alegina artuko badogu itxaroten doguna. Ib. 14. Neskak damuaz / ez eban,
ez, asko bear, / antxe egiteko txorienagaz / taska taska negar negar. Zav Fab RIEV 1907, 94. Berotu biotza ta
zolitu gomutea, bear dan legez igaroteko irakurtera zoazan gogartea. Añ EL 2 18. Ze pozik daroazun zeure
eriotzarako bearko dan zur astuna. Ib. 191. Bere bear tzan aldian eginiko konfesiño on batek. Ib. 65. Entzuten
zenduala bake bakean eta mistik bere egin bagarik nik bear neukean eriotzako sentenzia. Ib. 115s (EL 1 108 nik
merezietan nenduan). Irina behar eta pagatzen du zahiz. AstLas 74. Ongi komekatzeko, zenbat gauza bear dire?
CatB 71. Festarik bear bada / bego Donostia, / betikoa du fama / ondo merezia. Echag 139. Ezpazira behar den
modestiareki egoiten, Jesu-Kristi injürio handi bat eginen derozü. UskLiB 33. Zerbeit ikharagarririk dela, behar
izan duenaz geroz erremedio bat hoin espantagarria. MarIl 124. Bena zü, dohain haiegati, etzirade fantesius, /
ümil, afable zira eta, behar denian, korajus. Etch 578. Jainkoak [...] ezagutzen duela zer dugun behar. Jaur 121.
Ezade diferenteak bear badituzte, egon ditezke lur berean bi landare mota. It Dial 49s. Badirade latiñez, / badira
erderaz; / ez al ditugu bear / guk ere euskaraz? It Fab 16. Soñu aek ondo dantzatuko dituenak [...] ankak ariñ
izateaz landara, bearko dabela buru ona [...], konpas guztien kontua zuzen eramango badu. Izt C 218. Bertan
bear danaz gañerontzeko ur guztia igarotzen da Erribarrura jendearen ornidurarako. Ib. 97. Urde honek
gizenzeko / behar diken zahi guti: / hartu beitut aski handi. Arch Fab 187. Prestaera obakaz eta biar dan lako
modu ta itzalagaz Eleixetan ez egotetik. Ur MarIl 85s. Yainkoak du egorri, behar zen orduko, / Franzia
baketurik, Nicolas yotzeko. Hb Esk 159. Ez du laborariak nihoren beharrik; / Erregek behar dute haren
bihitarik. Ib. 189. Juramentua, bear dan bidez egin ezkero, ona da. Lard 381. Ekarzkidazute, eta iñork ezer
esaten badizute, erantzungo diozute: Jaunak bear ditu. Ib. 429. Lürrak hun izateko behar dü büztin bezañbat
hariña. Ip Dial 44. Guzien artean egin dezatela gisu-labe behar-den-bezalako bat. Dv Lab 189. Urak bere
baitharik jotzen du drainetara, eta lurra idortzen da behar den heinean. Ib. 113. Hau da ene saria?-- Ihardetsi
zion Aristhenek: Ez huen bertzerik behar. Hb Egia 25. Arnegatu du: zer bear dugu testigoik geiago? Una, orai
berean aitu 'izue arnegua. Echn Mt 26, 65. Modu orretan gu gabiltzala / gizonak bildu zaizkigu, / asto zar ori
nerea dala / bear dan añe testigu. Noe 31. Grilla zaitzu bi ahur kafe eta botha zaitzu kasola bat esne irakiturat
behar den sukriarekin. ECocin 31. Hirur taza esnetan, behar dira zazpi arroltze gorringo. Ib. 32. Franzizkoren
naturaleza minberak hala behar bide zuen. Laph 126. Munduko lokharrien hausteko, lan behar da eta denbora.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
389