Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
izan" Mic. "Devoir" Ht VocGr 345. "(Es) menester, bear da; son menester, bear dira. Era menester, bear zan;
eran menester, bear ziran. Será menester, bearko da; serán menester, bearko dira. Sería menester, bearko lizate,
lizateke; serían menester, bearko lirate, lirateke" Lar. "He menester, bear det; habia menester, bear neban.
Habré menester, bearko det. No es menester, ezta bear; no será menester, ezta bearko" Ib. "Nai ta bear, lo
quiero y lo he menester" Lar DVC 179."¡(No falta) más!, besterik bear ez genduke!" Añ. "Superfluidad, bear
eztana" Ib. "Avoir besoin. Devoir" Dv. "Falloir, devoir" H. "Etxeak bear da bideak ekarri (Gc, B), la casa lo
necesita y el camino lo trae [...]. Se dice cuando llega a formar parte de una familia un individuo que la ha de
hacer prosperar" A. "Beharko da, il faudra bien" Lrq (cf. BEHARKO). "Biar bada, si es necesario" Etxba Eib.
AxN explica endrezu (174) por bear dezuna.
Tr. De uso gral. Es empleado generalmente con aux. trans. Hallamos ejs. donde behar den no concuerda en
número, como p. ej. Behar den gauzetan obedient izaitea (Mat 146) o Eta behar den guztiak / zuei irakastera
(EZ Noel 115).
Forma giros muy comunes con palabras como bezala, bide, era, modu, ordu etc.; v. infra los ejs. sin aux. y
BEHAR BEZALA, BEHAR DEN MODUAN, BEHAR ORDUAN.
Yoen azpian egongo edo jauxiko ez zara diruakati. Zeuk izango dozu bear dana zeuretako eta besteaendako
bere. fJZ 99. Ieinkoaz landan mundu orok eztu hanbat balia, / zeruia, lurra, itxasoa, haren peko guzia; / orotara
hedatzen du, behar bada, eskuia. E 91. Bai digneki errezebi zure gorputz sainduia, / baietare behar diren berze
sagramenduiak. Ib. 23. Anhitz plazer ukhen badu, anhitz behar dolore. Ib. 87. Ezen hunelako gauzák, guziz
lengoaje oraino usatu gabe batetan, ezin behingoaz halako perfekzionetan iar daitezkela, nola behar bailizateke.
Lç Adv * 7v. Guzia despendatu ukhan zuenean, egin izan zen gosete gogor bat herri hartan, eta hura has zedin
behar izaten. Lç Lc 15, 14 (Dv eskasiaren jasaiten, IBk beharra sentitzen). Zeren hazi humanoa bere berez
korrunpitua baita, behar zen konzepzione hunetan Spiritu sainduak obra lezan. Lç Ins C 3v. Iainkoak berak
gutan obra dezan behar da: ezen gu sorregi gara. Ib. E 2v. Ezen paillardizari ihes egiteagatik, batbederak behar
du bere emaztea, eta emaztetarik batbederak bere senharra. Ib. B 5v. Ez solament sabelera eta soinera behar
duguna, baina bizitze hunetan bakez izateko zer ere behar dugula Iainkoak baitakusa hura guzia galdegiten
dugu. Ib. E 6r. Biandaz eta berze behar ditugun gauzéz. Lç ABC B 4r. Nehork definizione propririk ezin harzaz
eman dezake, baina behar dugun bezenbat ezagutzeren ukhaiteko hunela deklara ahal daite. Ib. I 2r. Eugi
legiala kontu andia Silverori bear ebena emaiteaz. Lazarragaz 1142r. Egun askotan bearko dozu / zeure aldean
medikua. Ib. 1143v. Jaunuk [sic] asko daude, geiago bear daude. "Más han menester". RS 85. Asko badok, asko
bearko dok. Ib. 124 (v. tbn. RG A 40). Inardun badagik, ez dok be[a]r besterenik. "Si continúas en el trabajo, no
tienes necesidad de otro". Ib. 540 (TAV 3.3.2). Mendiak mendia bear ez baia gizonak gizona bai. "El monte al
monte no ha menester". RG A37 y B45 (cf. AEF 1921, 49: Mendie es mendien bear, gixona bai gixonan bear,
recogido en Larrabezua, V-ger). Konseju ona emaitea bear dabenari. Bet 14.
(s. XVII). Emanen deraukula behar dugun guztia. Mat 143. Erran drazadazu zenbat gauza bear diraden
gloria erdesteko. Ber Doc 117r. Arren, bada, irabazi / duzun kredit handiaz / fabora nazazu, othoi, / behar
dudan graziaz. EZ Noel 149. Ostera eta laster alkar arturik, / jupoak bear dituez aforradurik. EgiaK 87.
Gastelako Almiranten miserikordia / bear izan dozu, neure egia. Ib. 87. Komunzki ioaiteko bezanbat denbora
behar ohi da bihurtzeko ere. Ax 81 (V 55). Bekhaturik izan ezpaliz, etzen beharko beztimendarik: eztugu beraz
hetzaz zer banaloriaturik. Ib. 416 (V 270). Ezin dateke kontrizionerik, eta ez behar den bertze urrikimendurik,
kofesatu gabe. Ib. 531 (V 341). Halatan emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten baiño gehiago,
gehiagoko hura probetara parti dezaten. Ib. 225 (V 150). [Erleek] nola duten bere athal-zaiña, eta behar ere
bai. Zeren eztiari [...] anhitz baitarraika, eta baitzaika aiher. Ib. 35 (V 21). Edaaten dabela bear dabena, eta ez
geiago. Cap 127. Eta pekatuen parkaziñoa, zeinda bear da komulgeetako, arerioari parkeetea bear dana legez.
"Como también lo es el perdón de los enemigos". Ib. 146s. Zeinda akudidu ezin leien ainbat bider zein bear
leukeen. Ib. pról (ed. 1893). Adiskide egik ez behar duanean, bana behar duaneko. O Pr 4. Haur duenak anhitz
behar, eztuenak gogoan-behar. Ib. 216. Ehun zaldik ehun zaltoki behar. Ib. 127. Behar da, bada, elkhar iasan
dezagun eta konsola dezagun. SP Imit I 16, 4. Abisu hauk hanbat eta hainbertze direla, non nihork nahi baditu
begiratu, eztuela behar izanen zer egin bertzerik. SP Phil 539 (He 547 ez bailuke behar izan). Urrun gare behar
dugun amorioaren neurritik eta kontutik. Ib. 291. Zer behar da bihotzean, / Iauna, zutaz berzerik. Arg DevB 10.
Iakiteko duzu amarra hagitz onak behar direla. INav 133. Oneek jakinaz bakarrik salbaduko gara? Ez Jauna.
Zer bear da bada geiago? CatAnz 3. Jaikitzean, behar den mugan, nihorekin mintzatu gabe, Jainkoari ofritu
behar zaio lehenbiziko pensamendua. Gç 35. Aurreronzean bearko dozu / Biskaiaren defensa, / ezpa juan
Errotxela. BBizk 19. Zer adin behar da konfirmatü izateko? Bp I 64.
(s. XVIII). Zeren ez baita munduan nihor, behar ahal diteken bezanbat hitzkuntza dakienik. ES 391. Hainitz
gauza falta baitzaizko behar den perfezinora heltzeko. Ib. 195. Itz dibina aek esanaz bear dan intenzioarekin.
OA 45. Egizu nitaz behar dela dakizuna, zuk nahien duzuna. Ch III 15, 2. Etseko andra noblea dogu, bear bere
ala nik. Acto 421. Ez det arkitzen zeru guzian gauza baterako bear dedan diñako argirik. Lar SAgust 3. Ez da
asko adiña edozeiñ argi; goikoa bear degu, zerutarra. Ib. 16. Bear diran Ongi Dagoakin. CatBurg 1. Ez dutela
gehiago behar ez nihoren konseillurik, ez nihoren gobernurik. He Gudu 64. Hasperen egin ezazü zeren etziren
gobernatzen [...] fraide debot batek behar lükian bezañ beste argireki. Mst I 21, 3. Aithortzen dit eztirodala,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
388