Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
miragarri irakurten dira, dinuenez, erle biarginak etxe barruban egiten dituben gauzeen ganian! Mg PAb 180.
Ikasi bear dala Txindurrietatik beargiñ ta kontuzkoa izaten. VMg 35. Etxeko buruak artu bear dituztela ondo ta
errukiz morroi ta mirabe, zaartu artean beargiñak izan diranak. Ib. 30. Onerako alperra; gatxerako biargina.
Oh pekatari tristia! fB Ic I 26. Topauko ditut Jesusen Kriadu biarginak. Egingo ditut Eleisa barrijak, Jesusen
egon lekutzat. fB Ic II 290. Baña zegaitik diñuee batau etxerako? [...] biargiñago dalako edo itxura obia
daukalako? JJMg BasEsc 214. Guztiz dira onak, humildiak, biarginak eta Jaungoikuaren bildurrekoak gure
semiak. Astar II 96. Erakusten deuskube izaten biargiñak ta begiratubak. Ur Dial 27 (It, Dv, Ip langile). Guztiz
neukan ondradu eta beargintzat. AB AmaE 329. Mutil beargina / beti prest egiteko / eukan alegina. Azc PB 96.
Neure bigaitxu motza, / ta zeure idi ezkerra / bata nai bestea da / beargin ederra. Ib. 89. Eztogu bear besterik,
Mari Jesusentzat senar ona, sendoa ta beargiña baño. Echta Jos 133. I mutil azkarra az, biargiña ta zindua. Kk
Ab I 78. Sozialisten estaduan agintari ta enpleauak erlauntzean erle nagiak baño obeto: gizon beargiñak, ostera,
erle langilleak baño askoz be txarrago. Eguzk GizAuz 110. Badakit nik, zu bestean ez arren, naiko biargiñak
dozuzana semeak. Bilbao IpuiB 173. Alabak, neskatilla beargin eta garbiak [...], laguntasun bererizkoa egiten
eutsen. Erkiag Arran 16. Ezan ezagutu inguruetako errietan "Pinto" lako asto zintzo ta biargiñik. Ib. 68.
Langille arduratsu ta beargiña izango zan. Erkiag BatB 27. Etsaiek / inguratzen dizute pakea. / Arima... Sugar
gorrotozko, / behargin ta liskarti. Azurm HitzB 63.
- BEHARGINEAN. Trabajando. Beti beargiñean / neke azpian, / bururik jaso gabe / nere bizian. Echag 184.
behargintza (V-gip, G-to ap. A; Añ (V), Dv), biargintza (V-gip ap. SM EiTec1), beharkintza (Hb ap. Lh). 1.
Oficio, ocupación, trabajo. "Oficio [...] (V) beargintzea" Añ. "Arrese, dans l'Avant-propos de son poème basque,
'travail des mains, métier'" Dv. "Emploi, fonction, exercice" Lh. "Gizona bai pozik ibiltzen dala norberan
gustoko biargintzan" SM EiTec1. v. langintza. Duaz bada damu egijazko baga konfesetara opizijo edo
biargintza askotakuak. Mg CO 71. Biargintza gogor ta jan laburrekuak. Ib. 217. Ni naz arotza, argiña, itzaña,
atxurlarija, baso-azterlarija, ta errazago ikasten dira zure biargintzak niriak baño. Mg PAb 48. Alan jazoten da
nik ezagutu ditudan zure biargintzakuakaz. Ib. 51s. Ator ona, erakutsi eijozan oni eure biargintzako tresnaak. Ib.
140. Ala bada ikasi bear dezu beargintzaren bat zer jan izaiteko. VMg 59. Nai batu dedilla jentia solora,
basora, karobija, ola, ira ebate, galjote, nai edozein biarginzatara. JJMg BasEsc 104. Ez neban uste, baseerriko
biargintzeen artian, aurkitu zaatiala ainbeste nasaitasun ta okasinoe. Ib. 108. Zeintzubak etxian edo
biargintzeetan agertuten daben askatutasun andi bat eureen jantzi ta oni jaokazan gauzeetan. Ib. 194s. Ta gero
bere gure arimen jaubea zara, / Daukazulako zeruratuten beargintza. AB Olerk 321. Olagizonak beren
beargintzari zerraikioten. Arr EE 1882a, 98. Josturaren beargintza añ ederki ikasi zuen, non inguru aietan bere
parekorik etzuen. Arr May 120. Bedeinkatuten dituz aurrerapen guztiak, jakituriako eta beargintzako gauza
guztietan eginiko geitupen zuzenak. Itz Azald 51. Zein da sementzat langintzarik edo biargintzarik onena? Ib. 98.
Ez da au gizonaren lana, ez eta ere egaztiarena; au da axari zarren baten beargintza. Aizkol 45. Bere
biargintzan arrano-begia eban. "En su oficio era un águila". Or Tormes 15.
2. "Biargintza, estropicio. Eztakixu beixak zelako biargintzia ein ddaben" Elexp Berg.
beharginzale, biarginzale. "Societario, preocupado del interés de la clase obrera. Biargiñzale zintzua izan zan
bizi guztian" Etxba Eib.
behargiro. 1. "Exactitud" Lar.
2. "Exacto" Lar.
behargiroro. "Exactamente" Lar.
behargune. v. beharrune.
beari (Lar H, beha- Hb ap. Lh). "Aleve, traidor: puede venir del Bascuence aribe, el que anda por debajo y a
escondidas, como los alevosos; aribea, bearia, etoa, etoia" Lar. "(A un traidor dos) alevosos (refr.), beari bati
berreun da bi; etoi bati, beari bi" Ib. "Traître, perfide (de betik ari, agissant en dessous), id. aribea (même mot,
fait par Lar. en renversant les syllabes, pour donner une racine basque à alevoso)" H.
behari. Espectador. v. 1 behatzaile. Behari guziak harritu baitziren eta loriatu hekien jauzi eta urrats
nobleen ikusteaz. Zby RIEV 1908, 85. Saratar hoiek dire / sortzez pilotari / [...]. Ezpeletar, Khanboarrak /
zirenean ari, / hek ere segur lehen / bazuten behari. Ib. 92. Inguruan, bizpahiru lerrotan, gainka elgarri,
kokatzen dira behariak. JE Bur 26. Halako elhe arraiak egiten zituen behari ala jokazaleekin. Ib. 137. Beharisaldo
bat badagokigu berehala so. JE Ber 46. Bainan lau jokolariek halako partida egin dute nun behari guziak
loriatuak itzuli baitira beren etxetarat. Herr 21-3-1957, 3. Iduri luke luzarat enoatzekoa balitakela [filma]
bainan ez: xehetasunak laster iragaiten dira, eta behariak bethi beldur batekin daude, zaintzaleak ez zaizkon
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 386
mende.