Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beargillak berak ere artu lezakete zerbait denpora nai balue [...] meditazio zatitxo bat idukitzeko. Mg CC 190.
Beargille bati aztu eragiten badeutsaz bere neke izardiak, itxadoten daben bear-sari edo alogerak. Añ LoraS
127. Badira beargille andien artean ere nagi, alper galantak. Gco II 75. Baldin au bera gertatzen bada
mirabeakin, eta beargilleakin, begira dagotenean nagusiaren begia. AA III 333. Beragatik, eta beren
izerdiarekin danboliña bazkatzen dutelako, jo bear zaiozkate beren naierako soñuak beargilleai. Izt D 146.
Kantari ona zera, / beargille txarra. / Uda igaro dezu / erausian, kantan, / ni nebillen artean / lertzen lan eta
lan. It Fab 56. Ekin zitzaiozkan mendi oni berriro menasta kentzen; bañan asi berrian ematen etzebalako
beargilleentzako laina, utzi izan zioten geldirik. Izt C 70s. Lan asko, eta bear-gilleak gitxi dira. Lard 411.
Beargille humill bat bezela trata zezaten. Arr Orac 205 (ap. DRA). Alan egiten dabena, biurtuten da
demoninoaren lagun eta biargilla izatera. Itz Azald 101.
(Uso adj.). "Trabajador, laborioso" Lar y Añ. "Hacendoso" Lar. v. behargiletsu. Eztot eurekaz emongo
biderik iñori alperrak urteteko, baña bai beargillak. Añ LoraS 162. Mirabe au txit beargillea da, eta kalte andia
da neretzat bereala botatzea. AA II 85. Ilteko egoan gurasoaren burubide ona ta ume zintzoro beargillak. Zav
Fab RIEV 1909, 35 (tít.). Ez du nere gizonak / bere parerik, / beargillerik, / iñork ikusi ez du / bentxo geldirik.
Echag 185. Lagundu bear zaio / beargilleari, / ez ordea beñere / jende alferrari. It Fab 57.
Trabajador, de la clase trabajadora. Bear bezala elkar ongi artzen badute errietako bi buruzari prestu oek,
jende beargillea jostatuko da nakidara plaza agirikoetan modu ezti aundiarekin. Izt D 161.
behargiletasun. Laboriosidad. Oraindik ni bizi naizan tokia izanik aiñ señalatua guzien artean bere
beargilletasunez. Izt D 151s.
behargiletsu (VocCB 365 Dv). Trabajador, laborioso. Onelakoak izan ditugu beste askoren artean
señalatuenak, Aita Larramendi beargilletsua, Astarloa jakintia eta Erro zentzu aundikoa. Izt D II.
Gipuzkoako nekazari zintzo beargilletsu argiak ezaguturik ondo landare onek ematen dituela ondasun andiak,
ekin zaiozka gogoz bera ifinteari. Izt C 152. Gipuzkoako jende beargilletsurik geienaren egunoroko edaria da,
iturri oek oparo ematen dabeen ur gezagozo garbia. Ib. 75s.
behargin (V; Añ (V), Dv, H), biargin (V-gip; Dv (V)), biarkin (H (V)), biergin. Ref.: A (beargin); Etxba Eib
(biargin); SM EiTec1 (biargin); Gte Erd 147. Trabajador, obrero. "Laborante", "obrador", "operario", "peón",
"trabajador" Añ. "Laboureur; travailleur" Dv. "Ouvrier, travailleur" H. "Ez al ditxuzue ikusi grabadorien
biarrak? ba, geuza fiñeko biargiñik onenak eurak ditxuzue" SM EiTec1. "Obrero, menestral. En sentido
colectivo, la clase obrera" Etxba Eib. "Biargiña alkar-aitu zanetik, asko jaso zan bere eskubidietan" Ib.
"Beargiña ezta (V-arr)" Gte Erd 147 (G-azp, AN-gip lantzale, G-azp langille, V-arr bear zale). v. behargile,
langile. Tr. Documentado por primera vez en Refranes y Sentencias, es propio de la tradición vizcaína. En
textos guipuzcoanos lo hallamos (además de en las obras de autores vizcaínos) en algunos pocos autores del s.
XX como T. Agirre o Azurmendi; cf. además beargiñean en Echegaray. En DFrec hay un ej.
Oparinak nengian beargin ta alperkeriak auzkin. "La necesidad me hizo obrero y la vagamundez pleitista".
RS 75. Artu zituban Diszipulutzat amabi gizon geien bat guztiz biarkinak eta batere jakinduria bagekuak. msOñ
7v. Ugazaba euren otsegiñai itunduriko soldatia [...] pagau nai ezteutsenak, ta bardin beste edozein biargin edo
langillai. CrIc 82. Nekezale, beargin, atxurlari, olagizon [...] ta onelako jende me ta bekokiko izerdi larriarekin
ogia billatu bear duteenai. Mg CC IV. --Zeinbat opiziale dira [...]? --Dira lau biargiñ: Ijelia, Urtzalla bi ta
Gatzamallia. Mg PAb 125. Zeinbat biargin aloger osua artu eta neke osua artu gura ez dabeenak. Mg CO 71.
Etxe, soro, ta baso asko dauzkan andikirik aberatsenak [...] aitortuko du alperrak dirala alako ondasunak
nekatzen ezpada beargiña. VMg 61. Egiten deutsazu zeure erruz epai bat biargin bati [...] eta onek ezin biarrik
egin dau egunen batzubetan. Astar II 100. Irakurri begi Ebanjelio santuan [...] bearginak mastuira eroan
ebazan ugazabarena eta beste an dagozan ainbeste [ipuin]. Zav Fab RIEV 1907, 91s. Galarazo badeutsazu
otseiñari soldatea, bearginari alogera, mandatariari saria eta edozeñeri bere izerdia. Añ EL 2 151s. Biarginai
eta alogerekoai bearreko eginsari eta alogerak denporaz emoten ez deutsezanak. Itz Azald 105. Beargin zindo
eta ganoraduna az. Alt EEs 1917, 43. Aukera onak egiten dau biargiñ ona. Or Tormes 81. Biargiñak lez entzute
andiya eben uriñetan be. Kk Ab II 182. Kale-erdian beargiñak aruntza ta onuntza atergabe. TAg GaGo 80.
Ortik etorri ziran ugazaba ta beargiñen arteko auzi ta burrukea. Eguzk GizAuz 25. Gure beargiñentzat Euzko-
Langille-Batzau berebizikoa da. Ib. 194. Makiñeak, [...], beargin askoren lana egin daroa. Ib. 21. Ez ete da
elduko Bilboko beargin batek baiño geiok "ai nok leuken baserritxo bat Ipiñeko bazter baten" esango dauden
egune? Akes Ipiña 23. Krisis gogor bat izan zan, eta beargiñik geienak biar barik gelditu ziran. SM Zirik 48.
Jauntxo itxura geiago eukan biargiñana baño. Ib. 32. Ola aundietako beargiñak baiño obeto bizi dira euren
artezkari agertzen diran izlariak. Erkiag BatB 151.
Persona laboriosa. Biergin on bat dogu Satrustegi. Euskalarien artean leku on bat irabazi dau, bere buruz.
Alzola Atalak 126.
(Uso adj.). "Trabajador, laborioso" VocCB. "Laborieux" Dv. "Adj. laborioso" Etxba Eib. Zeinbat gauza
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
385