Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
pertsularitza nadukan berez den bezalakoa. Xa Odol 31. Hori ez da, behar bada, gizontasun prestua; bai, ordea,
soziologia zuzena. MIH 124. Ameskaitzetan edo ikusiko zuen horrelako zerbait; ilargitarren herrian behar bada.
Ib. 383s. Hori, ordea, Europa zaharreko jokabide horietako bat izango da, beharbada. Ib. 339.
v. tbn. VMg 25. MarIl 1. Arch Fab 9. Legaz III. Noe 69. Ox 198. ArgiDL 6. TAg Uzt 211. Lek SClar 110. Akes
Ipiñ 26. Arti Ipuin 49. Ugalde Iltz 50. Osk Kurl 160. Gand Elorri 53. MAtx Gazt 43. Ibiñ Virgil 80. Salav 18.
Mattin 67. Biarbada: JJMg BasEsc 11, SM Zirik 27. Biarba: Altuna 81. Otx 58.
(Uso sust.). Bearbada batean, benturaz denbora izango det batean uztea, ondo izango da? Cb Eg II 118.
Gaurtik biharrera, egiteko handi hau uztea, zuhurtzia othe da? Astia badelakoan, beharbada baten gainean
uztea, zer erhokeria! Dv LEd 212. Badakit ez naizela aproposena, beharbada eta beharbadarik gabe, parte
hartu dudan auzia juez bezala epaitzeko. MEIG VII 116.
- BEHARBADA ERE (Lar, Añ, BeraLzM). Por si acaso. "(Por si) acaso" Lar y Añ. "Por si acaso yo [sic, por
no?] viniere, bearbada ere etorte-ezpanaiz" Lar. Hartarakotz bada, erraberritzen dugularik, behar bada ere,
gure manamendua erearoaren hogoian emana. CatLav A 4r (V 5). Behar bada ere, gure nausi tenporal eta
izpiritualek indarrez erautsi bide zituzten Euskaldunen gogo-bihotzetatik paganu-usain gehiegi zeukaten herri
sinespenak... Mde Pr 265.
- BEHARBADAKO (BN-baig ap. A; Urt, Lar, Añ). "De peut être, benturazkoa, beharbadakoa" Urt Gram 54.
"Futuros, contingentes, etorkizun bearbadakoak" Lar y Añ. "Beharbadakoak, contingentes (Añ). Untsa beharbadakoa
(BN-baig), muy casual será si es que sucede" A.
beharbide, biarbide. Oficio. v. lanbide. Ze opizio edo zer biarbide daukok ba? EgutAr 15-6-1960 (ap.
DRA).
behardenezko, beardanezko. Debido. v. beharrezko. Etzaitzatela tontozarren erausiak ozpindu ta
ikaratu; eztirade jendartekoak, ez kontuzkoak; hitzera ona, beardanezkoa zein dan, eztezu aietan aurkituko, ezta
billatu bear ere. Lar, carta a Mb 280. Non zerate esker gaistoko izarrak? Oi eta atera albanegiz beren lekutik,
Señora oni beardanezko koroe bat egiteko! SermAzc 270. Asko ez jakiñek farra eta ixeka egingo du joku mota
oen izenak enzutean; baña begiratzen bazaie berai arretarekin ongi ikusiko da beardanezkoak diradena. Izt D
162.
behardi. "Munición, lo necesario para mantener un ejército, plaza, &c." Lar.
behardiatu. "Municionar" Lar.
behardin (Lar, Añ). "Cabal [...], kabala, doi doia, beardiña" Lar.
behardun (R-uzt sg. A), biardun. 1. Necesitado; pobre, menesteroso. v. behartsu. Jesus Krist sorthü deia
behardün eta nekezü? Bp II 19. Ontzira zeneko partitu zien guzia ontzi bereko behardun gaisoei. Mb IArg II
157. Jende perestiaren zokhorri zaharrean, zurzaren ürgaitz ta behardüner emaile, eskelen aita izaiteko. Egiat
265. Jente biardunen neskato guziuak faiten dra Frantziara negu guzuko espartinan trabajatra. Mdg 137. Bere
bihotz unak bazakien behardunen artean eskia zabaltzen. Zub 62. Uholde horrek malurtuetan / behardunak
baditazke. / Heien onetan, entzun dugunez, / eginen da zenbait eske. Etcham 124. Behardunaz urrikaltzea ongi,
laguntzea hobeki. Zerb Prov 183. Sekulan ez dela behardunari bere ardi bakharra ebatsi behar. Zerb IxtS 55.
Aphez ona segurki bere maneran: othoitz egilea, predikari biphila, beharduneri emailea. Lf Murtuts 58.
Egyptoko jainko-jeinuek [...] adoratzaile dituzte batez ere jende xehe behardunak. Lf CEEN 1973, 129. En
DFrec hay 4 ejs., septentrionales.
Bata datekiala gaiza güziez behardün, berziak aldiz eskü batez arrapatzen dian honak, diala berziaz
barreiatüren. Egiat 167.
Arimal güzietarik behardün dela ta hen zokhorria ezpalü, hotzez hil laitekiala dü ikhusten. Egiat 265.
2. Necesario. Bada uste dienik estudioak bihotza diala mardotzen [...]; bena net behardün da aitoren
semiari jakintze zerbaitetara heltü nahi denari. Egiat 256.
behardura (Dv). 1. "Pression, foulure, nécessité. Bihotzeko behardura, inquiétude, regret, remords" Dv.
Eta ezagutu dut horietan ere bazela lan eta gogoko behardura. "Afflictio spiritus". Dv Eccl 1, 17. Bere jakitatea
berhatzen duenak berhatzen baitu behardura ere. "Addit et laborem". Ib. 1. 18. Hasarrezko eguna egun hura,
atsekabe eta hesturetako eguna, ondiko eta beharduretako eguna. Dv Soph 1, 15.
2. (Hb ap. Lh). "Esfuerzo (hecho a un miembro por ext.) (StJayme)" DRA. "(Hb), luxation" Lh, que interpreta
la palabra como compuesto de beharri, basándose en beharri-aztal "cheville du pied"; cf., sin embargo, behartu
(6).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
382