Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
hautan beha nindagon, meza hau erran beharrez zeruan sartzeko! "J'attendais d'avoir dit cette messe". Barb Leg
126. "Kristau fidel moduan / oñutsez, dolorez..." / gaituzu oraingoan / oroitu bearrez. SMitx Aranz 120. Aen
nagi ta astuntasuna, aen larri-usaiña, oin eta belaunak lanean jarri bearrez, eskolako mailletan gora joateko!
Erkiag BatB 17. Kanonigotik berakorik ez ei eben lagatzen Capilla Sixtinara sartzen, eta Azkue zana, penaz ei
zan Capilla Sixtina ikusi barik itxuli biarrez. SM Zirik 89. Goiza aurrera joanagatik, jan-bearrez baño ni ere
zerbaitean aritzeagatik asi nintzan. Anab Aprika 59. Jainkoak daki zer dutan jasaiten merezi duten gaztigua
geroko utzi beharrez. Ardoy SFran 119. Biotza det samiñez, / begiak negarrez, / zu legorrean / utzi bearrez.
NEtx LBB 358.
b) (V, G, L-ain ap. A; SP, Lar, Añ). Necesariamente, forzosamente; por necesidad; si es necesario. "Beharrez
egin dut, par nécessité" SP. "Necesariamente" Lar. "Forzosamente" Lar y Añ. "Par nécessité" Lf Gram 655.
Baian noiz ere beharrez trabatua baita, bethi iduki beza gogo ona eta intenzione saindua [komunionea]
errezibitzeko. SP Imit IV 10, 6 (Ch zenbait arrazoiñ iustuk komuniatzetik gibelatzen badu). Hainitz aberatsek
ebatsten dutela, ez beharrez, bainan abariziaz. SP Phil 255 (He 257 ez beren eskasiaz). Zenbat gauza Kristabak
jakin bear ditu bearrez, arrazoiaren usu ta argitara datorrenean? CatBurg 12 (corrección de Lar; la versión de
Mb decía jakitera dago obligatua). Zenbeit er]r[itasunetarik berriro sendatua den gizon bat ibiltzen da
beharrez, ordean baratxe eta pisuki. He Phil 5 (SP 5 nezesario duen bezanbat). --Nola santifikatzein tügü gure
apairiak? --Hek beharrez bezik ez hartüz. CatLan 109. Jar onthuruntzez kanpoan ez jateko eta ez edateko
usantzan, beharrez edo bertze zenbait arrazoin onez landan. Dh 54. Ene ezagun eskelari bat, egiazki beharrez
dabilana eske. HU Zez 39. Laguntza asko berak egin zezakena herrian, eta beharrez ardiets ere ba gorago
danik. HU Aurp 129. Hor ezarri dute Ferry zenatorren buruzagi, geroxeago ezarriko zutela ministro eta nork
daki? Beharrez oraino zerbeit gehiago. Ib. 65. Ontzen ez bada [haurra], hauts-zozue burua eta bertze bat har,
hamabortz alditaradino beharrez. Prop 1896, 114s.
(s. XX) Eta maite balin badituzte, beharrez dituztela maite. JE Bur 106. Janzkitzu, etxek-andrea; beharrez,
iretskitzu, zailak iduritzen balin bazaizkitzu. Barb Sup 69. Gogoz edo beharrez ez dute pestarik. "De grado o por
fuerza". Or Eus 248. Nehork ez daki xuxen beharrez ala trufaz pasatu zenetz. Lf Murtuts 21. Negar dagit, ezin
baitzaituz ikusi, gizonengandik bearrez dukezuen zuen bizitza latzaren enparaua ausnartuaz. Zait Sof 98.
Ontziko mutilla jaikitzen zan aurrena, bearrez goizeko ordubitan. Anab Poli 41. Atso xahar bati eskuko xakua
kenduko zuela, eta beharrez hilen! JEtchep 113. Bethi zaindu dauzkiat eta zainduko ere, beheiti joaiten bahiz
beharrez, bainan ez beheiti joaiten bahiz plazerrez. Larz Iru 82. Beste 'martir' andana bat heldu zen [...], nahiz
bilakatu zinez Jainkoaren lekuko: beharrez odoleraino, zer nahi gisaz azken hatseraino. "Au besoin". Ardoy
SFran 114. Bainan izana gatik bihotza hoin guri, / egin izan daukuzu beharrez beltzuri. Xa Odol 133. Berantago
Frankua zen / herri orotan hedatzen, / Bena gure papatxetan / beharrez esperrekatzen. 'Ezinbestean leher
egiten'. Casve SGrazi 128.
c) (Con sintagma nominal en caso absoluto). Deseando; buscando, en pos de. Bainan jakiteko duzu menturaz
handik zerbait beharrez joaten bazare. INav 135. Behiñ ere beraz, uste ez dezazula, / nihor zu beharrez hirritsan
dagola. Gy 67. Batzuek dute utzten ona, / beharrez hobea dena: / biak galtzen ohi tuzte, / nola merezi baitute. Ib.
31. Lorea, sorlekuan, apexa beharrez / begiak apaldurik zagoen nigarrez. Elzb Po 189. Erran gabe doha
Espainiako Eskual-herrietan ere ez dela pilota partidarik gabeko bestarik. Guti beharrez han ere, asko herritan
nausitu zaiote plekako jokoa. Zby RIEV 1908, 85. Erreleki hau galdu'ta / Jendeak zauden nigarrez, /
Saragozerat oihuka / Hunen ordain bat beharrez. Ib. 419. Behatzen diote Xobadinari, haren ganik zerbait
laguntza beharrez. Barb Sup 123. Dohatsu zaudeztenak oraino nigarrez / ezin helduz indarka, zorion beharrez.
Ox 70. Beti goranai, / kide goitar bearrez / duzu biurtzen ortzigai. Ldi UO 37. Huna emazte hori jaun
zuhurraren etxean berriz ere kontseilu beharrez. Lf Murtuts 36. Ez ibil omen handi baten itzalaren ondotik, ez
eta adiskide hanitz beharrez. Leon Imit III 24, 2. Jolas lagunen bearrez, noiz-nai alkarrekin zebiltzan etxe
batekoak eta bestekoak. Etxde JJ 227. Ainbeste gauza aditzera eman naiak [...] neke aundia ekarri zion
Engraziri eta aldi batez itzik bage gelditu zen atseden bearrez. Ib. 278. Arratsean ei dira alkar-bearrez diranen
aitorpen bigunberaak. Erkiag Arran 194. Alako batean kamiona ura-bearrez geratu zan. Anab Aprika 59. Nork
ez dugu otoizten behar orduz Jauna, / Haren ganik beharrez gure zoriona? Xa Odol 307. Mattinek seme bat du
eta seme hori Parisera joan zaio; lan beharrez edo. Ib. 165. Euskaltzaindia, gainerako helburuak gainerako,
batasun-beharrez sortua izan baitzen. MIH 223.
(Con gen.). Gizon izantsuna, / egun aberats dena / inguratua pobrez / haren amoinen beharrez, / biharkotz
daiteke / eroria. 'Avides de ses aumônes'. Monho 140. Mai donetuan zu ikusteko / danok pozaren indarrez /
aurkitzen gara, gagozalako / Bizkaian zure biarrez. Enb 82. Lasai sentitzen ez bazara, zeure giroan / gorputz eta
izpiritu gainezka / mundu zabalaren beharrez. Azurm HitzB 90.
d) (Tras part. o rad.). A punto de. v. BEHARREAN (d). Kurutzean untze gogorrakaz yosirik... odola eskuoñetako
zilloetati zara zara geldi bagarik eriola... egarriz ito bearrez... Añ EL 2 226. Negarrezko begiakaz /
dakus Amak Semea, / galdurik ta il bearrez. Ib. 193. Kanta ta kanta / dago, eztanda / egin bearrez soñutzen. Zav
Fab RIEV 1907, 94. Mendi bat aspaldi lehen / erdi beharrez zagoen, / eta emagiñik etzuen. Gy 45. Hura ni
nondik ifernura eramanen nauen lehertu eta zapartarazi beharrez dabila. Dv LEd 61 (Cb Eg II 27 errebentatzen
edo desegiten dabill). Osalarijok ebiltzan gau ta egun zoratu biarrez, zer ete zan ezin igarrita. Kk Ab I 22.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
378