Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
b) (Tras part.). Geiago daki aurtxo onek [...] jakintsu guzti oiek batean baño, egirik jakin bearrenezkoak. Inza
Azalp 21.
- BEHARRETAN (Dv, H). a) En estado de necesidad; necesitado (de); a falta de. v. BEHARREAN (a). Tr.
Exclusivamente septentrional hasta el s. XX, en que se encuentran algunos ejs. de Orixe y Villasante.
Hontarzun hoiek oro ditzogun Jinkoari eskent haren askazi edo beste arima behar[r]etan direnegatik. FPrS 31.
Korpitzez eri, edo behar[r]etan badira, ahalak heltü behar zaie. Bp I 93. Ikhusi dut beharretan, eta ahala
nuelarik, ez dut lagundu. Brtc 209. Sal diezadazu bat. Beharretan naiz ezin gehiago. Hb Egia 131. Phenatan
direnen konsolatzia, beharretan direnen aholkatzia. CatS 44. Zure bihotza nahiz hauts-arazi, haur gaixo hura
beharretan ikustearekin. HU Zez 34. Auzoan aurkitzen zena norbeit eri edo beharretan? Bazoakon ikustera ixil,
altzoa betherik. JE Bur 67. Ori, ongi beharretan balin bazira, altxatuko duzu zuhaurek! "Si vous en avez
réellement besoin". Barb Leg 131. Bakarrik eta naigabetan zegolarik, bere ondoan artuko nindula iduri
zitzaidan, bearretan dagonak laguna bezala. Or QA 164. O Jauna, hel zakizkigu, gauzkatzu beharretan! Xa Odol
183.
Aldi huntako güdüka / dükek ezinagokua; / Guri bere beharretan / so Eüskal Herri osua. "Dans sa détresse".
Casve SGrazi 146.
(Con handi). "Behar handitan aurkhitzen da" H. Haurrak gaztexko munduan utziz / hil den aita baten pare,
/ gu zure behar handitan eta / itzali zira zu ere. Xa EzinB 44.
(Tras gen.). "Zure beharretan naiz, j'ai besoin de votre aide" Dv. "Zure laguntzaren beharretan gira (BN-lab)"
Gte Erd 224. Naizen bezalako ilhauna, graziarik puxantenaren beharretan naiz, Birjina Saindua. Mih 17. --
Noiz gira berexikiago obligatiak othoitztera? --[...] Zonbait grazia partikülarren beharretan girenian. CatLan
67. Urrikarri ditut orien / beharretan direnak. Bordel 88. Andre Dena Maria / Birjina garbia, / zure laguntzaren
/ beharretan gira. Ib. 190. Hau bihotzeko gaztelutik ataratzeko, zure beso hazkarreko indarraren beharretan
naiz. Dv LEd 158. Haren beharretan zela asko galde handiri ihardesteko. Hb Egia 74. Jainkoak gure beharrik
ez du, den gutienik; eta gu aldiz haren beharretan gare, gauza guzietan eta bethi. Arb Igand 65. Bihotzminak,
herabeak, beldurrak laguntza gehiagoren beharretan baitaukate. JE Bur 207. Gizonak, bethi emazteen
beharretan! Larz Iru 18. Aberats ala deus-gabe ziren, berdin zitzaion: etzirena oro Jainkoaren beharretan?
Ardoy SFran 312. Hi orroit araztea dukek alferretan / etxea daukagula hire beharretan. Xa Odol 202.
(Dv, H). (Tras tema nominal nudo). "Diru beharretan, en besoin d'argent" Dv. Guziek ez dukete oihana
egin arterainoko astia. Diru beharretan denak lehenago motz dezake bere xara. Dv Lab 371. Hamabortz
gizonen deihadarra entzutearekin, kapitainak oihu egiten du: [...] eta bera sokhorri beharretan, badoha bertzer
sokhorri emaiterat. Laph 223. Bazabilan laguntza beharretan zitezkela jakiten zuen giristinoen ikusten. Jnn SBi
129. Zer zinen ba, Jainko maitea, / aingeru-beharretan? Etcham 108. Irri egiten ez dakiena, irri beharretan beti.
JEtchep 117.
(Tras sust. det.). Emaria bearretan dagonari eman oi zaion gauz emana bera da, ots, dirua, iana, edana. Or
Aitork 413.
(Con handi). Arras nekez, diogu adiarazten horma-beharretan gintazkela bada, behar handitan. JE Ber 70.
(Tras -tzeko). Egün oroz Jinkua ofensatzen dügüla eta hari barkamendü galdegiteko beharretan kontinozki
girela. CatLan 71.
(Tras part.). Mintzoa asmatu eta landu bearretan aurkituko da. Vill Jaink 72.
b) A punto de. v. BEHARREAN (d). Ordun guziek biotza lertu-bearretan dute. Nigar-ibaia darite. Or Mi
150.
- BEHARREZ (S ap. Lrq; Dv, H), BEHARRAZ. a) (Con part.). A fin de, con el propósito de, pretendiendo,
empeñándose (en). "Zu ikhusi beharrez dabila, il cherche à vous voir" Dv. "Dans le dessein arrêté de, la volonté,
le grand désir de" H. "Beharrez, voulant arriver à (jun beharrez, voulant réussir à partir)" Lrq. Tr.
Documentado al Norte desde Leiçarraga, y al Sur, donde es menos empleado, a partir de mediados del s. XVIII.
La forma beharraz sólo se encuentra en Cardaberaz y Moguel.
Bere aita ohortze beharrez konjit eskez zegoen diszipulua. Lç Mt 8, tít. Ikhusirik Antekristek prestuen
ausartzia, / hil beharrez asma ahal eginen du guztia. EZ Man I 72. Elisabeten hauzoa / ethorri zen lasterrez, /
Ama Birjina saindua / salutatu beharrez. EZ Noel 45. Hunen aparaillu nobleaz / harriturik iguzkia, / huni agur
egiñ beharrez / utzten du bere biaia. Gç 138. Sinhesten dut hartzen dudala / Ogi saindu huntan barna / Mundua
salbatu beharrez / Jainko, gizon egin zena. Ib. 121. Etzabilzala fama handi bat ardietsi beharrez hañitz adiskide
egiñ nahiz edo handien estimua merezitu beharrez. Ch III 24, 2. Berzek segitzen dituzten legeak guk ez segitu
beharrez errezelurik eta aitzakia alferrik bilhatu gabe. CatLav 378 (V 182). Baldiñ bethi eta bethi suspiraz
egoten bagare, harengana beharrez. He Gudu 73. Ikhusazu nola hari den borroka, bere burua libratu beharrez.
Ib. 93. Gogua emazü arren, ene semia, zure jakitia beno gorago diren gaizetzaz mintza etzitian, hen ikhasi
beharrez. Mst III 58, 7. --Penitenziaren iru parte orrek zeinzuk dira? --[...] Batzuk, obeto esan bearraz, diñoe:
Bost. Cb CatV 76 (cf. infra (e)). Mundu guztia ondatu biarrez ondaturik dago. msOñ 3v.
(s. XIX) Eskandala izigarria / gau et' egun hor dabiltza / beretu beharrez herria / maingu tropa bat tringilka.
Monho 38. Zelan ori [aditu], ituaren itoz, ta arin esan biarraz, ta arnasa ots batzuben artian badino guztia? Mg
PAb 158. Ta diotsa Astoak burla egin bearrez: O Zaldi Jauna! Eta zein aberatsa zeran! VMg 47. Egin bezate, ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
376