Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Etxahundarraren adintsukoa zen, baiñan, oñordeko izan bearrean, zazpi senidetan gazteena. Euskalerrian
etzeukan etorkizunik. Etxde JJ 10. Donostian jaio bearrean, txinatarren artean jaio izan balitz, itsaslapurra.
Anab Poli 16. Lurreko iakin-gai guziak ikasten ari izan bearrean, norbere burua ongi ezagutzen asi zan. Zait
Plat 88. Ardaua izan biarrian ura. SM Zirik 42. Berak egin beharrean, amak egiten zuan negar orduan. Osk
Kurl 38. Baiña esplikazio orrek, ezer argitu bearrean, ez ote digu korapilloa naasiago biurtzen? Vill Jaink 58.
Tabernan egun gustiyen ibili bierrien, zu be etorri baseiñien neugaz, obeto eiñgo zeiñun. Alzola Atalak 55. Salto
eiñ biarrian, jausi zan artoz betetako zorro bat bezela. Etxba Ibilt 461. Mutillaren deadarrak geldi-arazi
bearrean, neskatxaren erabakia aurreratu egin zuten. NEtx LBB 53. Semearen utsegiteak, diran lez ikusi
bearrean, grazi oneko biurrikeritzat artzen ditu. Berron Kijote 17. Bazterrik bazter ibili beharrean, aspaldi
honetan gabiltzan bezala, hobe genduke Hegelek irakasten zuen Aufhebung hura zer den ikastea. MIH 266.
(Con el part. elidido). "(Lo que ha de cantar el carro, canta la) carreta, idiak bearrean gurdiak orro" Lar.
Beldur naz nere baruak, nere otoitzak [...], atsegin beharrean, atsekabe eman diezaten nere Jaunari, edo garbitu
beharrean, zikiñagoa utzi dezaten nere barrena. Mb JBDev 260. Beste leku askotan letrak trukatuak daude: [...].
An bearrean au: ta au bearrean an. Cb Eg III 396 (en la fe de erratas). Zerura biarrian Linbora juan zana. CrIc
68. Z bearrean S ta kontrara leku askotan idoroten da. Añ EL 1 239 (en la fe de erratas). Madrilla bearrean /
galdurik bidea / Cataluñara joan da. Echag 163. Arraia biarrian / zuten aragiya. JanEd I 77. Aurrera biarrian /
atzera salida, / indarrik asko bazan / portatu balira. Ud 122. Zerren bakigun baten giñala / ibilli oker begira, /
nun Iparrera bearren [sic] jo / genduan Eguerdira. AB AmaE 61. Egunaren atariruntz / zauri bat, gordiña, /
odol-bearrean urre. Ldi BB 106. Firma beharrean, zentzu gabeko lerro bihurri batzuk imini zituen. Arti Ipuin
35. Ango etxeek ez dute balkoirik. Tellatua bearrean egon-toki zabalak dituzte. Anab Aprika 18.
c) (Precedido de part.). Debiendo, teniendo que; necesitando; en la obligación de, en la necesidad de.
(Acompañado frecuentemente de verbos como izan, egon, aurkitu, ikusi etc.). "Eon bearrean naiz (G-azp)" EI
269. v. BEHARREZ (a, c). Tr. Documentado en los dialectos meridionales (a partir de comienzos del s. XIX)
y en algún texto suletino moderno. Badira guraso, beren seme alabeekin konturik iduki ez duenak urte
askotan [...]; jakiñagatik, edo jakin bearrean, bizi dirala pauso gaiztoetan, atzeraten ez dituztenak. Mg CC 171.
Bardin okasino donga ta torpia euki dabenak etxe baten, badua ara jakin biarrian jarten dala pekatu egiteko
peligruban, juanaz beste baga egin dau pekatu mortala. Mg CO 128 (CC 91 jakin bearrik). Egin dituan kalteak,
al badu, erremediatu bearrean arkitzea. Gco II 53. Gauza bat zuri esan bearrean nago, eta da oraiñ adituko
dezuna. AA III 491. Guda kaltarkitsuak oi dakartzien ausiabartza gaiztoai arpegi emateko [...] zenbait mendilur
gozo saldu bearrean arkitu diralako. Izt C 177. Atzeneko aulkira lotsa gorrian jatsi bearrean ikusi etzaitezen.
Lard 416. Saul bere itza jan bearrean arkitu zan, Dabidi alaba emaztetzat ematen ez bazion. Ib. 167. Jueza
ordea beti libre ta ontzat eman bearrean arkitzen zan. Aran SIgn 56. Mendi santu au berriz ere kontaira onetan
aitatu biarrian nago. Bv AsL 117. Lenengo aietan kristau buru zagiak amor eman bearrean ikusi ziran. Arr May
174. Autortu bearrean nago, aspalditxoan eurak izan dirala bakearen areriorik gogorrenak. Ag AL 48. Biziera
onetan sartu bearrean ez gagoz iñorbere, atara deituak izan ez bagara zerutik. Itz Azald 199. Kenduriko onera
eta izen ona biurtu bearrean geldituten da. Ib. 110.
(s. XX) Ontziko guztiak geratu zirean etxeratu bearrean, ontzia France-ko ikurriñaz jarten zalako. Echta Jos
274. Erdaldunen artean, erderaz mintzatu bearrean. Ag G 109. Zer egin bearrean gelditzen da dongaro autortu
dana? KIkV 99 (KIkG 76 bearrean). Pekatu txikiakgatik Garbitokiko oñazetan egon bearrean naiz. ArgiDL 30.
Ori barkatzeko duro erdi-banako bi meza atera bearrean zera. Muj PAm 71. Estüdiantek etziela gaiazko untzirik
eta jeiki beharrian gertatzen zenak juan behar ziala [...] zoko ülüntto batetan zen barne hartara. Const 21. Bere
adizkiderik onena naz, bai?, ta zaindu biarrian nago. Altuna 57. Gaur nago, Manu, agur gozo bat / zeuri egin
biarrian. Enb 120. Ernegatuta jarri giñuzten / zerbait egin biarrian, / zergatik gerra eman ziguten / arrazoi-bide
txarrian. Tx B I 105. Agur egin zion uriari ta yakiñaren gaiñean [...] bere landako zerua besterik ez ikusi
bearrean gelditu zen. Or Mi III. Arrotz-erri batera yoan bearrean arkitu zan bizitzera, bere errian iñork yatera
eman nai etziolako. Ir YKBiz 79n. Gizona, izakera berri oen mende, bere bizi-bideak zuzendu bearrean gertatu
zan. JMB ELG 55. Eurentzat baño len nagi aentzat lan egin bearrean dagoz. Eguzk GizAuz 110. Egunen batean
egundoko gorriak ikusi bearrean aiz, txalu ori. TAg Uzt 168. Alakorik egin bearrean arkituko zanik etzun uste.
Etxde AlosT 39. Izeba harrotu zen, bere burua zaindu beharrean igurukitzen ez zuen oldar hortarik. Mde Pr 86.
Nekez aitzinatzen da, [...] hipotesis anda bat egin baitaitezke beti edozein galderari ihardetsi beharrean. Ib.
218s. Geok ere latzak ikusi bearrean gera, oraindik sasoikuak geralarik. Etxde JJ 255. Jaungoiko errukiorra!
[...] Zer ikusi bearrean ete gagoz? Erkiag Arran 157. Karta bat bialdu deuste goizeon, eta errira joan-etorri bat
egin bearrean ipiñi nabe. Bilbao IpuiB 262. Bidea lenik erakutsi zuten gizon iakitunen aurrean begirunez gure
txapela kendu ta burua makurtu bearrean gaude. Zait Plat 54. Eta sustraia, kausa edo zergatia, oraindik aztertu
bearrean gelditzen gera. Vill Jaink 64. Gaur jakin-arazi bearrean nauk iri, nere bizitzako ixilleko bat. NEtx LBB
125. Beti bildurrez eta begi biak zabalik dirala ibilli bearrean gaude. Ib. 83. Martin bera nobio egin bearrean
gertatu etzanean, kontentu. Uzt Sas 336. Edan zuaneko, alako bota-bearrean asi zan goraka, ez zitzaion ezer ere
urdaillean gelditu. Berron Kijote 188. Norbait hautatu beharrean, Lizardi hautatuko genduke askok. MIH 175.
(Con rad.). "Aurreraxego dago goxoa" / zeuden sinis-bearrean. "Tenían necesidad de creer". Or Eus 327.
Zer ikhusi behar zünian, / haiñbeste egar beharrian, / azken hatsa eman ezinian! "[Il] avoit tant à souffrir".
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
373