Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
En caso de extrema necesidad. Orduan ere, agintaritza berentzat onen bat dalakoan, ezta artan onik
igaroko dutelakoan ere, beaiek baino oberik, ezta kidekorik ere aukeran eztalakoan bearraren bearrez baizik.
Zait Plat 140.
- BEHARRAZ. v. BEHARREZ.
- BEHARREAN (S ap. Lrq; SP, Lar, Añ, Dv). a) En estado de necesidad, necesitado; en caso de necesidad.
"Beharrean dago, il est en nécessité" SP. "Necesitado así [el que ha menester], bearrean, premian dagoana" Lar
y Añ. "Beharrin izatia, être dans le besoin" Lrq.
Ikhusirik anhitzetan beharrian pobria, / eri, gose, egarria eta buluzkorria. E 67. Zu zara itsasoko izarra eta
beharrean daudenen faboratzaille handia. Mat 362. Bearrean dagonari konseju ona ematea. Ber Doc 90r. Ene
amoreak gatik nekeak sofrituak / beharrean zeudezenak ere faboratuak. EZ Man I 86. Beharrari emaillea, ezta
beharrean iarriko. 'El que da al necesitado no padecerá necesidad'. Ax 232 (V 155). Ha, iauna, errazu zer?
Zeren beharrean gaude. 'Porque buena falta nos hace'. Ib. 604 (V 388). Beti bearrean gagozan egunean
eguneangoa eskeetako. Cap (ed. 1893), 37. Damu zuten gorputzaren serbitzatzeaz beharrean ere. SP Imit I 18, 3
(Mst mengua zienian, Ol, Pi bear zanean). Eztut deus eskaz, aberats naiz / naizelarik beharrean, / baldiñ zurekiñ
bizi banaiz / karitate ederrean. Gç 205. Beharrean erakutz-kitzu / zeiñ tutzun indar handiak. Ib. 144. Beharrian
denari hunki egitia gatik. Mst I 15, 1. Bearrean ta gabe arkitzen diranei geretik al duguna ematea. Mb IArg I
316. Noiz, Jauna, ikhusi izan zaitugu sofrikarietan eta beharrean zuri emateko gure laguntza? Lg II 249.
Billusten ditu aberatsak, beharrean direnak untasunez bethetzeko. Mih 54.
(s. XIX) Bearrean edo premian arkitzen bada norbait, ori da edo zeren nekatu nai ez duan, edo zeren ori
dagokion bere onerako. AA III 342. Zer bidez hobeki ta bizikiago erakhar gintzaken, gure anaia beharrean
direnei gure ahalaz laguntza egiterat? Dh 227. Egin behar nor nahik gerla beharrean / etsaia hondatzerat heldu
zaienean. Hb Esk 13. Seme baten kontra ezer egiteak min ematen zion; baña bearrean arkitu zan. Lard 199.
Sinhesten dut [...] etzarela beharrean zuregatik [...]: Zenbaten zorra dukezu? Ez naiz aberatsa; bainan lagun
zaitzaket. Hb Egia 21. Zu guziz bearrean zaude; baña Jaungoikoa aberatsa da. Arr GB 25. Tori janari oriek eta,
biarrian arkitzen diranian, or gorderik dauden erlijioso orieri emango diezu jaten. Bv AsL 105s. Langille gajoa,
bera añ bearrean zegoelarik... Arr Bearg 263.
(s. XX) Biarrian dagonai konseju ona matia. CatUlz 35 (Añ CatAN 41, CatAe 48, CatSal 49 bear duenari).
Oso bearrean gaude. Aita, bere bizi guztian, ziranak eta etziranak eralgitzen ibilli da. Ag G 278s. Bearrean
dagonari burubide onak ematea. KIkG 65 (KIkV 81 bear dauanari). Bearrean dauden Eliza, Seminario,
Gaxotegi ta Beartsutegiai laguntzeko izaten da. Ib. 64 (KIkV 80 bearrizanean). Eskalerik badea, guziz
beharrean, / dabiltzaner othoizka bide bazterrean? Ox 164. Erruki nitaz, Mirei, ta Yainkoari otoitz, oraintxe
bearrean naun eta. Or Mi 69. Zertako Donibane-Garazin eta Hazparnen bezalako batasun azkar bat ez egin
Azkaindarrek ere, beharrean Senpertar, Saratar eta Ainhoarrekin bat? Zerb Azk 51. Ez da ezer asko. Guk ere,
bearrean gertatuko bagiña, laguntzea nai izango genuke. Etxde JJ 160. Oihuz ar nintazke ainitz ikastea gogoan
dutenen kontra, beren jakitateaz baliarazteko orde beharrean direnak. "Ceux qui sont dans le besoin". Ardoy
SFran 336. Xalbadorren loreak dira: bertso eder batekin gogoeta indartsu errateko molde nasai eta betea,
poesia, eta beharrean hirugarrenik irriparra sortzen duen alaitasuna. Larre in Xa Odol 18.
(Con adjs. como handi, gorri, etc.). Haien lanaren ekoizpenak lurjabea aberastenago zuelarik, berek behar
gorrian zirauten. Mde Pr 236. Bear aundian bizi dan jendea da. Anab Aprika 85.
(Tras gen.). Ene arima agertu da zure begien aitzinean zure haiñ behar handian, nola baita lur xukatu eta
idortu bat uriaren beharrean. Gç 50. Esklabo gaude guztiok, / haurra, zure beharrean. Ib. 64. Baldin Axular
kausituko baliz orai dagoela purgatorioan gure othoitzen beharrean. ES 154. Bizi izatu naiz gauza guzien
beharrean. Ch III 18, 1. Indarren eta konsolazioneen beharrean naiz. Ib. 5, 2. Jainkoa nausi dela gauza guzien,
non ezin izan baitaiteke nihoren menean edo beharrean. CatLav 26 (V 20).
Hau da zerbaiten beharrean arkitzen denak bere otoitz aldietan egin behar duena. Mb IArg II 352. Erromes eta
miserable da, gauza guzien beharrean da. Brtc 102. Jan egizu atsakaba baga, ta bijar edo etzi arkitu neinde zure
biarrian. Mg PAb 189. Nere bearrean jartzen bazera, lagunduko dizut. VMg 8. Ongi daudének eztúte Medikubearrík,
baizik gaizki daudének. O, Jesus ona, erranzózu, oná non duén heribát orrén beárrean. LE Ong 121at.
Bertzeren laguntzaren beharrean. Dh 71. Andere dena Maria, birjina garbia, / zure lagüntzaren beharrian gira!
Etch 656. Anartean, pazientzia beharrean gare. Jaur 188. Zerbaiten bearrean daudenai laguntzea. Lard 436. Zur
baten beharrean zarenean, haritzari azala sei hilabethe bederen aintzinetik khenduko diozu. Hb Egia 375.
Graziaren baten bear edo premiñan gagozanean. Itz Azald 58. Euri edo eguzkiaren bearrean arkitzen diran lurjabeak.
Ag G 178. Eguneroko ogi beraren bearrean dago aberatsa. Inza Azalp 143. Ama Birjinak bazakik nor
den / ophil baten beharrean. Ox 55. Oraindio nere bearrean arkitu bear dezu, eta ordun ordainduko diazu dana.
Lek EunD 30. Zuen guzion bearrean da "Eusko-Ikaskuntza". Ldi IL 128. Bide-erakuslearen bearrean da. Zait
Sof 93. Etxean ikaragarrizkoak gertatzen ari ditun, ta zuzenbiderik jarriko badiñagu, ire bearrean gaitun. Etxde
JJ 122. Giza-soin-atalak elkarren bearrean dauden eran. Zait Plat 126. Orduan konturatu ni danak ez zutela
artzen aien bearrean arkitzen zan guztia. Anab Aprika 65. Dena dela Jainkoaren bearrean, Jainkoa gabe dena
dela ulerteziña. Vill Jaink 10. [Nobela] ikutu batzuen bearrean daukat. NEtx LBB 11. Haur handixiaguak ere /
dütügü adin gaixtuan, / Altxatzeko zure beso / azkarraren beharrian. Casve SGrazi 142.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
371