Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Euzko-Aberri maitiak. Enb 52. Egunean eguneango gertari ta arazoen berarizko ispillu litezken irakurgai
argitara ematea bear-bearrago da, ezbairik gabe. Gazt MusIx 7.
v. tbn. VMg 18. Biar-biar JJMg BasEsc 75. CatLlo 54.
b) (Tras gen.). Muy necesitado (de). Zuen bear-bear da gure bazkuna. Ldi IL 146.
- BEHAR-BEHARREAN. "Dans une nécessité absolue" Dv. Ezi behar-beharrenean, / hel-helez egon
naizenean / etzitzauzte hurbiltu, ez heltu / aitzitik zitzauzte gibeltu. 'Au comble de la détresse'. O Po 48. Argatik
Jesusek eskatzen du, bear bearrean baizik ez egiteko [juramenturik]. Lard 381. Gaztelu artan kapillarik ez zala
armak belatu aal izateko [...]; baña berak ba zakien, bear bearrean non-nai belatu zitezkeala, eta, gau artan,
gazteluko patioan belatu zezazkean. Berron Kijote 50.
- BEHAR-BEHARREKO. v. beharreko.
- BEHAR-BEHARRENEAN. "Au plus grand besoin" SP.
- BEHAR-BEHARRENEZKO. "Bear bearrenezko kondizioak bete bear dira (G-azp)" Gte Erd 144.
- BEHAR-BEHARRETAKO. Urgente. Bere morroiak antz-eman zuten idazki (carta) ura bialtzea bearbearretakoa
zala. EgutTo (ap. DRA, sin más referencias).
- BEHAR-BEHARREZ. "Par absolue nécessité" Dv. Bainan, iduri zaut, behar beharrez baizik ez zindukela
mugitu behar. Barb Sup 18.
- BEHAR-BEHARREZKO. v. beharrezko.
- BEHAR BEZALA, BEHAR BEZALAKO. v. behar izan.
- BEHAR BIDEAN (Dv, H). En vez de. "Erran behar bidean, erran bearrean (G)" Dv. "Au lieu de (L)" H. v.
BEHARREAN (b). Tr. Propio de la tradición septentrional no suletina; apenas lo hallamos en el s. XX.
Gaizki egiten duela abisatu behar bidean ixilik egoitea. Mat 32. Badakit, Iauna, munduan gizonak hunela
partidatuak diren orduan pazegatu behar bidean errabiatzenago direla. Harb 143 bis. Erran behar bidean:
benturaz hala izanen da, benturaz kondenatuko naiz, erraiten duzu: benturaz ez naiz kondenatuko. Ax 71 (V 47).
Iesus Iauna ekharri behar bidean, Adonis daritzon amuruskerietako Iainkoa ekharten baitute. SP Phil 392. Ezta
gure imajinazionerat etorri ere zuen habitantek [...] hartu duten [...] libertatea zuek reprenitu bear bidean
authorisa ahal dezazuekela. (Urrugne, 1680). RIEV 1908, 729 (tbn. en ConTAV 133). Ni urrikari behar bidean,
ene etsaiek trufatzen baitire nitzaz. Gç 45. Mintzatu behar bidean ixilik egon zen. ES 152. Ezen berzela, zure
bihotza arindu behar bidean, gehiago asalta-araz baizen ez lezakete. He Phil 195. Zeruko fagoreek erakharri
behar bidean yuduak humilago izaterat, ez ziren supherago baizik agertu. Lg I 210. Ez othe duzu zure baitan
mañaztatu zenbait pasione perillos, zure bihotzean pixten zituen lehen inharrak, abisatu zaren bezain laster, hil
behar bidean? Mih 121. Zeren ordian obligatu baita proximuaren bere beharrian laguntzera [...] eta hala egin
behar bidian menturaz [...] laudatzen bezala baitu. AR 443. Kreaturez baliatu behar bidean ene maitatzeko,
hetaz zerbitzatu haiz ene desohoratzeko. Brtc 126. Debruarekin bethi gerlan bizi behar bidean, hura hartu eta
atxiki duk hire aitatzat. Dh 149. Berze bide guziek zerura bidatu bihar bidean, ez gaituzte errebelatuko baizen.
CerBid 7. Begira gaiten Jainkoaren loria bilhatu behar bidean, gurea xerkhatzetik. Jaur 183. Askotan gerthatzen
baita gauza bat zenbatenaz xehatzenago, eta hanbatenaz dela, argitu behar bidean goibeltzenago. Gy V.
Debruaren gathea herrestatu behar bidean, Aingeruen kargua bethe dezadan nahi duzu. Dv LEd 132. Ideki
behar-bidean, atheaz ahurpegian eman darotzu. Ib. 196. Bainan ihardetsi behar bidean, mintzatzen zitzaizkon
bere handitasunaz. Hb Egia 32. Adiskide behar-bidean, ez bilhaka zure lagunaren etsai. Dv Eccli 6, 1. Gibelerat
egin lezake, aintzinatu behar bidean. Dv Lab 356s. Jaunaren eguna izanen da bada zuretzat debruaren eguna,
[...] izan behar bidean zuretzat merezimenduzko eta santifizionezko egun bat. Arb Igand 188. Bizi behar bidean /
beti hobekituz, / ene denbora doa / ezin korreituz. Etcham 198. Izan behar bidian urrikalmendia / zerbitxatu izan
nuen krudelitatia. Balad 119.
- BEHAR EDERREZ. Expresión irónica que equivale aprox. a '¡buena falta que hace!'. Ez lezokete hoinbertze
neskatori burua bero-araz: [...] jakintsun handi, andre handi izanen direla zer nahi amets eder egin-arazten
baitiote. Behar ederrez! HU Zez 106s. Pagatu nahi ez badu fuera kanporat. [...] non ez duen herriak harentzat
eske bat eginik, bertze aterbe bat bilatzen [...] edo egiten etxe berri bat, ontsa gostarik, behar ederrez!... Ib. 189.
- BEHAR EGIN (Lar, Añ, Aizk (G), Zam Voc), BEHARRA EGIN (bairra eiñ V-gip ap. Etxba Eib).
A) (Vb.). a) Trabajar. "Trabajar. En G es lan egin, que también se dice en B, pero no tanto como bear egin" Zam
Voc. "Biarra eiñda bizi izatia, Jaungoikuan legia" Etxba Eib.
Tr. Sólo meridional; más común en vizcaíno, aunque aparece tbn. en textos guipuzcoanos. Su frecuencia
disminuye en el s. XX. Beharra egin es ligeramente más frecuente, aunque suele alternar con behar egin aun en
un mismo autor. En oraciones negativas aparece gralmente. beharrik egin, aunque hallamos ejs. sin partitivo en
DurPl y Arrese Beitia.
Bear egin deutsaneen alogera. Cap 109. Pekatu da bearra gauza gitxitan edo bear direanetan egina? "Será
pecado trabajar". Ib. 47. Bearra egin daigun benzietarren. Ib. 69. Domeekaak eta Eguzeriek gordeetan, da
oneetan ez bearrik eiten. VJ 12. Egin leije biarra gerrako misterijoan. ZBulda 13. --Norzuk eztauke
obligazinoau? --Gexorik dagozanak da bearra egiten dabenak. Arz 46. Nezesidade baga biarra egiten dabena.
Ib. 43. --Nork santifikatzen ditu jai egunak? --[...] Aetan bearrik egiten eztuanak. Iraz 30. Nagusiari esan zioten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
368