Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
arteko burruka / iasan-bear naiz ni? Or BM 42. Piko-masustondo baten gañera igo zan, Yesus ikusteko, andik
igaro bearra zan ta. Ir YKBiz 366. Zer da Erri-ertia?... Itz bikoitz orrek zatirik azaldu-bearrena erti du. Ldi IL
124. Jainkoaren aintzinerat agertu beharra niz egungo iguzkia sartu gabe. Lf Murtuts 50. Noiz gare denak lano
gainetan batetaratu beharrak? Iratz 150. Atzerritar etsaia, beraren izkiluz garaitu beharra zen. Mde Pr 238.
Egun hura izan dük, frantsesen arauera, libertatiaren hatsarria; erran beharragorik, egiazko libertatiaren
ehorztia. Ib. 50. Biak alkarrekin zijoaztela nola tiroa bota? Bati sartu bearra besteari sar zezaioken
illuntasunean. Etxde JJ 146. Utzi bearrak zitun lagunai barkapena eskatu ondoren, abiatu ziran kalera. Ib. 277.
Eguberri ederrak pasatuko zituzten, ez ordea bertze zenbait beartsuk. Ok beltzak ikusi bearrak ziren. Izeta DirG
95. Hau, gaztena, mutxurdin hil beharra zen. "[Il] devait mourir célibataire". Ardoy SFran 58. Berez ortako
sortua zera / ta obeditu bearra. Uzt Noiz 116. Berriro ere gu Lizasori / gaude erantzun bearrak. Ib. 93. Bilakatu
beharrak gaitu gu amentsak / arimarik gabeko izaite deus ezak. Xa Odol 225. Bi sos behezi beitüt / untsa izan
beharrak gütützü. "Bi sos aurreratu bait ditut". Casve SGrazi 42.
Abrahan ta profeta guziak, eta zu ta zure eskolarrak zarazte zori oneko gizon bein ere ill ez beharrak? Mb
IArg I 260.
Lehenago beharra zen / finkatu larderia, / orai etzaio itzuliren / bakotxari beria. Bordel 87.
(Tras alativo). Hara biribillaturen dire sura beharrak, / bai ikhusiko tuztenak oiñen azpian izarrak. EZ
Man I 62. Gaisto oriek ere beste orien gisan sulezeko etxera beharrak dira. Mb IArg I 236. Ikhusi zuen Zakee
arbola gainean, erran zion arraiki yautsteaz handik, eta egun hartan haren etxerat beharra zela. Lg II 216. Nola
baitzakien nausia kanporat beharra zela gau hartan. Hb Egia 16.
(Con rad. en vez de part.). Nola bethiere aprendiz eta ikhas-behar baikara [...]. Mat XXV. Guziak dira
sinists-beharrak, zeren Espiritu Santuak agertuak eta erakutsiak diran. Ub 109. Baño gañerontzean berak ba
zun zerekin zuritu Seminarioko paga-bearra. Or SCruz 18. Uts au orde, zerbait al da? / Pekatu. Beste zerbait al
nintza / utsera biur bearra! "Que me tuviese que convertir en nada". Or BM 80. Antzigar ori urtzeko gai da /
ezkon-bearren biotza. "El corazón de los esposos". Or Eus 361. Urka-bear bakoitzak bere egin-okerra / berez
naiz bestez, bazun koplatzeko oitura. Ib. 120. Ebaz-bear oro ebazten du. Or Aitork 404.
(Con elipsis de izan o ukan). Behin batez, Lamin bat haurra beharra zen. "[Elle] allait avoir un enfant".
Barb Leg 25.
(En composición con sust. o adj.). (El) que ha de ser, futuro. "Hau da ene andre beharra, voici ma future,
celle qui doit être ma femme" Dv. "Senar bear, novio. Emazte bear, novia (G). Senar-emazte bearrak, los
futuros cónyuges" A Apend. "Nire koñata bearra (AN-gip-5vill, BN-arb), koñadu bearra (AN-gip-5vill, B) [...]
Irene da espos laguna beharra (BN-lab)" Gte Erd 199. Tr. Documentado al Norte a partir de mediados del s.
XIX; al Sur lo emplean Orixe y Zaitegi. Emazte hartu zuen Urraka ederra, / Aragonan Aznarren ondoko
beharra. Hb Esk 65. Zure lagun beharrak gorphutz ederra du; / baso]a[ errietan pare nihon ez du. Ib. 178. Nork
ez du konprendituko aise, aphez-gai batetarik komuzki soldado txarra eginen dela; nola soldado beharra, aphez
egiten bada, aphez hitsa baiditake? Elsb Fram 153. Izpirik ez zen ohore gosea, ez handikaria, nahiz ez zuten
handiek, ez handi beharrek izitzen. HU Aurp 178s. Ezkontza bat egiteko zenean, espos beharrek mintzatzen zuten
katixima egilea. Prop 1898, 236. Kantak "illea oria", baiña / Andre-bearrak "gaztaiña". "Pero la desposada de
hoy lo tiene castaño". Or Eus 361. Oro elhe dorpe, oro mehatxu, bai alabaren kontra, bai suhi-beharraren
kontra. Lf Murtuts 118. Ikasten asi zedilla gizon aundi-bear ua. "Ut ille vir tantus futurus iam inciperet discere".
Or Aitork 140. Sofista gizagaixo lausoa, guzien nagusi bearra, ordea, guzien esku-makil eta mutil gertatzen zan
azkenik. Zait Plat 151. --Norekin? --Ene lagun beharrarekin (edo Ene emazte-gaiarekin). Larz Iru 140. Hiru
letra uzten ditu: batean, aintzinetik onhartuz Ordena berriaren lege beharrak. "Les futures constitutions". Ardoy
SFran 143. Bainan "ulitxak zituen" Alfonso da Souzak: Indietan gobernadore beharra, Indietarat joan nahia!
"Devant être gouverneur de l'Inde". Ib. 157. Adimendu ezin xorrotxagokoa, oro ikasi nahia eta egiazko jauna
egiten duten guzietan lehen beharra. "Jaloux d'exceller en tout ce qui [...]". Ib. 280. Kontseilu-gaia herritarra
zen, / mera-beharra arrotza. Mattin 66.
Jesus, Mariaren haurra / Errege zela beharra / Zukan hire beldurra? Ox 67.
- BAITA BEHAR ERE. v. baita.
- BEHAR-ALDI. v. beharraldi.
- BEHAR-ARTE. Momento de descanso en el trabajo, rato libre. v. lanarte. Ai-llagiña zaletu zan
liburubetara, zeiñda biar arte ta jaijegunetan euretan billatuten eban bere atsegiñ gustija. JJMg BasEsc 1. Aitak
erakusten eutseen etxian eskolia jaijegun ta beste biar arteetan. Ib. 28.
- BEHAR-BEHAR. a) "Urgente, premiazkoa, bearrezkoa, bear-bearra" Añ. "Behar-beharra, adj., qui est
d'absolue nécessité, indispensable" Dv. "Bear-bearra, behar-beharra, lo absolutamente necesario" A. Jainkoa
serbitzeko bear bear dana emango dizut. Cb Eg II 42. Beraz, esamina kontuzko au da biar biarra edo
preminazkua? Mg CO 17. Ororen buruan ezta gazua bat baizen behar-beharrik. Dh 207. Asiera ona ondo da,
jarraitutia gustiz ona, baña azkenik ondo amaitutia [...] biar biarra, salbauko bagara. JJMg BasEsc 75. Ez,
arren Yauna, ene arimeari ukatu dotrina argi ta yanari bear bear oneek. Añ EL 2 109 (EL 1 100 beartsu).
Lenengo bostak dira bear bearrak [...], zeintzuk baga ezin gizona salbau leiteke. CatBus 28. Asi adi len-bai-len
mintzo bear-bear ori ikasten. A Ardi 18. Bere osasun, bere ogasun, / Ixerdi eta nekiak, / Biar-biarrak zitualako /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
367