Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Dituzuen gauza guziak saldu ta yende bearrai eman. Ir YKBiz 282n. Prefetak ordena ematen zuen baserrietan
irina biltzeko, arto ta ogi, jende beharreri partitzeko. Mattin 35.
(Tras tema nominal nudo). Necesitado (de). Cf. behar izan (3). Nehor ez hain saindurik non barkhamendu
behar ezten. Lç Ins E 6v. Gure buruak bekhatore eta miserikordia behar ezagutzen ditugularik. Lç ABC A 7r.
Beste amore bilatuko nax / amore bear banadi. Lazarraga 1165r. Ez othe daoke ere dena den, Yainko bat urre
eta zilhar zalea, hainbertze neskato beharra bere mainatzeko...? Hb Egia 66. Landare gazteak [...] itzala,
babesa nai du lenengo urteetan. [...] Zortzi bat urte ezkero, ez da itzal-bear. Munita 45. Argi-bear ez dan
zugurtasunak bestek nork argi detzake gure buruak. "Nullo indigens lumine". Or Aitork 161.
(Tras construcción vbal. o adv.). Necesitado (de ser, de estar...). "Ongi beharra, qui aime ses aises, qui aime le
confortable" Dv. Ea egundaiño baiño ongi nahiago, adinaren arauaz hobeki beharrago, eta plazerei ere
emanagoa zarenean, zeure burua penatuko duzunz. Ax 179s (V 121). Bere buruaz itsutuki hartua, eta oroz
gainetik, ohore gose errabiatua, orotan bera nausi beharra. HU Aurp 64. Hil ditu Herodes tzarrak / Betlehem
guziko haurrak / bulharrean beharrak. Ox 67.
3. (Tras part.). "Ethorri beharrak nonbaitik heltzen dira" SP. "Beharra lié à un participe verbal exprime que
l'objet de ce participe doit être fait, porté, etc. Idi hori saldu beharra da, hil beharra, gizendu beharra, ce bœuf
doit être vendu, doit être tué, doit être engraissé" Dv. "Laster ezkondu beharra naiz, je dois me marier bientôt"
Ib. "Hil behar du, il doit mourir; id. hil behar da, hil beharra da, il doit mourir, il est destiné à mourir" H. "Egon
bearra naiz (AN-arce, Ae) egon biarra naiz (AN-ulz), eon beharra nuzu (BN-ad)" EI 269s. Cf. Lar s.v.
cimarrón: "Ezibearra significa indómito, que necesita domarse, de ezi ezitu, domar, y bearra, necesidad".
O Birjina, zeru-lurrek / ohoratu beharra: / zu baitharik sorthu da / munduaren ibarra. EZ Noel 68. Orduko
iustuak eta salbatu beharrak ezin sar zitezkeien zeruko erresuman. SP Imit III 18, 2. Alabaiñan badakigu / Hill
beharrak garela. Arg DevB 107. Ikhus ezak, ene arima, / zer bekhatu egiñ duken, / eta halaber zer ontasun / egiñ
behar utzi duken. Gç 58. Jinkoak zer egin nahi ükhen dian gure salbatzeko, eta gük ere hargana helzeko, zer
egin beharrenik dügün. Bp II 3.
(s. XVIII) Joan beharrak baitziren fedearen irakhastera; hartarakotz bada Mundu guztiko hitzkuntzen
ezagutza eman nahi izatu zioten. ES 393. Ontasun guziak idukatzu [...] ene ganat bere ethorkira gisa bihurtu
beharrak bezala. Ch III 9, 1. Hil guziak piztu bearrak dira orduan? CatBurg 19. Zertako elkharri atxiki berdiñ
hautsi beharra liteken lokarri batez? He Phil 51 (SP 50 urratu behar den). Etzitiala, ene semia, izan jakin behar
hetarik, eztezazüla ükhen arranküra behar gaberik. Mst III 24, 1. Ill ziran Bada bakea ta bakea. [...] Bake on
guk billatu bearra da Jangoikoarena edo Jangoikoaren grazitik datorrena. Mb IArg I 301. Eta galdetzen die non
jaio bearra den goiztar arrotzak dioten Errege berri au. Ib. 160. Andik atera zen lenbiziko egunean [...] baño
ere agitz nekatuagoa ta zerbait artu beharragoa. Mb IArg II 354. Mundu galdu bearrari begira diozagun alde
guzitik, gose ta izurriakin, gerra ta eriotzakin. Cb Eg II 139. Zure arpegiko argian zeñ gauza eder miragarriak
ikusi bearra nagoen! Cb Eg III 311. Ondo illtzeko, lau gauza andi edo lau pauso lenago eman bearrak dituzu.
Ib. 219. Hori izanen da seinale bat gure gaitzak ez direla Israelgo Jainkoa ganik heldu; bainan ethorri beharrak
zirela. Lg I 258. Hume txiki gazteak, jaio ziranetik zenbatgarren urtean dira komulgatu bearrak? Ub 185.
(s. XIX) Dixidatzen omen tutzu gazte eta zaharrak / eta beldurrez hastantzen lausengatu beharrak. 'Ceux qu'il
faudrait flatter'. Monho 50. Beldur onekin estaltzen dio zirkunstanzia esan bear ura, ta bakarrik konfesatzen ditu
egin dituen bekatuak. Mg CC 114. Guziok agertu bearrak gera Jesu-Kristoren jar-leku edo tribunalaren
aurrean. AA III 457. Eztaki milla gauza berorri esan bearrak banituan, baña gaur ez dago betarik guzia
esateko. Ib. 559. Erakutsi edo esan izan badozu [...] gure arimea eztala betiko iraun bearra. Añ EL 2 133s. Orain
aldian igo bearra dala Euskara odeiaz goiti, edo botako dutela arras beera. Izt C 231s. Jainkoak ala argituta,
esan zuen mundu guzia gosete izugarri batek artu bearra zala. Lard 501. Urramendiko errege hori bezala da
gizona lurrean, laster yoan beharra handik. Hb Egia 33. Jesu-Kristoren ospean sekula guzian parte
idukitzekotan, zer da nik egin beharren nukeena? Dv LEd 60. Landarea ez dezazula xertha sorthu den lekhuan,
ez bada han berean zahartu beharra. Dv Lab 380. Neskatxa onradurik / baldin juaten bada, / lotsatuta kanpora /
irten biarra da. Bil 31. Bakhotxak uste zuen bakharra zela, Iñaziorekin Lur Saindurat juan beharra. Laph 137.
Gaur arratsean bertan hill bearra zera. Arr GB 27. Miseriyaren adarrak / dauzkat itzegin biarrak, / eragin
ditzadan farrak. Xe 231. Eman biarrak gera / txit kontu estuak, / gure lanak ez dira / izango aztuak. Ud 94.
Yakin bearrak yakiten ez dituenak. Legaz 24s. Egia erraten darotzuet, zuetarik batek saldu beharra nauela. Jnn
SBi 27. Bainan nola etsi gindezakeen, gosta beharrak gosta, Mezako sakrifizioaren gure Aita dohatsuaren hobi
gainean emaitea. Prop 1893, 129. Non ginitazken erran dut, non gira erran beharra. Ba, ba: non gira? HU Zez
87.
(s. XX) Dabidek bere psalmoetan aitzinetik aiphatu zituen Salbatzale ethorri beharraren bizitze eta heriotze
miragarriak. CatJauf 27. Lentabiziko bortzak dire nezesidadezkoak, obraz edo deseioz errezibitu biarrak. CatUlz
36. Arratsaldean aitari Tolosara lagun egin-bearra naiz. A Ardi 141. Noizbait azkenean, makila horrek galdu
beharra zen gure gizona! Barb Sup 146. Emazte berak du gantzutuko Jesus ehortzi beharra. Ox 73. Bidean
bazituzten galbide andiko bi leku iragan bearrak. FIr 150. Astiasuarrak lagundu ezpaliyo / galdu biarra zan
noski. Tx B I 223. Egun batez, errege ethorri beharra eta, erraiten dio bere andreari: [...]. "Un jour que le roi
était annoncé". Barb Leg 132. Sanmieletan badakik nora bearrak izaten zeraten apaizgaiok. Lek EunD 20. Noiz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
366