Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"Necesario, necesitate medii. Noraezian biarra" Dgs-Lar. "Nécessaire" Dv. Tr. Documentado en todos los
dialectos. Parece que su uso desciende notablemente el s. XX. v. beharrezko.
Enetako ohoin zira, ohoin ere handi zira; / nik beharren nuien gauza daramazu zurekila. E 183s. Guk dugu
halaber sinhesten ezen on eta behar dela superintendent izateko elejitu diradenék gogoa eta ordena dezaten
elkharren artean Eliza. Lç Ins G 6v. Iainkoagana hurbiltzeko moienik ukhaitekotz behar eta nezesario izan da
Allianza berri bat. Lç Adv ** 2r. Biotza ta zenzuna guduan dira bearrago iskilluak baño. "Son más necesarias
que las armas". RS 7. Bekatariak bearren duena bekatuetatik atratzeko da Iaungoikoa urrikari dedin arzas. Ber
Trat 107r. --Eta zein bear da sinestatzea fedesko gauzak salbatzeko? --Anbat eze hau bage ezin ihork ere erdetsi
dezake gloria. Ber Doc 101r. Iongoiko handiak bada aditurik nigarra, / sokorri bidalduren du damuturik
beharra. EZ Man I 70 (donde beharra parece que califica a sokorri). Arrazoiñekin sentituko duzu eta damu
hartuko, Iainkoa bera, den gauzarik hoberena, handiena, baliosena eta zuk beharren zenduena, galtzen
duzunean. Ax 576 (V 369). Zure flakotasuna hain handia dela, non hargatik bertzeek baino behar[r]ago duzula
norbait hel eta lagun dakizun. SP Phil 544. Zeiñ gauza beharrak baitire / eskuak armen hartzeko, / nigarrak haiñ
beharrak dituk / arimaren salbatzeko. Gç 158. Orothan gainti ene Anaie maitiak, ezakhit hain behar nola urri
den lan hontan, ezi horren sari Zelüko gloriaren khoroa badükezie. Bp I 25. Gure Relijionian beharrenik eta
gozatsien diren gaizak. Ib. 123.
(s. XVIII) Nihoiz ere eztuzu beharrago zure buruari billa izatea nola gutien nahi zinduken gauza ikhusi edo
pairatu behar duzunean. Ch III 49, 5. --Zein bearra da aien sines]nes[tatzea? --Ain bearra ezi aien fedea bage
ezin ior salba daike. El 28. Lenengo bostak dira premiazkoak edo bearrak artuz [...] eta oek bage ezin salba
diteke iñor. CatOiq 260. Ez genuke on andirik aterako, geren obenez gero bearren dugun aldian galzen bagenu.
Mb IArg I 372. Konfesio on batekin animen erremedioa billatzen ta Eleizaz kunplitzen besteak ikusi, ta berak
guziak baño bearrago zuela ezagutzen zuen. Cb Eg II 197. Bizkaiko, Nafarroako ta Gipuzkoako iru dialektoetan
eskribitzea, guztiz premiazko ta gauza txit bearra da. Cb EBO 63. Ez du gizonak deusere beharragorik hau
baino. Brtc 193. Kontrizione hau da penitentziako sakramenduan gure ganik galdetzen den disposizionerik
beharrena. Ib. 164s. Guzientzat beharra da, beraz, Bataioko Sakramentua. Ub 193. Gü, balima, hüskaldünak,
hartan inhur beno enjogiago giradialakoz medika sendogarriak beharrago güntüke. Egiat 225. Nahiak, aldiz,
medio beharrak dütianian arrazantzü da esperantza. Ib. 243. Diela ontzier aize beharra emaiten ekharreraziteko
lekhü batetara mündü güzian berhezirik diradian aberatstarzünak. Ib. 195.
(s. XIX) Iñork esaten badu Konfesioko Sakramentu santua ez dala Jangoikoak agindua, ezda bere aginduz
bearra salbatzeko, izan didilla deskomulgatua. Mg CC 102. Geien geienentzat da bearra ta obligazio estukoa.
Ib. 163. Bada fedia baisen biarra da grazija salbeetako. Mg CO 89. Ez dinot nik dongarorik zure biargintzia
gaiti: gizon biarrak zaree zelanbait: bizarra kendu baga ezin egon geindez. Mg PAb 49. Kristau-dotriña,
zeñetan erakusten baitire gure Fede Sanduko gauzarik bearrenak. Añ CatAN 1. Asten dira [...] adobetan
zuloak, ez guztiak beingoan, ezpada banaka ta bearren daben lekutik. Añ LoraS 46. Ain bearra zein zeure begia
eta eskua izan arren bere, larga bear dozu. Ib. 23. Ogia bera gorputzarenzat baño bearragoa degula
Jaungoikoaren hitza animarenzat. Gco I 426. Oen eta oek dakazten beste askoren ezaguera argia edukitzea
gauza bearra eta guztiz probetxugarria da gure buruak obeto ezagutzeko. Gco II 7. Zerurako bidean bear eta on
izango dedan guzia, batez ere bekatutik aldegiteko eta bizitz onean irauteko doaia. AA I 519. Askotan bearra da
dotea, baña bearragoa da bizi laguna zintzoa eta Jaunaren beldurrekoa izatea. Ib. 602. Ain dira bearrak ta
balio andikoak, non ezin utzi nitzakean banaka [...] adirazi gabe. AA III 308. Bat bederak hauta dezan
hobekienik dagokon eta beharrena duen meditazioneko geia. Dh 102. Bilatuten dogu geure ondo egotia ez
daguan lekuban, ta biarreen dogunian, geratuten gara utsik. fB Ic I 58. Nos preminago ta biarrago Zeruko
argija, norberari jaokan lagun bategaz bat egiteko? fB Ic III 332. Ez dago gauza biarragorik salbazinoia baño.
JJMg BasEsc 78. Inos estututen badau gizona agindu onek, ez inos obeto, ez inos biarrago mundu onetatik
bestera irago biar danian baño. Astar II 229s. Ez da beraz nesesario hemen markatzen ditugun pratika guzien
besarkatzea [...]; beharrena da hautatuko direnen begiratzea fidelki. MarIl 26. Galdegiten ditugu haren [...]
othoitzak gure biziaren denbora guziko eta oraino heriotzeko mementekotzat, zeintan protekzione hori
beharrago izanen baitugu. Jaur 353. Munduan gutxiena / uste duan personak, / egiten oi dituzte / lanik
bearrenak. It Fab 99. Gaztañak ematen daben garau maitagarria, sagarra ta matsa baino ere askoz obea eta
bearragoa da Gipuzkoarako. Izt C 149. Ai zein biarra ta premiñazkua dozun kristiñaua, salbauko bazara,
Marijaren laguntasuna! Ur MarIl 7. Baiña ikhusten dute laster, munduan omen ona / prenda orotarik eztela
gutien beharrena. Gy 59. Egin arte karrosen bide hain beharra, / higan diteke urez nahi bezen gora. Hb Esk 97.
Ez dire bizi tripa ungi bethetzeko, / beharra yaten dute xoilki bizitzeko. Ib. 89. Jesu-Kristoren legea zerua
irabazteko zein premiazkoa eta bearra dan [...] erakutsi zuten. Lard 508. Zeren garbitasuna den guziz beharra
osasunarentzat. Dv Dial 35 (It beharra, Ur premiñazkua). Jangabia guretako bezain behar da aberentako eri
denian. "La diète est nécessaire". Ip Dial 76. Bainan nork daki, hekientzat gaizki direnak, ez direla on eta behar
Yainkoaren xedetan? Hb Egia 30. Biarraguak zituen errepausa eta janariya gonbatia baño. Bil 162. Debekatu
zion bere buruari bizitzeko ere bearrenetakoa zuena. Aran SIgn 21. Orai ari gira beharrenera. Prop 1882, 239
(Dv traduce: 'À ce qui presse le plus, [...] au plus pressé'). Gauza bearra da beñ edo beñ nere besoaren indarra
orrek sentitzea. Arr May 181. Arretaz begira zazu zeñ bearra zatzun salbatzeko Mariaren laguntza. Ib. 17. Han,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
364