Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ikusten ari baitira. Or Aitork 392. Ogei lagunen lanak egiten / dago makina bakarra, / era onetan derrior dago /
jendea sobra bearra. Basarri 132. Obeki azter-bearra lizake, ezpaita gauza errezaz iarduna. Zait Plat 147.
Barruko ler bear / zoragarrizkoak. Gand Elorri 49. Bizitzaren laburrak eta buka-bearrak uzten digun ondoez
aren pareko garraztasuna. Vill Jaink 117. Nik gau orretan lo egiten dot, / ez badot ibil bearrik. BEnb NereA
209. Patxiri beste gonadunik zanik ere, etzitzaion bururatu! baiña mundu ontako gauza guzien alda-bearra!
NEtx LBB 123. Asturiarrak sendatu zuan Santxo, ez bait zuan onek, izan ere, nagusiak baiña gutxiagoko sendabearra.
Berron Kijote 175. Ezin uka gainera, barrengo mintza-beharrak hala agintzen zielako edo, nahiago
zutela bere bidetik ibili hizkuntza gaietan. MIH 234.
2. (V, G; Lar, Aq 447, Añ, Dv, H, Zam Voc), biar (V-gip). Ref.: A; Etxba Eib (biarra); SM EiTec1 (biar);
Holmer ApuntV; Elexp Berg (biar); Gte Erd 209, 250. Trabajo, labor, tarea, obra, quehacer. "Labor", "trabajo",
"afán", etc. Lar y Añ. "Obra, bearra (G)" Aq 447. "Sus menesteres, bere bearrak (G)" Ib. 448. "Biar (V), c'est le
même mot que beharra, le besoin. Le bisc. l'emploie dans le sens de 'travail'" Dv. "Jakiña da Bizkaian lanari
biarra esaten yakola" Kk Ab I 107. "En Eibar, este vocablo tiene uso dominante sobre su sin. lana" Etxba Eib.
"Ez zan pozgarri txikixa sasoi artan biarra eukitzia, ainbeste geldi ziran artian" Ib. "Geldi ziran biargiñeri
biarra emoteko asmuan aindu zan Izurako bidia" Ib. "Bizi guztirako biarra artu dau ba oiñtxe gure gizajuak" Ib.
"Ezta biarrin erreko. Se dice de quien es poco trabajador" Etxabu Ond 109. Cf. Lcc: "Día de hacer algo, bearr
eguna". v. egiteko, lan, behargai.
Tr. Fundamentalmente vizcaíno, donde el general lan es poco frecuente. Hay ejemplos de otros dialectos,
sobre todo guipuzcoanos, pero cf. el ej. de Etcheberri de Ziburu, el proverbio de Oihenart y las siguientes
indicaciones de Harriet en su dicc.: "5. travail [cita O Pr 256]. 6. affaire, occupation: Bere beharrak arthatzea,
soigner ses affaires. Beharrez ilkhia da, il est sorti pour affaires. Nere beharretara noa, je vais à mes
occupations. Syn. egitekoa, eginbidea, egin beharra". Esa especialización de significado en vizcaíno dio lugar en
algunos medios a una preocupación normativa por encontrar equivalentes precisos y distintos a cada una de las
acepciones de la palabra; cf. p. ej. AG 958, nota: "El vocablo lan no pertenece al Euskera Bizcaino. [...] Los
bizkainos, además de 'trabajo', significamos con bearr o biarr 'necesidad' y 'deber'; pero 'trabajo', 'necesidad' y
'deber' son significaciones genéricamente iguales, pues equivalen a 'sujeción', pero específicamente diversas: por
esto, juzgo que 'trabajo' debemos significar con lan, y 'necesidad' con biarr, debiendo formar otra voz para
'deber'" (v. NeolAG).
Hurrieteak hurri gauzak, ta hurri dira aren bear[r]ak. "Menguadas son sus obras". RS 149. Bear igesi
Castrora, an ere bearrik (asko da). "Allí también (hay harto) trabajo". RIs 15. Zerori ziñen etxeko / beharretan
nekhatzen, / zerorrek zerbitzariei exenplu on ematen. EZ Noel 156. Erraz ioan deitezala bere bearrera. "A sus
ocupaciones". Cap 148. Iainkoari otoi eginez, eta beharrari ekinez . O Pr 256. Oetik jagitzen naizanean,
oera noeanean [...] eta edozeinbere bear egiten asitzen dodanean. CatAnz 2. Nezesidade andirik bage trabajatu
ote deban [...] eta zenbat tenpora jaurdun zeban bearrean. OA 150. Jainkoari erreguz, bearrari malluz. "A Dios
rogando y con el mazo dando". Lar s.v. Dios. Kriadu izango naiz ni / bearrak pozik egingo ditut. Acto 472.
Bearrik asko daukagu, astia bagendu. Aq 447. Bearrean banago: zuri begira. Lotara banoa: an ere zuri begira.
Cb Eg II 45. Aspaldiko urteetan ekin diot nere euskeraren bear ta lan oni. Lar, carta a Gandara 162. Noiz baliatu
bear degu siñale onetzaz? Obra onen bat asitzen degun guzian, ta orobat gure lana edo bearra asitzean.
"Nuestra labor o trabajo". Lariz 18.
(s. XIX) Euren biar prinzipala / lelengo illian / eskubariaz basora / orbelen atzian. DurPl 67. Oneek
[armerubak] ezpalitzatez / beti biarrian / zer egingo genduke / gerria danian? Ib. 113. Itxasoan dijoazanak ez
due onekin bearrik; [...] ezin eragotzi lezakee ez aize kontrakoa, ez aizegabetasun edo kalma kaltegarria. Mg
CC 189. Ekusi bear degu bada zein diran zimendu onak, erori ez didin animako bear guzia. Ib. 185. Geiago
jaramon baga, asi nintzan neure bearrean. Mg PAb 198. Illa betean egon zan buru austen, ta oraindino ez eban
bearraren erdirik egin. Ib. 198. Etorkizuneko oliak, biarrik ez. Ib. 123 (cf. RS 15: balizko oleak, burdiarik ez).
Eguraldi txaarrak eragozten deustazanian baso ta solo biarrak, jardun daruat mai, aulki ta ezgauza batzuk
egiten. Ib. 152. Gabeko biarra, egunerako lotsaari. Ib. 123 (tbn. en JJMg BasEsc 114). Ta arik aurrerako biar
edo lanak geratuten dira ijeliarentzat, zeñi jagokan ijestea edo irutia burdiñia. Ib. 127. Bazaube [...]
Misionarijak, zelan euren biar asko galdu daruazan Diabrubak. Mg CO 294. Izan zuen astoak jabe obe bat,
zeñek ematen zion ondotxo jaten ta ez bear gogorregirik eragiten. VMg 47. Prestatu bear dala zer jan, bearrik
ezin dan egunetarako. Ib. 35. Diotela beren artean, iñoren lumaz janzi nai duela belatxikiak; au da, besten
bearrak artu nai ditudala. Ib. IX. Kitutuko dau onelan, galdu baga orregatik bere bearra ta denporea. Añ LoraS
98. Lau egun iraungo daben bizitzea gaitik bear latz gogorrak egiten dodaz. Ib. 194. Jaungoikoak alakoen
nekeari eta bearrari bere bendizioa ugari ematen dio. Gco II 90. Urliak nai luke idi-uztarri bat, bearrerako
azkarra eta gogotsua. AA II 168. Mirabeai jai osoetan bear debekatuak eragiten badieztezu. AA III 556.
Ezagutu dituzue jai egunetan bearrean aritzeko eta dotrinetatik iges egiteko oitura duenak. Ib. 425. Zegaitik
bestiori [seme ori] eleisarako? Biarrian atzeria ta makala dalako. JJMg BasEsc 214. Biarrak amaituta,
illuntzian dua bakotxa bere etxera. Ib. 113. Geure jenijuak, kondezinoiak edo naturaleziak beti sen baten, biar
baten edo gauza baten gobait egin bagarik iraun ezin dabelako. fB Olg 15. Piesta zaleentzat ez dago piesta
eguna baino priesakuagorik. Orduban dira goix parteti etxe biarrak gaztiak egitia. Ib. 56s. Ez da ain biar gatxa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
362