Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
dezaten! Apaol 123. Ezeben itxaro bear andirik izan danak bere. Ag AL 46. Danak euken Arnoldoren izen
garbiari loikeri apurren bat bota bearra. Ib. 77. --Ill da. --Ill? Aiñ laster? Zer izan dau bada? --Ptxe... Ill
bearra. Ego aizeak baiño urte geiago eukan-da... Ib. 92. Ez da gauza ikaragarrizkoa [...] berba orreek
esanbearra? Itz Azald 162.
(s. XX) Jaungoikoan aurpegie ikusi gabe egon biarra. CatUlz 48. Zer esan andirik ezeuken euren artean,
baña etxera joan bear andirik bez. Ag Kr 105. Martiñek, aittamarik ez aide urkurik baga, ezkondu-bearra
eukan. Echta Jos 127. Billatu zak, Manuel; arrekiñ egon bearra zeukat. Ag G 287. Oñazerik ez, baño ito-bear
estuak oi ditu. Ib. 374. Bai jauna, badegu iñori eman diogun gaizpidea kendu bearra, eta bear aundia gañera.
KIkG 56. Batzuena ta besteena entzun-bearra dago, iritzi zuzena emate eskeroz. Or SCruz 7. Zere denboran
izandu zera / tunantia ta litxarra, / infernuetara joan bearra / ori daukazu lan txarra. Tx B 141. Eni duk eman
beharra / oilasko pare ederra. Etcham 201. Alde-egin biar bat "suertau" yakela, ta axe agindua nori itxiko ete
eutsoen topau eziñik ebizala. Kk Ab II 76. Orretan biyok alkar aitu bierra dogu. Ib. 151. Axek peseta bat
ordaindu biarrak, asko asarratu eban jentia. Ib. 151. Bart ire etorri bearrakin ez omen zikan begirik itxi. Alz
Ram 89. Oi, zein dan ituna / bêra-bear au! Ldi BB 130. Yondone goiangeru / garale goitarra, / gure arazo latza
/ duk bizi-bearra. "Se reduce a querer vivir". Ib. 160. "Euskaldun Bat"i erantzun-beharrak nenkarrela, gogotik
etzendun baztertu bear. Ldi IL 113. Erderaz ari-bearra bidezkotzeko asmatzen ditugun guziak, maratil utsa
dirala ta ez arrazoi. Ib. 90s. Zirt edo zart egin bearra dago, sariaren orrekin. Ib. 106. Gizona! Ori ere bada, ba,
urrutira begiratu bearra! Ib. 100. Guztiak aldran lan-egin bear orrek, neke gorriak dakartsez. Eguzk GizAuz
133. Baserritar lugiñai orain darabillezan bazter eta lurren jabetzea kendu arren, bazterra bera kendu bearrik
ez legoke. Ib. 124. Zurekin luzaroan itzegin bearra daukat. TAg Uzt 245. Etzuan izan Yolandak iñork agindu
bearrik, mutillengana zer nai zuen galdezka joateko. Ib. 217. Kontuz ibilli bearra zegok. Gutxienen usten duenen
batean, errizaien eskuetan eroriko dituk. Ib. 176. Dabidek ederki frogatu beharra zuen hori bere azken
urtheetan. Zerb IxtS 55. Ordutik dator, askirik gabe, / aunditzen eta aunditzen / Arantzazuko azi-bearra. /
Mugarik nunbait etzuen. SMitx Aranz 89. Basoak larrutu ezkero ezin-bizia, gosea, legorte galgarriak, toki
aldatu bearra, lekaroa, baso mortua datoz. Munita 105. Gaur dana jaso zara, / lore ta orri barriz, / igo bear
batean. / Gaur, Udabarria, / zeure adar pean. Gand Elorri 33. Nornai joan leike igesi / aiengandikan, al balu... /
Nik aiekin egon bear / orrek dit egiten dolu. Mde Po 42. Isabelaren etorri-beharraz gogoratzen zen, eta
eguerdiko hamabiak hurbiltzen ari ziren araura, haren alaitasuna itzaliz zoan. Mde HaurB 31. Bere zorigaitza,
ardotan ito bearra zeukan. Etxde JJ 32s. Bai, aitor egin du baiño ez berealakoan. Min zun zeu salatu bearra. Ib.
192. Joseuss! A zan ezdabaida ta errieta egin-bearra! Bilbao IpuiB 145. Askotaz obeagoa zan bestaldekoa. Esan
bearrik be!... Ib. 63. Gure azeriak eukan baten bat zatitu-bearra! Ib. 187. Guzti au jakin ebenian, izan eben zati
baterako barrea ta esan bearra. Ib. 25. Eta, emakumiok parkatu oin be zuek txar laga biarra. SM Zirik 119.
Azkenian, ez gizenak euazelako, baña bai zarrak ziralako, txerriok il biarrera eldu zan Erratxu. Ib. 59. Ez
dakinat nundik heldu zatan bizi behar bortitz hori. JEtchep 69. Diranek or badute bere zertako izana, zertara
bearra, nora bearra, Sokratek zionez. Zait Plat 86. Barri barriak erosi bearra izaten dauala txitean pitean.
Erkiag BatB 152. Gure irritsa asaldatu egiten da bukatu-bear onen kontra. Vill Jaink 112. Beste korapillo bat
ere askatu bearra dago, ordea. Ara zein: [...]. Ib. 37. Izan ere, mundu au esplikatu bearrak ekarri du beti gizona
Jainkoagan siñestera. Ib. 30. Besteak itz bakarrean emaiten duzten itzak, guk bitan eman bearra daukagu. Or in
Gazt MusIx 14. Orretarako zeuk be daukazu / gizon jokatu bearra. BEnb NereA 186. Toki mear ontan ibilli bear
onek eragozten dit gai oni ekitea. Ibiñ Virgil 110. An beti zegon ontziren bat bete, naiz ustu bearra. NEtx LBB
34. Ez eban Zaldunari luzero itxaiñ biarrik, ba onek beriala urten eban. Etxba Ibilt 484. Juan zan bere betiko
etxera, zer gertatzen jakon ikusteko, ikusi biarrik bazan. Ib. 467. Agindu bear aundirik ere / guk ez gendun sasoi
artan. Uzt Sas 149. Mundu onetan danak ditugu / geren oitura plakuak, / eta azaldu bearra dago / geraden
bezelakuak. Ib. 233. Ikusten nuen asi bearra / neskatxan bati esaten, / eta ark baietz esatia're / ez da seguru
izaten. Ib. 204. Ni ixillikan neguan baña / daude deklaratu bêrrak. Saiburu in Uzt LEG I 233. Gure erran
zaharra "euskaldun fededun" / bere erran beharraz gabetu da egun. Xa Odol 241. Betikotasun betean murgildu
beharrak artegatzen zuen Unamuno. MIH 265.
(En oraciones exclamativas, sin un vb. principal expreso, con un sentido de lamento). Mundu batetik
bertzera, o erdutu beharra! / Egia duk, bekhatuez iustu dela nigarra. EZ Man I 52. Ai! Bereala ill bearra!
Juizioaren bildurra; ta betiko zer izango dan, laster ikusi bearra! Cb Eg II 237. Pekatu bakar batek galerazo
biarra ainbeste penitenzija! Mg CO 205. Zelango desberguenzak enzun biarra gizon onrau batek! Mg PAb 67.
Oi nere bihotzmina! Zure aho gozotik nere kondenamendua hartu beharra! Dv LEd 204. Aren irintsi bear
tristea! Apaol 119. Au gauza guztien amaitu bearra! Ag G 214. Nik ez jakin-bearra, beronen ikaskizunetan aria
emateko adina! A Ardi 30. Au pena; bi ezagunik aundienak nere bazterrean umill eta lotsaz beteak eraman
bearra! Ill Testim 14. Ene zoritxarra! / Neure kumetxu maiteok / ik ostu biarra! Enb 56.
(Con rad. en vez de part.). Cf. Añ: "Contribución, paga-bearra". Eztuela kofesa beharrik, eta ez bere
konzientzian harrik. Ax 452 (V 295). Kondenatzeko bidean dago? Galtzeko perillean dabil? Goarda bearrik
badeu etsai gaistoetatik? Lar, carta a Gandara 161. Irurogei ta amasei urte, / garaia da umiltzeko, / bultza
bearrik ez nadukake / goitik bera amiltzeko. Tx B II 267. Euskalerri osoko / elbarri ta eri, / galde bearrik gabe, /
bat-bana dakizki. SMitx Aranz 204. Ez baitute [...] Zure itza ezaguteko irakur bearrik, Zure aurpegia beti
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
361