Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
140. Premiña ta bear gorria sarri bai sarri bular-bizkar, jasan eta iragan zituan. Erkiag BatB 34. Zuzena da
izan baiña, [...] Aren artez-bearrak beti erabilli oi dau, buztarturik lez, maitetasuna. Ib. 199. Gogoan har-azu
Konpainiak zure baino gehiago zuk Konpainiaren beharra baduzula. Ardoy SFran 335. Bestenaz ere, Bergson
handiak ziona, bere behar lehenentzat eginen ez duena, bere soberakinenzat egiten gizonak! "Pour ses besoins
essentiels". Ib. 189. Eskuara aldiz amaren bularrean zelarik erran ditake esnearekin batean xurgatua zuela eta
etzuela ikaste beharrik. Ib. 70. Emen egin-ezakin / ez balitz okerrik, / gabe pasa gindezke, / ez da lan bearrik.
Uzt Sas 84. Bierrak ondutako matsa duk ori (AN-araq). 'Gaitzak ikusi ta ondu edo zentzatu danaz esana'. Inza
NaEsZarr 20. Bearrak erakusten du atzeko aldea nola dantzatu (G.-nav). 'Lana nola egin'. Ib. 152. Bearrak,
mutur beltza (AN-ulz). 'Bearrak, goseak baño geiago ez barkatzen'. Ib. 929. Ez duela aski hizkuntza batek hitzak,
beharra sortu ahala, ingurukoetatik hartzea. MIH 251.
v. tbn. (para textos vizcaínos) Zav Fab RIEV 1907, 92. AB AmaE 81. Ag Kr 177. BEnb NereA 160. Biar: JJMg
BasEsc 189. Altuna 5. SM Zirik 70.
(Con suf. de superlativo, con el sdo. de 'la mayor necesidad'). Noiz eta ere baitzuen Elizak buruzagi on
baten beharrena, orduan dio Jinkoak eman [...] iraunkorrenetarik bat. HU Aurp 133.
(Con part.). "Afán (V). Arako jan-bearra!" A Apend. "Aretxena da "esan biarra": afán de decir. Cuando
alguien dice o cuenta algo con afán le decimos: Zeuria da esan biarra" Etxabu Ond. "Manía, ansia excesiva [...].
Ori da jan biarra daukazuna" Elexp Berg. "Gaurko gaztiak daukazue ibilli biarra, Jesus, Maria ta Jose" Ib.
"Ikasle orrek eukitzen dau preguntau biarra" Ib. Cf. Lar y Añ: "Doctrina Cristiana, Kristauen jakin-bearra".
Ikas dezagunzat mundu hunetan herri arrotz batetan bezala iragaiten, hemendik ioan beharraz ardura pensatzen
dugularik. Lç Ins C 8r. Konsideratzen du zer egin behar duten bertzeek, eta eztaduka konturik berak egin
beharrez. SP Imit II 3, 1. Badakigu ez garela / Inmortal mundu huntan, / Kontestarikan eztela / Noizbait hill
behar huntan. Arg DevB 165. Ahanzi du inprimatzailleak lerro hau bigarren lerroaren ondoan eman beharra.
INav 167. Jesus-Kristek batheiatü beharra ziana? Bp II 28. Badire bertze batzuk [...] zeiñek eziñ bertzez aditzen
badituzte munduko gauzak eta gogoaren bortxa iarraitkitzen baitzaizko bere bizi beharrari. Ch III 4, 5. Onekin
batean pisa dezagun illuntasun andi beti demonioak begiz ta alde guzietatik ikusibear gogorra. Cb Eg II 122. Ai,
ene galdubearra! Ib. 68. Zure ao gozotik kondenazioko itzak enzun bearra, pensatuak berak ikaratzen nau. Ib.
114. Gogoan guk artu ezkero geren laster ta fite ill-bear hau, emengo gauzei ez diegu anitz begiratuko. Mb IArg
I 289. Nondik duela uste dezu Kristo Jaunaren Erreinu onek bein ere ez bukatu bear hau? Ib. 343. Barurak
nekaturik utzi zuten eri gaisoa ta jateko zerbait artu behar andiarekin. Mb IArg II 354. Lehenik iakin beharra.
Giristino-kalitatiaz. CatLan 18. Oriek ere barkatzen zaizka bere bataioan, bere bekatu etorki orijinalarekin
batean baita oriei zegoten Infernura beharra ere. Ub 193s. Jainkoa bein ere ikusi gabe, Infernuan beti surtan
erretzen ta erretzen egon-beharra. Ib. 158.
(s. XIX) Nolako garbitu bearra idukiko ez dute bekatuetatik irten berriak bezela diranak? Mg CC 221. Agur
adiskidiak; etxera biarra eldu jat, agindu ta gera zaiteze Jangoikuaz. Mg PAb 194. Ez dozuela bata bestearen
jarraian joan bearra. Añ LoraS 63. Joan bearra daukat urlia etxera. Ib. 23. Au gerta diteke era askotara, eta ez
da guzia esan bearrik. AA II 143. Edalea bere edan bearrarekin ta alferkeriarekin zorrez betetzen da. AA III
375. Iñoiz nai ta ez lagunakin bildu bearren bat tabernan edo beste lekutan gertatzen bazaio. Ib. 385. Zure
idoloa da ezkondu bear, bear ta bear ori. Ib. 632. Asko bertze, meditazione egitetik desenkusatzen dire bere
lanean hari-beharraren gainean. Dh 93. Arako ito biar ta ito ezin ta esturasun desesperau, amorruzko, esplikau
eziñ dodana. JJMg BasEsc 92. Ez da dotrina onen ikasi biarra ez daukanik bere. fB Ic II 183. Ez dago
Jerusalengo Piszinara juan biarrik [...] geure arimak garbituteko. fB Ic III 306. Pekaturik eztaukana eta euki
bere ezin leijana, dago aragija eziten ezi biar baga. Astar II 248. Baru egin biarra edo baru egiteko
obligazinoia. Ib. 242. Zure neke, atsakaba, premiña, gaixo aldi ta osterantzeko ikusi-bear guztietan. Añ EL 2 75.
Eban baia larritzen / yan bearrak gaistoa. Zav Fab RIEV 1909, 32. Ben'etzaie erran beharrik, berek beitakie
hori! Etch 332. Non ateratzen dituzten aixa aski, arlanza eder zabal galantak, eta landu-bear andirik ez dutenak.
Izt C 59. Hola he! yaunttoa yauts bazinte hortik? Segur ez zinduken nik erran beharrik. Gy 200. Ibilli-bear
andiak izan zituen. Eguzkiaren sortaldera joan zan; eta eguzkiaren sartaldera etorri ere bai. Lard 532. Baserri
bat erosi det, eta au ekustera joan bearra daukat. Ib. 416. Ipiñi zieten len ainbat adrillu egunoro egin bearra,
baña lastorik eta beste errekiñik eman gabe. Ib. 67. Añenekoa bota du. Zertako degu iñork esan bearra?
Añenekoa aditu dezute. Ib. 447. Bere il-bearra bazetorkion. Ib. 106. Jainkoa bethikotzat galtzea, haren bekhunde
zoragarria behinere ez ikusi-beharra, hori da ifernuko gaztigurik latzena. Dv LEd 231. Ez dago Indijetara juan
biarrik sedia izateko. Ur Dial 4. Eztute goan bearrik: maiozue zuek yatera. Echn Mt 14, 16 (Ip, Ol, Or, IBk, IBe
joan (juan, etc.) be(h)arrik; Ur (V) ez dauke juanaren bearrik, SalabBN ez da beharrik yuan diten; Lç eztute
ioaiteko mengoarik). Bere erran beharrak hari erranen ziotzala. Laph 91. Zenbat bider izan ez dezu damutubearra?
Arr GB 91. Betiko sutan aien mendian / egon bearra ezta atsegiñ. Xe 322. Jaikitzen diranian / kalera
korrika, / eztago mugitzeko / esan biarrika. JanEd I 54. Zuek utzi ta juan biarrak / neri ematen dit pena. PE 38.
Topau ezinda kantagarritzat gei egokiak. / Zer ete da zer, zeren gañean kantau bearra? AB AmaE 442. Ze
garratza dan edan bearra kalizatxo au. Ib. 170. Gertatzen bazitzaion aldamenetik igaro biarra, igaroko zan
beste aldera begiraka. Bv AsL 38. Pekatu hura konfesatu-bearrak ematen zion lotsa. Arr May 69. Zer
damugarria gaur, ez eman bearra gure Jaungoikoak ordu beteko bizia Juane eta Fraiska zorionekoeri, au ikusi
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
360