Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
loriaz. Ib. 148. Jaun dotorra tiroa bezain fite heldu da etxerat. Eriaren mihiari behako bat, [...]. Lf Murtuts 32.
Borda hortarik goraxago behako bat eman nahiko diogu Giltxurrin-Harria delako harrokari. Zerb Azk 33.
Etxebarnek behako bat eman zuen ixilka bere lagunari. Beha zaion hura ere. JEtchep 102. Neska gazteak holako
behako goxo bat egin zion. Ib. 106. Lehen behakotik bitxi baino bitxiago iduritzen bazaiku ere, Platonen iritzi
horrek egiazko filosofo batentzat badu kanore. Lf in Zait Plat XXI. Gizon horrek seinale du behakotik norbait hil
duela... Behako bat badu ikharagarria... Larz Senper 72. Doi doia behako bat eginik "Santa Fe" ikastetxeari.
"Ayant à peine jeté un coup d'œil". Ardoy SFran 170. Hitz kartsu heien beroa eta behako haren dirdira / adin
huntako begi beharriz ezin prezatuak dira. Xa Odol 320. Zure laguna eginez geroz enetzat ez da nekerik, / zure
behako samurrak eman nau fidantziaz beterik. Ib. 215.
behakor. Atento, considerado. Salomon galdu izan zen bere zahartzean idolatrian erortzeraino, emazteki
lege gabeko batzuentzat sobre behakor izan zelakotz. Egunaria 1853 (ap. DRA).
behakun. "Behakuna (EZ), spectacle" SP.
behakunde (Dv y A, que citan a He). 1. Mirada. "Action de regarder" Dv. Zure edertasunaz hartua izanen
dena, ordainez zuri ere eder izanen zaitzu, begi kheinua begi k[h]einuarenzat bihurtuko duzu eta behakundea
behakundearenzat. He Phil 289 (SP 289 begitarte). Adiskidetasun sainduaren behakundeak garbiak dire eta
ahalketiak, haren arraiziak xahuak eta bidezkoak. Ib. 302 (SP 302 begi).
2. Mira, intención, objetivo. Adiskidetasun ergel eta bano horiek dabiltzanean gizonkien eta emaztekien
artean ezkontzarako behakunderik eta harxederik gabe, deitzen dire amuruskeriak. "Prétention". He Phil 286
(SP 286 borondaterik gabe).
behakuntza (S ap. A; Ht VocGr, Hb ap. Lh, H). "Regard" Ht VocGr 415. "L'action de regarder" H. "Mirada" A.
"Regard, coup d'œil" Lh.
beakur (BeraLzM), bekur. Respeto. "Respeto, lots, itzal, beakur" BeraLzM. Parece deducido de beakurtu.
Emakumeetan gauzik ederrena beraganak [sic] lotsa, beakur edo errespetua da. EgutTo 24-7-1918 (ap. DRA).
Sendietan ain xistorki ta bekurtzake ikusiak izaten diran zarrenganara [sic], ontasun ta begirune aundia azaldu.
Elizdo EEs 1929, 179 (para el suf. -tzake, cf. ib. 180 ongitzake).
beakurgarri (Lar, Bera, BeraLzM), beakurtgarri. Respetable; reverendo. "Respetable" Lar. Irakurri izan
balitu oarrez ta artezaz Unzeta beakurgarriaren eta Apez Elorza jaunaren ontzate edo aprobazioak. Izt, carta a
JJMg 9s. Jesus-en Lagundiko aita on J. Ignazio Arana beakurtgarriaren eskuz. EE 1889b, 89. Arratsalde
askotan, bakar-bakarrik joaten nitzan arren ezurruts beakurgarriengana, nere biotzeko naigabepean otoitz
egitera. EEs 1920, 136. Kur eta atsegiñez agurtzen dugu Zarrantz-Pueyo-tar Juan Pedro jaun beakurgarria,
napar argi ta onoimentsu, Plasencia-ko Apezpiku ta euskalduna ere bai. Herr 23-8-1956, 4.
- BEAKURGARRIZKO. Beakurgarrizko Jaun Erakusle On Sebastian Laurtangoa Etxerik anziña-eneko
onetan aurreragoko jatorrietatik jaiotako bertako semea izandu zan donekidatua edo konsagratua.
"Reverendissimus". Izt C 270.
beakurta. "Respeto" y "reverencia" Lar. Orazioa [...] konzienzia ona ta garbiaz egin bear da; adimentuaren
aldetik fede ta arreta biziaz [...]; gorputzaren aldetik beakurtaz. Kortazar Serm 300.
- BEAKURTAKO. "Respetoso, el que guarda respeto" Lar.
- BEAKURTAZKO. "Reverencial" Lar.
beakurtari. "Reverenciador" y "reverente" Lar.
beakurtasun. Respeto. Ikusi dezute argiroki [...] gure asaba zentzutsuak plaza agirikoetan nolako
beakurtasun edo errespetua erabilli oi zuten. Izt D 79. Aski dirala oek, gizon sentigarri guzien begietan,
ezaguerara etortzeko berak, nolako beakurtasuna edo errespetoa gordakaitu oi zan. Ib. (ed. 1895), 48 (en la ed.
de 1824, 24 se lee beacuratsuna).
beakurtsu. Respetable, venerable; reverendo. Begiratu gabetanik aurtxo gaitzik gabekoai eta zar beakurtsu
edo errespetableai. Izt D 3 (dedic.). Zuen guraso beakurtsuak begira zeudela. Ib. 38. Nere gazte denboran,
dantza beakurtsu edo respetable aietan etzan bein ere egiten, danza mota oienik. Ib. 107. Aita beakurtsu fraile
Santa Teresakoak. Izt, carta a JJMg (tít.). Zenbat eta nola engañatzen dan bada aita beakurtsua! "El
Reverendo". Ib. 9. Izandu zan donekidatua edo konsagratua Apezpikutarako guztiz beakurtsu On Diego Ramirez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
355