Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Lohi hautarik nago zeru-alde beha. Ib. 162. Neboko mendiaren gainerat iraganik, Lur aginduari beha han hil
zen. Zerb IxtS 42. Hor berean gelditzen da bideari beha. Lf Murtuts 42. Sankristaua, eliza-dorretik beha eta
beha alde guzietarat, begiek ikus ahala urrun. Ib. 7. Ez da dudarik ondoko egunetan pilotari berri handi bat izan
dezakegula [...]. Gauden beha. Zerb Azk 117. Hogoibat urratsetarik beha zagon bigarren kontrabandixta. Ib.
102. Ez zuen erantzun. Jarra[i]ki zen solairurat beha, isilik. Mde Pr 161. Oroitzapen eta antze-lanei begira,
hark ematen zizkion azalpenei beha. Mde HaurB 74. Aita besoetakoaren botz beroari beha zelarik. Ib. 67. Eni
beha zauden argi hek, ene begiak lehertu eta itsutu behar baluzte bezala. JEtchep 37. Nere bidean abian nintzan,
ezker, eskuin eta aintzinerat beha. Ene begiak etzauden ez lo! Ib. 37. Denak dudan zauden, bat bertzeari beha.
Ib. 85. Etzegon iñor beha, / Txerren leize zuloan. Or in Gazt MusIx 202 (Gazt ikusmira, Onaind begira).
Emaztea beha, bere min ikaragarriak ahantzirik. "La femme regarde [traduction imparfaite, beha incluant à la
fois regard et attente]". Ardoy SFran 165s (y nota 8). Ezin sinetsia zuen "daimio" jaunak, Frantsesi beha eta
beha, "iduri du egiazko Jainkoa!" ziola. Ib. 237. Hau zerbitzari dohatsua, / jinen denean, Nausiak beha kausitua
(Mt 24, 46s). Ib. 350 (Dv atzeman baituke horrela hari). Anai-arrebak, ez, otoi, pentsa / neure gustura nagonik,
/ poz gehiago izango nuen / albotik beha egonik. Xa in Uzt LEG II 252. Lorentzo eta biak leihoaren kanpotik
jarri gintzaizkioten beha. Xa Odol 37. Zer dabilan jakin nahiz / hiri beha dük herria. Casve SGrazi 130.
v. tbn. Hm 170. AstLas 50. CatS 132. Elzb PAd 70. Etcham 201. In SMitx Aranz 192.
2. (L, BN; VocBN, Dv, H). Ref.: A; Satr VocP (bea); Gte Erd 48, 171. (Con gen. implícito o explícito).
Esperando, a la espera (de). "Adv., position où l'on se tient à attendre quelqu'un ou quelque chose" VocBN.
"Beha egoitea, attendre quelqu'un, quelque chose" H s.v. behatzea. "Beha 'attendre', au sens de participe présent,
se construit avec le génitif: Haren beha nago 'je reste à l'attendre'" Lf Gram 446. "Busaren beha naiz (BN-cizarb)"
Gte Erd 171. "Egun batzutan zure beha egon zen (BN-arb)" Ib. 171. Tr. Documentado en Leiçarraga,
Axular, Oihenart y Tartas; salvo Eguiateguy, no se encuentran nuevos testimonios hasta la 2. a mitad del s. XIX,
momento en el que la documentación vuelve a ser abundante.
Halaz hazi, sustengatu eta entretenitu ukhan dute bere speranzá, Iaunak promettatzen zerauenaren
konplimenduaren beha zaudelarik. Lç Adv ** 3r. Iainkoaren iujemendu handi, gizonén entrepresa guziak
moment batez berzaldera itzuliren dituenaren beha gaudelarik. Ib. ** 7r. Handia da [...] Aingeruei
luzamendutan ibiltzeaz egiten derauegun bidegabea. Zeren desira handi batekin, gure penitenziaren eta
konbertitzearen beha baitaude. Ax 556 (V 356). Aro emearen beha dagoena uda-neguetan, eskas date bere
gauzetan. "Celui qui attend le temps doux". O Pr 546. Zaude othoi gauaz grazian iratzarririk, eta egunaz goitan
zure azken orenaren beha. Tt Onsa 64. Zürübü baizik berze biziala igaraiteko eztien egiten, igaite hartara hanitz
urthez adelatürik, bethi zaudian manhiaren beha. Egiat 191.
(s. XIX) Haren urhats khexuak erran nahi zuen aspaldian norbaiten beha zagola. Laph 85. Oren on baten
beha zagon Nafartarrekin solhasean sartzeko. Ib. 122. Adinen beha gaude, egia erraiteko, / gure ontasun ororen
phartitzeko. 'Nous attendons notre majorité'. ChantP 264. Eguerdi baino lehen, ahate bat saltsan, oilo bat
eltzean, antzara bat gerrenean eta ni lorietan, zuen beha gaude. Elzb PAd 76. Belhaunikatua eta burua apaldua,
ezpata kolpearen beha zagon. Jnn SBi 141. Zeren beha zaude? Zergatik ez nauzu joiten? Ib. 141. Han dago,
nigarrez urturik, bere lagunaren beha. Arb Igand 131. Hau ez da egon azken orenaren beha. HU Aurp 155.
Hilketariek ere ez nahi kutxan sartu hila, Adéma apeza hilaren beha han. Ib. 162.
(s. XX) Jainkoaren populua Mesiasen beha zagon. CatJauf 28. Abiatzeko, manuaren beha omen zagon. JE
Bur 128. Ezagun zen estakuru baten beha zagoela. StPierre 31. Higi zaite! Ez da ez gero treina zure beha goait
egonen. Barb Sup 17. Elgarrekin zauden, edan eta kanta, orenaren beha. Ox 204. Herrian sartzian adixkideak
haren beha zauden. Zub 71. Eta nere aldi, noiz bada? Oren huntan hementxet beha bainago, nere hiru libera
xahalkiak pagaturik! Barb Leg 143. Hoinbertze urthe hautan beha nindagon, meza hau erran beharrez zeruan
sartzeko. Ib. 126. Bazkariterat joanak ditugu gure otoen zaintzale maitagarriñoak; eskupeko sariaren beha ere
ez dute nahi ukan gaixoek egon! JE Ber 24. Hau, afal-ondo, oherat joaiteko tenorearen beha dagoke. Ib. 97.
Abiatzen gira karraskan, gizonaren beha egon gabe. Ib. 51. Lau mila urthe segurik, haren beha egon da
mundua. Zerb IxtS 114. Bertze zazpi egun beha egonik, Noek berritz usoa igorri zuen. Ib. 14. Jaun erretora
esposen beha dago, barurik, mahain saindu ondoan. Lf Murtuts 54. Aipatzeko, mementoaren beha ginauden
bakarrik... Zerb Azk 83. Haatik, bet-betan, batere beha ez ginauden zer atheraldi xoragarri ezin ahantzizkoak?
Lf in Zait Plat XV. Orhoitzapenez bizi nuk geroaren beha. JEtchep 68. Haugi etxerat, gaixo Marti, haugi etxerat!
Ni hemen nuk hire beha. Ib. 74. Zer hago?... Kanperoren beha? Larz Iru 68. Zer ongi etorria! Portugesak hor
zituen beha portuan. "L'attendaient au port". Ardoy SFran 244. Nola dagon Jainkoa nahi bezain luzaz beha, noiz
eta ere gizon batek emanen dion, bere baitarik, bere baia! "Comment Dieu attend". Ib. 110. Ez dugu haatik uste
[...] Konpostelako beilarien beha egon direla [...] gure eskualdun herri eta bas-herriak, egiazko giristino molde
zerbaiten hartzeko. Ib. 12s. Zeruan justuentzat beha dauden gauzak, / debekatzen dauzkigu bataio eskasak. Xa
Odol 346.
(Tras tema nominal nudo). O zer hiltze latz' enetako! / Hura galduz gero zertako / Hemen, ala gaitz-beha
nago? 'Pourquoi est-ce que je reste ici? pour attendre des souffrances, sans doute?'. O Po 48.
(Tras pronombre no declinado). Hemen nauzu hatsantua: nun ote zaude gordea? / Hemen nagozu, Maitea,
maitez nigarka zu beha. Iratz 174.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
351