Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
baztartxo batian arpegi ezauneko bat ikusi zeben. SM Zirik 10. Ezin bere oiturazko baztertxuetara eldu bat
egiteke egon, eta an doa Katu Nabarra taskara. Erkiag BatB 186. En DFrec hay un ej. de baztartxo.
2. Pequeña parcela, heredad. Billatutzean gero nere baztertxuak, / Lenago bezelaxen txit gobernatuak. AB
AmaE 283.
baztertze. Exclusión. Zenbait gai utzi ditu bazterrean egileak, jakinaren gainean horratik eta aldez
aurretik aitortzen duelarik: herri literatura batetik [...]. Mingarri izango zaio irakurleari behin baino
gehiagotan baztertze hau. MEIG III 64. Gutxien horientzat gauza atsegina izaten da horrelako aitzakia polita
aurkitzea besteak baztertzeko eta gaitz erdi, nere ustez, baztertze hori, nahiz eta paperetan horrela agertu, gure
artean sekula zeharo eta azken fineraino eramana ez izana. MEIG IV 58.
bazterzain (Dv A). "Garde champêtre" Dv. "Guardia campestre" A.
baztiatu. v. 2 bastatu.
baztu, baztxo. v. belztu, belztxo.
bazur. v. basur.
bdelio, bedeli. Especie de palmera (lat. bdellium) de la que se extrae una goma del mismo nombre. "Bedeli.
Zuaitz baten usai ederreko izerdi lodia" Ol Gen 2, 12 nota. Toki artako urrea txit ederra da: an arkitzen da
bdelioa eta oniz arria. Ur Gen 2, 12 (Dv bdelioa, Ol bedeli, Bibl bdellium-a; BiblE erretxina). Bada, manak
iduri zuen koriandra eta bdelioaren kara zuen. Dv Num 11, 7 (Ol lerdoia).
1 be (V-gip ap. Etxba Eib). Nombre de la letra b. Es el nombre que se le da tbn. en Agakia (anónimo, 1896),
cf. NeolAG s.v. atselts, n. 8. "Ez dozu ondo egin beia" Etxba Eib. Eskuara alfabet naturala. Letren izenarekin.
a, be, zeta, xe [...]. MarIl XV. Be, be, be, / beterikan basoa, / konsolatu egidazu / neure biotz gaisoa, / be, be, be,
/ beterikan basoa. JanEd II 31.
2 be (BNc, Sc ap. A; H), bee, bei (Lc ap. A; Dv, H). Voz empleada para hacer avanzar al ganado bovino. "Cri
que l'on adresse aux bêtes à corne pour les faire avancer" Dv. "Se dit à un attelage de bœufs, vaches, pour le faire
avancer (de beia, behia, 'vache')" H. "Bei [...] 4.º interjec. a la vaca para incitar a que camine adelante" A. v. 1
aida. Behiak aintzinean bethi akulatuz, jandarmeri buruz heldu zen Lohilakat... "Behia, be!". Barb Sup 148.
Behia, bee! Ib. 168. --Hor nunbait kausituko duzu ba, larre hoitan... Bee! Behia, bee!... Itzaina aitzina joan zen
bere bideari. Lf Murtuts 18. Bainan badakigu ere badakizula lehengo eta bardin oraiko Garaziko Domingo
itzainak bezala oihu egiten: "be xuria, adizak gorria". Herr 28-8 (sic, ap. DRA).
3 be. v. bee.
be. v. behe; behi; ere; mehe.
bea. "(Sal, R), interj. para llamar a la oveja descarriada" A. Cf. 2 be.
bea. v. bera.
(bea). "Nombre que dan a la mosca de macho (Cuenca)" VocNav.
beha (L, BN, S, Sal, R; SP, Lecl, Dv). Ref.: A; Gte Erd 20, 27, 48. 1. (Con dat. o alat.). (Estar, etc.) atento
(mirando o escuchando). "Beha nago, je regarde. Beha nagoka, je le regarde" SP. "Behagoitea, demeurer
spectateur" Lecl. "Beha egon, rester" Dv. "Haurrari beha niz (BN-arb)" Gte Erd 20. v. 1 adi, 1 begira. Tr.
Propio de la tradición septentrional; no hay ejs. alto-navarros, ni meridionales en general, hasta el s. XX
(Irigaray, Orixe) y aún entonces escasean. Aunque no es fácil determinar el sdo. exacto en todos los casos,
parece que la tradición labortana y bajo-navarra emplea beha sobre todo en el sentido de "mirando, atento con
los ojos"; la suletina (salvo algún ej. de Eguiateguy), en el de "escuchando, atento con el oído". Leiçarraga se
sirve siempre del alativo, incluso con seres animados; salvo en él, se usa más frecuentemente el dat. en cualquier
caso, estando el alativo restringido a inanimados.
Bethiere konsideratu behar dugu Legea ezarten duenaren naturá, ezen hura, eztago behá kanpoko obretara
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
349