Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
daitezen. Ib. 351. Gipuzkera eta bizkaiera elkarrengandik baztertuegiak agertzea. MEIG III 46.
(G, S ap. A; Lar, Añ, A DBols), baztartu (V-gip ap. Elexp Berg), bastertu (Zam Voc). Retirar(se) (a).
"Arrinconar, zokoratu, txokoratu, baztertu, bazterreratu" Lar. "Arrinconarse, los mismos con las terminaciones
del neutro" Ib. "Retirarse" A. "Arrinconarse", "retirarse" A DBols. "Arrinconar" Zam Voc, Elexp Berg. v.
zokoratu; bildu, bakartu.
Tr. Documentado desde Mendiburu; es relativamente poco usado al Norte.
Nitan zure bihotza, ihurat baztertü gabe, ezpadüzü ezarten. Mst III 35, 1. Bazterzen ditu goiztar Errege berak
eta isilik esaten die Herodesek doazela Belengo errira. Mb IArg I 160. Adirazi zion Espiritu Santuak Jesus
berari baztertu zedilla, San Juan zegoan mendi artako eremu batera. Ub 76. Mendietara, ta basoetara
baztertzen ziranai. Ib. 46s. Bastertu edo erretiretan da basamortu ikaragarri batera. Astar II 247s. Jaun Doni
Petri thunbatik atheratu bezen laster Jaun Doni Joanirekin, baztertu zen bakharrik, iragaiten ziren gauza guziak
gogoan erabiltzeko. Jaur 161. Arkitzen dira arkaitztarte oetara bazterturik arras ezkutuan. Izt C 214. Eta lotarik
aholkü ükhenik, baztertü zen Galileako gaintietarat. Ip Mt 2, 22 (Ol baztertu; Lç retira zedin, HeH aldaratu zen,
Dv bildu zen, Ur alde egin zuen, Echn, SalabBN, Hual erretiratu zen). Bada, Jesusek aditurik, preso hartu zutela
Joanes, baztertu zen Galileara. Dv Mt 4, 12. Konpañiakoak Erroman zedukaten kapilla batera baztertu, eta bere
biotzeko biguntasunaren indarrez urtzen an oi zegoen. Arr May 173. Estalpe txar batera baztertu bearra du. Ib.
113. Eziñ lurrera baztertu al izan ziran, eta txalupatxoa irauli eta biak urtan arkitu ziran. Ib. 34 (cf. infra (3)).
(s. XX) Ta beste batzuek baztertu zuten ostera azkenengo aizkolarien zingo ta mugetaraño. Ag G 127.
Baztartu zan mendira ta otoitzean igaro edo pasatu zuan gau guzia. Inza Azalp 124. Areei leku iztearren ormaondora
baztertu nintzan. Or Tormes 87. Ene lagunak oro badoazi, muthilari eskupekoaren emaiteko baztertu
ondoan, igan eskaleretik jaustera. JE Ber 64. Euren gelatan bastertu ziran eta egun askotan egon ziran naigabez
okitturik. Otx 183. Yesusek berri ori yakin zuenean ta Yoan baitegian sartu zutela ikasi zuenean, Galileara
baztertu zan, Atsak eragiñik. Ir YKBiz 67. Ta etxean baztertuta bizitzia. ABar Goi 46. Neguz, ostera, nerau nire
artegira baztertzen nintzan. Zait Sof 89. Agindu ezazu, beraz, zure abere ta landan diran guziak aterpera
baztertzeko. Ol Ex 9, 19 (Ker baztartu; Urt biribillkatu, Ur, Dv bildu). Igesi egin ez zezan, ormaren kontra
baztartu zuten. Ugalde Iltz 40. Emengo oianetara baztertu zan Orpheu, bere emazte Euridike galdu ondorengo
atsekabe gorria negartzera. Ibiñ Virgil 50. Durengoko mendietara baztartu egin ei-zan penitentzia egiten.
Alzola Atalak 36. Abeto aundi baten ondora baztertuta zeudela. BasoM 136.
Perderse. Ezin erakutsi ükhen zitizien, zeren eta ezpeitzen jagoiti izan, edo eta bestela baztertü edo galdü
beitziren. Mercy 10.
(Part. en función de adj.). "Toki baztertuak, lieux écartés, éloignés des habitations. Xoko baztertu batean,
(Gy), en un coin isolé" Dv. Xoko baztertu batean / Batzen dire ustekabean. "En un coin détourné". Gy 181.
Theresarekin jartzen zen mahai baztertu batean. Mde HaurB 61.
Retirado (de la sociedad). Iñoiz baizen goiztarrago, elizarakoago, bastertuago egin zan. Ag Kr 75.
3. (Lar), bastertu (Lar). "Encostarse, acercarse a la costa, kostaratu, kostaldetu, baztertu" Lar. "Orillarse,
arrimarse a las orillas, bastertu, ubaztertu" Ib. Ontziak baztertu, morroiak bialdu, eta zuten guzi-guzia utzita,
Jesusi jarraitu zitzaiozkan. Lard 387. Urak txirla ain politik / eztu iñoiz baztartu. NEtx LBB 362.
4. (V-m), baztartu (V-gip). "Arrimar la pelota a la pared izquierda (V-m)" A Apend. "Ori ori Hilario, atzera ta
baztartu!" Elexp Berg.
5. Ahorrar. v. BAZTERRERA EMAN (b). Ez adila beraz eni pleini, dirurik ez baduk baztertzen. Larz Iru
82.
- BAZTERTUXE. (Aprox. de baztertu, part. en función de adj.). Apartardo, marginado. Gertakari horrek, nik
uste, nabari behar luke izan, baita baztertuxe dagoen Euskal herrian ere. MIH 375. Segura, Goierriko herri
ederra, baztertuxe gelditua genuen aspalditxoan, lehengo handitasunaren azterrenak agirian bazeuzkan ere.
MEIG I 99.
- BAZTERTZEKO. Prescindible, despreciable. Ez beza inork pentsa gaurko zenbaiten asmoak erabat
baztertzekoak direla derizkiodanik. MIH 234. Gipuzkoako (ez Gipuzkoa osoko, ez hurrik eman ere) hitano bitxia
(natxegok, etc.), noski, zeharo baztertzekoa litzake. MIH 113. Eta zati horien artean ez da baztertzekoa liburuak
daraman hitzaurre luze gatz-pipertua. MEIG III 93.
- EZIN BAZTERTUZKO. Imprescindible. Gerokoekin ari bagara, berriz, euskara dago beti lekuko, ezinbaztertuzko
lekuko. MIH 144s. Egiteko aspergarri xamarra, batetik, eta ezin-baztertuzkoa, bestetik. MEIG I 178.
baztertxo (Lar), baztartxo, baztertxu, baztartxu, bastertxu. 1. (Dim. de bazter). "Rinconcillo" Lar. Santua
gordeta, baztertxoan sartua, erretiroan eskutatua bezala bizitzan egon zan. Cb Just 129. Bere amak dino, topau
dabela belaunbiko gabak ordubak emonda, burubari lua kenduta, baztertxu baten. Mg PAb 106. Baita ere
arpegia estaltzeko ipiñi zioten izerdi-zapi, Juanek ikusi etzuena baztertxo batean. Lard 467. Mandazaiña
baztertxu baten iarri zan gañibetea eskutik kendu baga. A BeinB 86. "Anjel" deitu eutsan kale bastertxuan elizzapia
tolostuten egoan emakume gaste batek. Ag Kr 112. Bitartian umiak, eskaratzeko baztertxu baten batzauta,
[...] adi-adi egozan. BAizk Ipuin 18. Itxas-ertzeko baztartxu baten illotzik Sabin-gorpua. Enb 60. Au egindda,
bastertxu baten eskutau zan kurrilluak zer egin ete-eukien adi egoteko. Otx 155. Ostatuan sartu ziranian,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
348