Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BAZTERRAK HARTU. "Erderazko 'controlar'-en esangurerako ertzak artu naiz bazterrak artu esan daroagu
guk geuk. Bazterrak artu dautsadaz soloari. Erein barri-dan arloari bazterrak artu ezkero, trugonaden batek
lurrak eroan ez dagizan controlauta (ertzak artuta) geratzen da" Aurre-Apraiz Egan 1965, 145.
- BAZTERRAK BETE. "Baztarrak bete mataza, cantidad enorme de madeja (V-ple)" A EY III 310.
- BAZTERREAN UTZI. Dejar de lado; marginar, menospreciar. Guztiaz ere esan bear det nere iritzia, /
Izango bada ere bazterrean utzia. Izt C 189. Justu guziak eskubiti ta / gaizto danak ezkerrean, / juzgatu gabe
ezta utziko / iñor ere batzerrean. Auspoa 68-69-70, 223. Eta Aitarengaz baiño Semearengaz asko geiago
entzunik gaudelako, Ebangelio ta abar, Semearen bidez Aitagana sartzen errezago zaigu, idurimen txatxu au
baztarrean uzten badugu. Or QA 154. Arakin eta eiztariak bazterrean utzi ta gutxietsi egiten zituzten. Zait Plat
53. Omen-aldi bat egin deiogun / ondo merezitakoa, / Juan Jose Alkaiñ etzan gizona / bazterrên utzitzekoa.
Auspoa 83, 87. Len berrogei eta lau, / orain berriz zortzi, / da berrogei ta amar biar edo etzi; / urterik ezin leike
bazterrian utzi, / emendikan aurrera berriketa gutxi. Uzt Sas 192. Zenbait gai utzi ditu bazterrean egilak. MEIG
III 64.
- BAZTERRERA HARTU (H), BATZERRERAT HARTU. "Bazterrerat hartzea, deitzea, ematea, prendre,
appeler, mettre à part" H. Hartu zituen [apostoluak] bazterrerat, eta erran zioten: ene haur maiteak, hel
gaiten, azkenean, Yerusalemerat. Lg II 210.
- BAZTERRERA (BAZTERERRAT) DEITU, BAZTERRERA HOTS EGIN. "Bazterrerat hartzea, deitzea,
ematea, prendre, appeler, mettre à part" H. Izketa onekin Pedro txit arritu zan, eta bazterrera otseginda,
Jesusi esan zion. Lard 406.
- BATZERRERA EGIN. Acabar con, dejar atrás. Nikanor-en saltzailletzea bazterrera egiteko asmoa izan
eban beingoan, baiña, goiz aretan beintzat, mutikoak egunkari asko saldu egiala, orixe gura eban dendariak.
Erkiag BatB 64.
- BAZTERRERA EGON, BAZTERRERAT EGON. "Bazterrerat egotea, rester de côté" Dv.
Horra gauza bat, berenaz ona, ezin hobea. Batzuek nahi, bertzeek ez: Zer egin? Bego bazterrerat. HU Aurp 82.
Beude othoi ametsak bazterrerat gure begiz ikus eta eskuz hunke dezakegunari gaudelarik. JE Bur 94. Beude
haatik bazterrerat, Japoniakoak izana-gatik, tratulant oker batzuek merkatuetan eskaintzen dituzten Tamba eta
Shiba bi motak. Zerb Azk 41.
- BAZTERRERA EMAN, BAZTERRERAT EMAN. a) Dejar de lado, relegar; abandonar. Zeren hunela utzi
eta bazterrerat eman nauzun zutaz kexu naiz, nere Haurra. Dv LEd 43. Juje hura ez dut behin baizik ikhusi.
Handik laster bazterrerat emana izan zen, ene ustez, gure alderat sobera ona zelakotz. Prop 1880a, 34.
Jainkoaren hitza bazterrerat emaiten dute. Lap 129 (V 60). Herri bateko gizon guziek nahi ukanikan ere Jainkolegea
bazterrerat eman, zuzen kontrako legea litake. HU Aurp 83.
b) (Dv). Ahorrar. "Bazterrerat ematea, économiser, mettre de côté, en réserve" Dv. v. baztertu (5). Bederen
gutienik hamar libera bazterrerat eman zetzazketenak. HU Zez 68. Soska soska bazterrerat emanik zauzkaten
diru guziak. Ib. 46. Sos bat ez diat oraino bazterrera emanik. Larz Iru 80. Sos batzu bazterrera / eman baditugu.
Mattin 52.
c) "Bazterrerat hartzea, deitzea, ematea, prendre, appeler, mettre à part" H.
- BAZTERRERA HOTS EGIN. v. BAZTERRERA DEITU.
- BAZTERRERAT HARTU, UTZI, etc. v. BAZTERRERA HARTU, UTZI, etc.
- BAZTERRERA UTZI, BAZTERRERAT UTZI. Abandonar, relegar. v. baztertu, abandonatu. Tr.
Atestiguado desde comienzos del s. XIX. Casi todos los ejs. son septentrionales. Beretzat on ez dituen letrak
bazterrerat uztea, eta atxikitzea on dituenak. MarIl VIII. Kontzientzia ere bazterrera utzia, / Tontokeriatzat
hurren idukia. Gy 62. Zorigaitz zuentzat, Iskiribau eta Pharisau begi lilluratzaileak! Zeinek bihurtzen baititutzue
mentatik, milhutik eta kuminetik hamarrenak; eta bazterrerat uzten baititutzue aginduak zaizkitzuen gauza
handienak. HeH Mt 23, 23 (Dv, Leon bazterrerat utzi, IBk, IBe bazterrera utzi; Lç, He, TB, Ur, Ip utzi,
SalabBN, Hual, Samper abandonatu, Ol alde bat utzi, Or alde utzi, Ker alde batera itzi). Behar da hitzeko izan,
hisia utzi bazterrerat, lana egin adirazi bezala. Hb Egia 128. Ez nezazula beraz bazterrerat utz nere
dohakaitzean. Dv LEd 144. Beraz, egiaren bidea bazterrera utzi, eta erremedio gabe bethiko galdu naiz! Ib. 269.
Eta egun hartan ene hasarrea sutatuko da horren kontra; eta bazterrerat utziko dut. Dv Deut 31, 17. Bainan
Jainkoak ez du bazterrerat utziko bere urrikalkortasuna. Dv Eccli 47, 24. Izendazione zaharrak utzirik
bazterrerat, hartzen bagintu berriak. Dv Lab 57. Munduko gauzak utzirik bazterrerat, Eternitateari buruz
jartzen da. Laph 15. Haren gezurrer ohartu diren bezain laster, bazterrerat utzi dute. Ib. 177. Haragia utzi zuen
bazterrerat, ziolarik: "Egun mehe eguna da, ez dut beraz haragirik hunkiko". Prop 1888, 16. Haurrak altxatuak
dire beraz Yainkorik ez balitz bezala, eta harren lege saindua utziz bazterrerat. Elsb Fram 163. Gure arimen
etsaiak sinetsarazi zion, Jainkoak utzia zela bazterrerat. Jnn SBi 164. Errege Magoak joan zirenean, Jainkoak
manatu zioten bezala, Jerusalemeko hiria bazterrerat utziz. Ib. 17. Buraso xahar eta ezindu batzuek bere haurrez
idorki ahantziak eta bazterrerat utziak. Lap 45 (V 24). Bertze egiteko guziak bazterrerat utzirik, kaperara doha
xuxen. Arb Igand 128. Orok ahantzia daukatela eta utzia bazterrerat. HU Aurp 204. Legezko zikaneria guziak
oro bazterrerat utzirik. HU Zez 135.
(s. XX) Nola izan ditezken ekharriak hain errexki Eskuararen bazterrerat uztera. RIEV 1908, 352. Beren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
341