Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barbarotasun. Cualidad de bárbaro; barbarie. [Eskuarak] eztu barbarotasunik, ez hortz karraskarik, ez eta
ere zintzurrezkorik edo ahogangazkorik. "Nihil barbari aut stridori, aut anhelitus habet". ES 133s. Oiñarri ori
gabe eztago zibilizaziorik eta bai barbarotasunera itzultzea. Vill Jaink 156. Eta [zibilizazio] oiezaz xehetasun
asko ezpazekiten ere, beintzat onako au bistan zan, alegia: barbarotasunean sortu, txirotasunean azi, saiatuz eta
gudukatuz elduerara iritxi, [...]. Ib. 173. Barbarotasunaren landa estutu egin da; zibilizazioarena, berriz, edatu
eta zabaldu, poliki poliki, baiña etengabe. Ib. 181.
barbartu (Lh), barbaratu (Lh, Dv). "Murmurer" Dv. "Marmonner" Lh.
barbasku. "Lino de ínfima calidad. Con él se hace zakuzko aria 'hilo para sacos'" Ond Bac 390. Cf. 1 barga.
barbasta. "(Hb), douleur causée par une piqûre" Lh.
barbatu. "Éculer (L-côte) Darric" DRA.
barbau (S ap. A y Lrq; Foix ap. Lh), babau (S ap. Lrq). "Barbau (Sc), bú, espantajo" A. "Babau, barbau,
croquemitaine. Bearn.: babau 'croquemitaine'" Lrq. "Fantôme, [...] barbau" Casve. Cf. papao.
barbaza. "(S, Foix), plant de vigne" Lh. Cf. barbara.
barbelgo. v. barbergo.
barber (Deen I 227, SP, Urt IV 475, Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Hb y Foix ap. Lh, Dv, H, VocB),
barbero (V-gip; Lcc, H), barberu (Añ), barbera (B). Ref.: Izeta BHizt2(barbera); Elexp Berg (barbero).
Cirujano; médico. "Cirujano" Lcc. "Barbero" Ib. "Barbera, andra barberoa" Ib. "Barbier, chirurgien" SP.
"Chirurgien" Ht VocGr. "Chirurgus, barbera. Chirurgiae taedet, barberak unhatu nau, barberaz ase naiz" Urt IV
475. "Médecin" y "chirurgien" Gèze. "Chirurgien, officier de santé" Dv. "Antiguo médico rural. Barbera ona
dugu emen" Izeta Hizt2. "Gaurko egunean ezta barbera ibiltzen. Gañera orai ezta barberik" Ib.
Tr. Barber es la forma empleada en la tradición septentrional (con -r fuerte en Laphitz); tbn. en Mendiburu y
en Izeta, en este último, así como en Oxobi, con -a constitutiva. Los guipuzcoanos emplean barbero, y los
vizcaínos barberu. Los ejs. del s. XX son relativamente escasos.
Barbera Bordelera baita, jina denian zure mertxedia abisaturen dut. (1595). FLV 1993, 449. Eta hartan
egiten du midiku batek edo barber batek eriarekin egiten duena. Barberak penatzen du, ebakitzen du, odol
husten du, etsai bat bezala erabiltzen du. Ax 276s (V 185). Baldin bere haserre hartan kolperik egin badu,
barber beharrean nehor ezarri badu. Ib. 282 (V 188). Ezta urik, ezta itsasorik, ezta kontrepozoarik, ez barberik
haren [herioaren] kozia sendotzen ahal dianik. Tt Onsa 140. Nola nahi zira barberak sendo dezan bala,
burduiña, pozoa gorpitzian deno. Ib. 28. Barberu baga osatu xataz neure azur ausiak. Acto 296. Aldiak ala
eskatzen duen aldian uzten du eriak zañetako odolaren erdia ta geiago, ta uzten dio barberari urdai azpia baliz
bezala bere gorputzaren zati biziak kenzen. Mb IArg I 317. Eri beldurti batekin barber-mediku onak egiten
duena. Ib. 333. Bere gaitza kendu naiez, barber-tan, medikutan ta sendagaitan gastatzen zuen kupide bage. Mb
IArg II 333. Barbera egun goizian Donostiarat gana baita hirur egunenzat. (L-côte, 1788). ETZ 169. Zauriren
bat artu dabena ezta egoten egun askotan sendagille edo barberubari ots egin baga: zerren ezta ain erraz
gerora osatuten. CrIc 101. Zuk ezdakizu zer dan Barberu izatia: lengo Barberu txaarrak ibilli oi zirian
deshonretan euren opizijo onrauba, [...]. Baña gaur Medikuben pare gara. Asko aurreratu da Zirujian. Mg PAb
44s. Ezta zer ekarri barberurik, neu naz barberurik asko. Ib. 76. Mintza hargatik lañoki ta garbiki gaitzak
erremedia detzaketenei, [...], gorputzeko gaitzentzat barber-mirikuei, eta arimakoentzat nor bere kofesorari ta
bidariari. Dh 69. Barberuak, gaisuari odola aterateko, lelengo ondo igortzi, labandu ta leundu egiten deutsa
besua. fB Ic II 190. Eta alan egiten dabe pekatu, erri edo urijen bateko mediko, zirujau edo barberu, eskribau
sarzen dirianak euren ofizijua jakin baga. Astar II 161. Ez bakarrik egingo dau pekatu au [seina galdutea] egin
daijan neskatiliak, baita bere onetara lagunduten deutsanak, edatekua aginduten deutsan medikubak, sangrija
emoten deutsan barberubak. Ib. 101. Artakoak dirala / jakiñean nago / Bikario, barbero / ta don Jose Galo. Izt
Po 61. Eretako barberaren zaldia, / Gaztalondon gaiaz ebiltzalia. 'Cheval du médecin d'Arette'. Etch 426.
Barber gazte bat jiten omen da / Españiako aldetik / Artizarra horren konsolatzera / Erremedioz beterik. Bordel
68. Zikoina behala jina / Barber lanian da hasten; / Ezurra bortxaz idokiten, / Eta lan saria galthatzen. Arch
Fab 145. Izatu da denbora, zeinetan barberak / Baitziren sendatzeko ahal zen baxerak / Purga eta lanzeta
zituzten bahiak, / Etzitezkeiela hil hekien eriak. / Baziren ere bertze aireko barberak, / Sorgin kontra zuztenak
balios indarrak. Hb Esk 204s. Badakigu bertzeek zer egin behar luketen; bertzeentzat midiku gare, eta guretzat
ez barber ere. Dv Lab 314. Ezta mündian barberik, bat baizik / Ene gaitza zertarik den ezagützen dianik. ChantP
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
34