Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
geldituko nauk ankaz gora, ao-zabal, aundi ta txikien bildurgarri. NEtx Antz 103. Bi baztarretan ipiñi ditugun bi
aburu orien aitorleek, bataren naiz bestearenak au erantzunen dute. "Assertores duarum istarum sententiarum,
quas extremas posuimus". Or Aitork 362s. Haien oinetaraino atseden hartzera zetorren itsaso bortitz eta ezti,
bazterrik eta ondorik gabeko hartan. Mde HaurB 98. Ortaz, zorionetik kanpora igitzen da adimentua. Arimaren
baztarrean geratzen da berez. Txill Let 131. Bazterrak utzi [oñezkoak] ta amorratzen / bidearen erdirako, /
bozinak entzun, baña ez daude / mugimentu aundirako. Basarri 172. Gure herrian bazuten etxeño bat pollita
hartua, mendi baten zolan, erreka baten bazterrean. JEtchep 34. Plaza uts-utsa zegoan. Baztarretan, arkupean,
amar edo amabi txapel-gorri. Ugalde Iltz 17. Ai, labradore alperrak / dira trepetxu okerrak, / latz eta zikin
soluetako / erdi ta bazterrak. And AUzta 125. Emakumiak [Arantzazuko elizan] egoten ziran lurrean eserita.
Gizonak zutik bazterretan. Ib. 101. Mendeen asieratik azkenerarte, munduaren bazter batetik besteraiño. Vill
Jaink 178. Eta itxasoari Jainkoak bere bazterrak markatu zizkiola esatea, jakintza naturalen landan deus ez
esatea bezala da. Ib. 44s. Autoa bazter batean utzi ondoren, igen ziren bizitza ortara eta yo zuten atea. Izeta
DirG 119. Lur ertzetako etsaiei eskuetatik kendutako trofeu biak eta munduko bazter bietan iaritxi garaita
bikoitza. Ibiñ Virgil 95. Etxeko lotsagarrikeririk aundiena bezela, munduko bazterrera jaurtikia. NEtx LBB 35.
[Gipuzkera] ez da Gipuzkoa osoan egiten, bi bazterretako mintzairak bestelakoak direlako. MIH 385. Bakea,
bazterrik gabeko bakea, maite zuen bihotz bihotzez. Ib. 264.
v. tbn. (para textos anteriores a 1800). Hm 44. Aq pág. 63.
(Tras tema nominal nudo). "Bide bazterrean, auprès du chemin. Ithur-bazterrean, au bord de la fontaine" SP.
"Ribera, erribera, erreka bazterra" Añ. "Ur bazterra, le bord de l'eau. [...]. Bide bazterrean, au bord du chemin"
Dv. "Soin bazterrak lohitzea, salir les bords de son vêtement. Itsas bazterra, bord de la mer. Bide bazterra, bord
du chemin. Ur bazterra, bord de l'eau" H. Ikhusi zuenean hura neskato batek su bazterrean iarria. "Auprès du
feu". Lç Lc 22, 56 (He, Dv suaren aitzinean, TB, IBk su ondoan, Oteiza, Brunet suaren ondoan, Ol, Or, Ker,
IBe sutondoan). Eta huna, bi itsu bide bazterrean zeudenek, enzunik ezen Iesus iragaiten zela, oihu egin zezaten.
Lç Mt 20, 30 (TB, Dv, Ip, SalabBN, Echn bide bazter, Or, Ker bide-baztar, Samper bide baxter; He baster; Ol
bide ondo, Leon bide hegi, IBk, IBe bide ertz). Eta iragan zenean Iesus unzian berriz berze aldera, populu handi
bil zedin harengana, eta zen itsas bazterrean. Lç Mc 5, 21. Ezen zenbat baita handi eta husu nonbrea / Nola
itsas bazterretan ezin konda sablea. EZ Man I 96. Ur bazterrean aurkhituenzat [...]. Zeñen ediren baitugu
gorputza bazterrean, / Eta arrokak itsustu baldin badu lurrean, / Ordañez bista ezazu othoi spirituan. EZ Man II
159. Zur bat [...] hosin handian erraxki manaiatzen da [...]. Baiña ur bazterrean, leihorrean, ezin higi dezakezu.
Ax 518 (V 333). Ordea San Agustiñ-en argi-itxasoari etzion Jainkoak ipiñi muga-arririk, ez ta ubaztarrik-ere.
Lar SAgust 10. Biderik eta zubirik etzuen itsas bazter batera. Mb IArg I 269.
(s. XIX) Ur bazterrean zure predikuak / Aditzaileak zituen hertxatzen. Monho 158. Itxas bazterretan onzian
dijoazanak. Mg CC 197. Itxaso eta ühaitz bazterretan hariña bihi den bezanbat milla million urtheren bürin.
UskLiB 99. Gelditzen du astoa / bide-bazterrean. It Fab 121. Hendaia hitsik dago itsas bazterrean. Hb Esk 136.
Ikusi zituzten Faraon eta bere lagunen gorputz-illak itsasoak ur-bazterrera botatuak. Lard 74. Itsas bazter
guzian gorbela biltzen da. Dv Lab 179. Hamahirur egun iragaiten ditu itsas bazterrean. Laph 229. Or dago
itxas bazterrean / Atx kontran eginda erdi erdi bi. AB AmaE 381. Hiritik kanpo, aurkhitu zuen egun batez, bide
bazterrean, sortzez itsu zen erromes bat. Jnn SBi 24. Berritan erraiten ginuen etxe-aintzin, bide-bazter, xoko
guziak oro eskelariz beteak zirela. HU Zez 38.
(s. XX) Bakean da geldirik egozan kale basterretako paper, zotz, zakar, lasto, buruko ule ta maluta galdu
guztiak. Ag Kr 12. Eta gertatuko balitz, Donostiaren mendeko itsas-basterretan ontziren bat galtzea. Etxeg
RIEV 1908, 114. Itxasoan da itxas-basterretan. Echta Jos 343. Zotz batzuek erreka bazterrean bildu zitzala.
Goñi 24. Sacramento-River deritzaion ibai-bazterrean. A Ardi 2. Itxas-baster atan ontzija galdu ebenak aberrira
bigurtu ziranian. Kk Ab I 85. Baita Genesaretko itxas baztarrean eta Olibeteko mendi saietsean ere. Inza Azalp
76. Kixkaili dira bide bazterrean, lephorainoko erhautsean. Barb Sup 72. Plaza bazter guziak dire jendez
beltzak. Ox 181. Urratsik emateko aalik etzuela gelditu zen bide bazterrean etzanik. FIr 150. Behin Ruth eta
Noemik ogi biltzen ikusi zituzten bide bazterreko landa batean. Zerb IxtS 50. Asi mendian goen-goenekoetatik
eta beko ibai baztarreraño. Munita 115. Barruti bazterreko bidean. Etxde JJ 238. Exeri zen ohe bazterrean,
gogoetaturik. Mde Pr 146. Nornaik ikusi zezakean, bide-baztarrean, mando bat gurditzar bateri lotua. Anab
Poli 99. Beste bein be, kale baztar batian billau eban lenagoko bezela. SM Zirik 55. Gure polizia batek arrapatu
du ugalde bazterrean gaur goizean. Izeta DirG 66. Ibai-baztarreko petrillaren kontra gelditu giñan juxtu xamar
putzura erori gabe. Salav 62. Orduntxe bai kamio-bazter guziak elbarriz beteko lirakela! MAtx Gazt 65.
Zarauzeko itsas bazter zabala. Ardoy SFran 23.
v. tbn. (para textos anteriores a 1800) Hm 71. He Mc 4, 4. Baster: INav 132. Gç 206. AR 76.
(H). Lado; costado. "Côté. Su datxeka bazter guzietarik, il a pris feu, il brûle de tous côtés (EZ Man)" H.
"Aldameneko etxetik [...], bazterreko etxetik (AN-gip)" Gte Erd 9. Berzeari su datxeka bazter guztietarik. EZ
Man I 102. Birjina bazter batean / eta Josef berzean: / biak belhauriko iarri / ziren haren aldean. EZ Noel 57.
Beraz gehien bazterretarik hartua da halakoa, alde guztietarik atrapatua da. Ax 428 (V 277). Neketan arkitzen
naz bazter guzietatik; egiten badut zuek nai dezuten gaistaginza, galdua naz sekulako, ta egiten ezpadut, ekusi
bearko dut esan dezuten alkekizuna. Mb IArg I 383. Jarriko dirala Abrahanen, Isaken ta Jakoben bazterrean
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
335