Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Durante el s. XX su uso se extiende a bastantes autores vizcaínos, como Agirre (Kr 172), Kirikiño (Ab I 17),
Enbeita, Eguzkitza (GizAuz 61), Erkiaga (Arran 9), San Martin, Bilbao, Akesolo (Ipiñ 19), Gandiaga (Elorri 74),
Alzola (Atalak 36) o Kerexeta, mientras que en los textos guipuzcoanos se hace por lo menos tan frecuente como
bazter. En DFrec hay 169 ejs. de bazter y 6 de baztar.
I (Sust.). 1. Borde, orilla, margen; límite, extremo. "Orilla, extremo y cabo de alguna cosa" IC II 351. "Orilla,
generalmente, basterra" Mic. "Bord [...]. Plamaren bazterra, la marge d'une feuille de papier. Oihalaren
bazterra, albenia, lisière" SP. "Ribera de mar, de río, bazterra, ubazterra, ugertza" Lar. "Orilla, ertza, albenia,
basterra, ermiña" Ib. "Margen" Ib. "Le bord" Arch VocGr. "Objet formant la lisière d'un corps" VocBN. "Objet
ou corps contigu à un autre corps, mais en dehors" Ib. "Rivage, bord" Gèze. "Bord, rivage, marge" H.
"Extrémité. Lurraren bazterretarik berdinki urrun dena, qui est également éloigné des extrémités de la terre (EZ
Man)" Ib. "(gral.) [...] orilla" A. "(BN, R), orillo del paño" Ib. "Extremité, limite" Lrq. "(El) extremo, v. gr., de
una heredad" Iz ArOñ. "Oian arren baztarretik, por la esquina" Iz Ulz. "Kendu zaittez baztarrera autua dator ta"
Elexp Berg. v. ertz, muga. Tr. Documentado ya en Leiçarraga, es de uso gral. al menos desde principios del s.
XIX.
Damus illa uinea et alia uinea in Mendigoria et tertia uinea que dicunt Bazterrecoa (47, 1070). Lac Irache 62.
Eneco Buztinzeco, Urracha Bazterreco, Garcia Macua (pecheros de la Orden de San Juan, s. XIII). TAV 2.1.7.
Domicu Deituco, Orti Ussoa, Lope Bazterra. Ib. Ezen nola xistmistak argi egiten baitu zeruaren azpian den
bazter batetik, eta argitzen berze bazter zeruaren azpian denerano. Lç Lc 17, 24. Eta bere obra guziak egiten
dituzté gizonéz ikhus ditezenzát: ezen zabaltzen dituzté bere filakterioak eta luzatzen dituzté bere beztimendetako
bazterrak. Lç Mt 23, 5. Ifernuko ingurutan hura da xoill handia / Eta bazterretan ditu Linbo Purgatoria. EZ
Man I 130. Lezea da munduaren erraietan barrena / Lurraren bazterretarik berdinki urrun dena. Ib. 91. Bide
xuxenetik gare bazterrera berezi. EZ Man II 140. Nolako baita ehaiten den ehuna, eta oihala, halako izanen da
oihalaren albenia, eta bazterra ere. Ax 215 (V 143). Zeren nola zahartzea baita azken adina, eta bizitzearen
bazterra eta hondarra. Ib. 191 (V 129). Halatan nik ere zenbait aldiz eskiribatukoitut alde batera liburuan
barrena, eta bertze aldera liburuaren bazterrean, in margine. Ib. 18 (V 9). Biltzen baitituzte arregak, martutsak
edo matsokak hezien basterretan. SP Phil 244. Eta denbora iragaiten nuen itsasoaren bazterretan. Ib. 329.
Ororen azken xedia eta bazterra da herioa. Tt Onsa 172. Makhilaren bi buriak, bi bazterrak. Ib. 119.
Munduaren bazter batekoak baldin bertze bazterrekoarekin egitekorik bazuen. ES 384. Eta Munduaren
bazterretaraino joan ziren hekien hitzak. Ib. 383. Gure Jesusi zuk diozun amore bazterrik ez duena gatik. Mb
OtGai III 180. Hedatu zen [Sabako erregina] lurraren bertze bazterretik Salomonen gana. Lg I 335. Markatüren
dü marjetan edo bazterreko xurietan, haien hilzeko egüna eta urthia. Mercy 39. Mundiaren bazter batetik
bestera. AR 76.
(s. XIX) Behar dügü persegitü / mündiaren bazterriala artino. Xarlem 1067. Catilinaren soldaduben izena
zabalduko da lurreko bazterretaraño. Mg PAb 205. Igarotzen ditu lurraren bazter ta muga guztiak, ta itsasoa
baño zabalagoa da. AA III 310. Non ez duan, ta ezin izan-ere dezakean neurririk, bazter edo mugarik. Ib. 318.
Ekusi det, zion, oiaren bazter batetik agertzen zala noizean beiñ atzapar itsusi-ikaragarri bat. Ib. 532. Zuhaitzek
ekhartzen dituzten hosto guziak, itsasoaren bazterrean diren hare bihi guziak. Dh 166. Erakhutsi zaukun
maithagune bazterrik gabea. Ib. 94 (v. baztergabe). Iragoten banas egun sentijan itxasuen baztarreragino. fB Ic
I 54. Jendez guztiz beteak / bazter plazakoak, / doarik ikusteko / zezen illtzekoak. Echag 231. Ethorri nintzenean
Jaun Doni Joaniren Elizara, zeina baita hibaiaren bazterrean. MarIl 75. Azal ta mami, barru ta bazter, guzti
guztiak dira Probinzia onetako lurrak. 'La periferia o el centro'. Izt C 25. Itsaso hartan inhurria / Igerika
zabilan, / Galzera zoan bizia, / Bazterra atzaman ezpeitzioan. Arch Fab 107. Ora bat, dio, zoala / Haragi zathi
bat ahoan zeukala, / Ibai baten bazterrean. Gy 127. Azken judizioko turutak bere deia heltzen duenean
munduaren bi bazterretara. Dv LEd 257. Hamasei hilabethetan aldatzen dira bazterretako hortzak. Dv Lab
238s. Zola eta bazterrak harri zorrotzez ditu [harpeak]. Laph 41. Bere bi zaldiekin aldizka eraman zituan
ibaiaren beste bazterrera. Bv AsL 124. Eta handik berehala aurkhitu zuen bere burua Esiptoko ur handiaren
bazterrean. Jnn SBi 62. Iguzkiko phartean, Frantziaren bazterrean, Montmedy deitzen den hirira. Elsb Fram 90.
Eta bazterrik ez ondorik eztian itsaso bat üdüri beita. Ip Hil 29. Zü, zure sabelian edüki düzüna mügarik eztiena,
bazterrik gabea. Ib. 94. Eta bidearen bazterretan loreak, belharrak, oihanak, xoriak, Jainkoaren eskuko gauza
bizi horiek guziak, lotarik bezala iratzartzen ari ziren. Arb Igand 53.
(s. XX). Ibaiko urak, ujoldietako loikeri guztiak basterrera kendurik, garbi garbi erakustebien kolko barrua.
Ag Kr 37. Gelditu gabe bethi berdin azkar sortzen den ur hotx garbiaren bazterrean. JE Bur 37. Landa baten
bazterretik zoazilarik. Barb Sup 64. Errege-bideko autsarengatik baztarreko zuaiztian zear dijoala. Mok 13.
Makillaz jota ibiltzen asten baziran [astoak], beti bazterretara ta bear ez zan tokietara zijoazten. Muj PAm 59.
Eup, yauzi egizu alegin guztian onantzako bazterrera eldu zaitezan. Or Tormes 35. Han ikusiren duzue oraino
[etxea], gau izigarri hartako uriek egin ur-geldi edo aintzira handiaren bazterrean. Barb Leg 71. Gorria
bazterretik, ni gibeletik, ardiak bagineramatzan aintzinean, ahalik eta lasterrena. Ib. 149. Erregebidearen bi
bazterrak hesten dituzten zuhatz-lerroen hutsgunetarik. JE Ber 16. Ni jausijeran urmaeletik basterrera zapart
egin daben arrain gustijak batuta. Otx 158. Baiñan utsa naiz ni; Jainkoak nau bete. / Ark ez baitu bazterrik, nik
ez dut bazterrik. Or Poem 556. I, agian, oraindik amesetan ariko aiz. Nik, baztarra jo diat. Laster, emen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
334