Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
arropa etziana. Ip Mt 22, 11 (Lç mahainean iarririk zeudenén ikhustera, Dv mahainean zirenen ikhustera, Ur
ikusteko maiean eseriak zeudenak, IBk bazkaldarrak ikustera). Matin! Egün bazkalzale beitügü, behar den
bezala egonen zira. GaztAlm 1934, 43 (ap. DRA).
bazkaltze, barazkaltze. Comida. v. bazkarite. Asuero zeritzan Persiako Errege prestu-andi-aberats batek
berezi zien barazkaltze baterako etor-eguna bere Inperioko Zaldun, ta Prinzipe guziei. Mb OtGai III 104.
bazkalurrentze. Tiempo de después de comer. "Bazkal ürhentzian (S)" Gte Erd 46.
bazkalusen. "Bazkalusen bat, apariusen bat egin degu" A Apend. v. BAZKARI-USI.
bazkaluxu. v. BAZKARI-USI.
bazkandu (AN ap. A; Añ (AN)). Alimentar. v. bazkatu.
bazkantza. Alimento, pasto. v. bazka. Ateratzen da Jangoikoaren adiskidanz ezin obetik eta itxetik, eta
sarzen da mundu beraren ogi gogorrean ta pasione galgarri gaistoen zanzan ta bazkanzan [corregido más tarde
zanzan ta bazkan]. Mb IArg I 162.
bazkar (Bera, BeraLzM). Compuesto. Neol. creado por AG en 1897 de batz 'reunión, copia, colección' y -arr
(AG 1065). Edan bakotxaren izkijak birrintzen dira, eurek be, endaki bittan: ekarrak eta bazkarrak. Ekarrak
dira birrinddu elettezenak; eta bazkarrak birrinddu lettezanak. AG 1020.
bazkarazi (Urt IV 255). Alimentar, hacer pastar. "Carpere herbam, [...] bestiak bazkarazi vel bazkeragin" Urt
IV 255. v. 1 bazkatu, bazkeragin. Orduan profetak erran zioen Isairi: hemen dire zure ume guziak?
Bertzeak ihardetsi zuen: gelditzen da oraino ttipi bat ardien bazkarazten dena. Lg I 274. Orduan [urdeak]
bazkarazten zituztenak ihes yoan ziren. TB Mt 8, 33 (Lç urdainék).
bazkari (gral.; Urt I 55, Lar, Añ (V), VocBN, Hb ap. Lh, H, VocB, A DBols, Zam Voc; bazkaari G-goi),
barazkari (S; SP, Ht VocGr, Lar, Añ (G), Lecl, Arch VocGr, Gèze, Dv, H), baraskari (Lar), bazkai (V, G-azpnav),
baskari (V-ger-gip, R-uzt; Sb-Urq), baskai (V-gip), beskari (V-arr-ple-ger). Ref.: Bon-Ond 153; A
(bazkari, bazkai, barazkari, beskari); Lrq /báskai/; JMB AEF 1924, 162; AEF 1926, 16; Iz ArOñ (báska/i), Als
(fan), To, Ulz, R 286 (báskaria); ContR 518; Etxba Eib; EAEL 129; Elexp Berg (bazkai); Gte Erd 46, 44, 247.
Tr. La forma más antigua, tanto al Norte como al Sur, es barazkari, casi la única que aparece durante los
siglos XVI-XVII (el primer y único testimonio de bazkari en esta época es un ej. de Gasteluçar); en la segunda
mitad del s. XVIII va siendo sustituída por bazkari, y ya desde principios del s. XIX esta última forma es
prácticamente la única utilizada (sólo volvemos a encontrar barazkari en Archu y en la trad. de la Biblia de
Duvoisin). De los ejs. de baraskari sólo parece seguro el del proverbio de Oihenart (apoyado por baraskal- en
una de sus poesías); en Sauguis se encuentran barazkari y baraskari en dos refranes consecutivos; Pouvreau
(autor que muestra frecuentes vacilaciones en las sibilantes) usa siempre baras-, pero en su diccionario aparece
generalmente baraz-. En DFrec hay 85 ejs. de bazkari.
1. Almuerzo, comida del mediodía. "Le dîné" SP. "Comida del medio día" Lar. "Aderezar la comida, la cena,
el almuerzo, barazkaria, afaria, gosaria maneatu" Ib. "Dîner" Dv, H.
Tr. De uso general, documentado ya en Dechepare. Para 'comer el almuerzo' se emplea generalmente bazkaria
egin, aunque encontramos ejs. con hartu en Voltoire, con jan en Añibarro, Txirrita (B I 148) y Bilbao (IpuiB
190), y con izan en Bilbao, San Martin (Zirik 65) y B. Enbeita (NereA 202).
Goiz et' arrats egiten duk buluz eta beztitzia, / Gorputzaren zerbitzutan barazkari afaria. E 25. Egiten
duanean barazkari bat edo afari bat, eztitzala dei eure adiskideak. Lç Lc 14, 12. Goiz salsa otsa, berandu
barazkaria. RG A 3. Haren etxera etor zeitezen barazkari haren harzera. Volt 279. Gose gaitzek edo egarrik
daramana hobira / Nahi duzu deit dezagun geure barazkarira. EZ Man I 15. Plazer da ez barurtzea, ongi iatea,
hobeki edatea, eta barazkari onagatik, afari hobearen ez utztea. Ax 480 (V 310). Porru eta gatz, barazkari latz.
Saug 204. Arto eta porru, baraskari gori. Ib. 205. Hirur ase hauk aditzen dira, barureguneko baraskariaz,
aitzin-eguneko auhariaz, eta biharamuneko askariaz. O Pr 67. Nola gorputzeko baraskaria baino lehen eginen
baituzu baraskari espirituala. SP Phil 119. Badakizue, koskarabillo batek askotan esan duela, Gipuztar guziak
barazkari batekin engañatzen zituela. Lar Cor 184. Ene bazkaria preparatua dut. He Mt 22, 4 (Lç, Dv
barazkari, TB, Ur (V y G), Echn, Hual, Samper, SalabBN, Leon, Arriand, IBe bazkari; Ip apairü, Ol, Or
oturuntza, IBk jai-otordu). Hala nula praube bat khümitatia baliz, aberats baten barazkariala. Mst IV 12, 2 (Ip
mahainiala, Leon aphairurat). Gelditu ziran barazkari onak dakarren pozarekin. Mb IArg I 273. Eguraldiak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
320