Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Sartzen da bazkal tokian: eta bazkaldar guziak begira zeudela, jartzen da Jesusen oñetan. AA II 311. Eta
bethea izan zen ezteietako gela guzia barazkaltiarrez. HeH Mt 22, 10 (Dv barazkaltiarez, Arriand
bazkaldijarrez, IBk bazkaldarrez, IBe bazkaltiarrez; Lç mahainean iarririk zeudenez, He arrotzez, Ur
deitutakoz, Ol maikidez, Ker mai-lagunez). Zuen galdegiten bazkaltiarretarik batek. JE Bur 152. An zeuden beste
bazkaltar guztiak etxe aurreko larrañean. Ag G 49. Beste bazkaldar guztiak mordoxketan jarri ziran, belartzan
eserita. A Ardi 64. Hura ere bazkaldar izan nuen. Ib. 90. Eta irri maltzur batekin, itzultzen da hortan Jaun
Erretora... bere bazkaltiarren gana. Barb Sup 4. Erran zioten, Manex Doniandarra bazkaltiar nola heldu
zitzaioten. Ib. 175. Etxeko jaunak, bazkaltiarrek etzakiten nola mintza. Ox 73. Eta bildu ziren lau-ehun
bazkaltiar. Zub 82. Onaa berreun-bat bazkaldar bi mai luzeen alboetan yarrita. Ldi IL 45. Bazkaldarrak
lenbiziko yarlekuen billa zebiltzala oartu zan Yesus. Ir YKBiz 294. Galde horrek halako bat egin zion erregeri,
bainan zin egina zuelakotz eta bere bazkaltiarren gatik, manatu zuen eman zezoten. Leon Mt 14, 9.
Biharamunean bazkaltier berak erreginaren mahainean ziren. Zerb IxtS 74. Bere adar-buruan ogei ta lau
bazkaldarrentzat maia eratu omen zuten. Munita 50. Gizon batek semearen eztaietara otsegin zien bazkaldarrai.
EgutAr 29-9-1956 (ap. DRA). Ni ostatura biurtu nintzanean bazkaldarrak oso ugarituta arkitu nituan. Anab Poli
80. Jaia luzatzeko, araxe eraman nai izan zituan bazkaltiar guziak. Alt LB 36s. Oturuntza baten azkeneantsu,
bazkaldar edo afaldar geienak ordi eginda maipean iraulita zeuntzanean. Zait Plat 84s. Nor zaitugu?...
Hamleten ispiritua ala arrizko bazkaldarrarena? Lab SuEm 209. Bazkaldarrak aren susmorik izan ba-lute,
jaiaren alaitasuna etxe artan lausotu ta ixilleko txutxu-mutxu pranko sortu zitekean. NEtx LBB 19.
bazkaldari (V-m). "Comensal" Zubk Ond.
bazkaldegi. v. bazkaltegi.
bazkaldenbora (V-arr-m, G-azp), bazkari-denbora (G-azp, S). Hora de comer, de almorzar. "Bazkal
denboran itz egingo degu (V-arr-m, G-azp) [...] bazkari denboran itz egingo degu (G-azp, S)" Gte Erd 141.
Bazkal-denbora bere gogora / Durrutik ez du pasatu. / Konpainiaz da trufatu, / Xitxi, saltsa eta fruitu, / Guziak
iretsi ditu. In Zerb Azk 104.
1 bazkaldi (Lar, Hb ap. Lh). "Pensar, echar de comer a las caballerías, zaldale, bazkaldia eman" Lar. "Repasto,
berrizko bazkaldia" Ib.
2 bazkaldi. Bazkaldi-leia egin. Oraitz Euzk V 419 (ap. DRA, que traduce "aperitivo").
bazkalditu. "Pensar, echar de comer a las caballerías" Lar.
bazkaldu (gral.; Urt I 86, Lar, Añ, VocBN, H, VocB, Zam Voc), barazkaldu (L, BN; SP, Ht VocGr, Lar, Añ,
Lecl, Dv, H), bazkaltu (S, R), barazkaltu (S; Gèze), baaskaldu (V-gip), baskaldu (V-gip), baskaltu (R),
bezkaldu (V-gip). Ref.: Bon-Ond 159; A (bazkaldu, bazkaltan, barazkaltü); Lh (barazkaldu); EI 148; Lrq
/báskalt/; Iz ArOñ (baaskaldu), Ulz, R 286 (báskaltra); Etxba Eib; Elexp Berg (bazkaldu, bezkaldu); Gte Erd 46,
141
Almorzar, tomar la comida del mediodía. "A la comida llaman barazkaria y a la cena afaria, derivados de los
verbos barazkaldu, que es comer a medio día, y afaldu, cenar, y gosaldu, armorzar, derivado de gosea, que es
hambre" RG B 7. "Dîner" SP, Ht VocGr, Lecl, Gèze, Dv, H. "Gaizkiago barazkaldu bazine hobekiago afalduko
zinen" SP. "La palabra de bazkaltangrá es igual a la del bazkaltandigu, que se dice, solemos comer" Mdg 156.
"Bazkaltan gindauden-artean ostatuzalea berbermaian ereinztan beizagon, gano txikireki xan gunien (R-uzt)" A.
"Bazkaltzen ai zelaik ilik geldittu" Iz Ulz. "Bezkaldu. Bazkaldu-ren aldaera. Uberako zenbait familiatan esaten
da" Elexp Berg. "Gosaldu, bazkaldu, afaldu dugu (V-gip, G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill, B) [...] bazkaltü, aihaltü
gira (S)" Gte Erd 141.
Tr. Los autores meridionales lo emplean con aux. trans.; al Norte su uso tradicional es con intrans., aunque lo
hallamos con trans. en Goyhetche, Elizanburu y Mirande. Barazkaldu es la forma más antigua, tanto al Norte
como al Sur (atestiguado ya en Refranes y Sentencias y en Leiçarraga); a partir de mediados del s. XVIII
compite con bazkaldu, y va disminuyendo su uso en beneficio de esta última variante durante la primera mitad
del XIX (conservándose más, sin embargo, en los textos septentrionales), hasta que prácticamente desaparece en
su segunda mitad. En DFrec hay 20 ejs. de bazkaldu.
Othoitz egin ziezon Fariseu batek barazkal ledin hura baithan. Lç Lc 11, 37. Gosaldu, barazkaldu, askaldu ta
afaldu, ta hogasuna galdu. RS 161. Barazkaldu baño lehen hik errakek debotki. EZ Man II 58. Emazu hetan
egun guziez oren bat baraskaldu baino lehen. SP Phil 91. Zonbatere barazkaldu gabe, edo ondoan, gauza
apurra, edo iaten, edo edaten ahal baitugu. Tt Arima 49. --Noiz bear da bazkaldu? --Eguerdikoan guti gora
bera. El 63. Erraten daroe Jesusek: zatozte, bazkal zaitezte. He Io 21, 12 (Lç barazkal zaitezte, LE bazkal-zaze).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 315
mende.