15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

onuzka. Ldi IL 23.<br />

batzordekide, batzorkide. Miembro de una comisión. Portinariis liburugilleak asma izan eta Prantzisko<br />

Vatablok adierazitako Idazteun-argitaraldiaren berri emateko batzorkide azaltzen. Gazt MusIx 57. En DFrec<br />

hay 7 ejs. de batzordekide y uno de batzorkide, además de uno de batzordekidetu.<br />

batzu. v. batzuk.<br />

batzuek. v. batzuk.<br />

batzui. v. baratxuri.<br />

batzuk (V, AN-gip, B, R; Lar, Añ, H), batzu (L, BN-baig, S; SP, Urt I 39, Gèze, Dv, H), batzuek (V-gip, G,<br />

AN; Lar, Añ, Dv, H), batzuak, batziak, batziek. Ref.: A (batzu, batzuk); BU Arano 219; Etxba Eib (batzuk,<br />

batzuek); Holmer ApuntV; Elexp Berg (batzuk). Unos; algunos. "Batzu dira, quelques uns sont. Batzuk ou<br />

batzuek diote, quelques uns disent" SP. "Varios" Lar y Añ. "Fáculas del sol, eguzkian agiri diran argi-izpi<br />

batzuek" Lar. "Batzu, quelques uns, certains [...]. Sur la côte et en Guip., on dit batzuek soit au passif soit à<br />

l'actif; c'est une faute" Dv. "Batzu, batzu badira, il y en a quelques uns. (V), batzuk badira. (L), batzuek: badire<br />

batzuek [...]. O dit au génit. plur.: Batzuren gatzontzian ere harrak sortzen dirade" H. "Batzu (Lc, BN-baig, Sc),<br />

algunos (paciente)" A. "Batzuek (G, AN), batzuk (V, B, R), unos, varios (agente y paciente)" Ib. "Senar-emazte<br />

batzuk, un matrimonio. Senar-emazte batzuek, varios matrimonios. Mis informantes en Arano --madre e hija-- no<br />

están de acuerdo en esto. La hija no veía diferencia entre batzuk y batzuek, y decía, en la segunda acepción,<br />

senar-emazte mordoxka't. Mi inf. de Madrid, en cambio, apreciaba aquella diferencia" BU Arano 219. v. batzak,<br />

BATAK (s.v. bat).<br />

Tr. De uso gral. excepto en los roncaleses. Los autores septentrionales de los ss. XVI-XVII distinguen<br />

formalmente los casos absoluto y ergativo; hay dos sistemas: batzu / batzuk es el de Leiçarraga (Dechepare usa<br />

batzu para el caso absoluto, pero no hay ejs. de ergativo), y batzuk / batzuek el de Axular y Etcheberri de Ziburu;<br />

Pouvreau utiliza ambos. A partir del s. XVIII comienza a utilizarse tbn. batzuek para el caso absoluto, y así<br />

Etcheberri de Sara emplea esta forma para los dos casos; Chourio usa batzuk y batzuek indistintamente para<br />

ambos; Haraneder batzu, batzuek / batzuek, y <strong>Bar</strong>atciart batzu (12), batzuk (9), batzuek (100) / batzuk (8),<br />

batzuek (6). Durante el s. XIX sigue esta confusión, pero desde finales de dicho siglo se va imponiendo un nuevo<br />

sistema, que es general (aunque no sin excepciones) en el XX: batzu / batzuek.<br />

Al Sur no hay diferenciación formal, al menos hasta época reciente: en los textos guipuzcoanos, desde el s.<br />

XVIII, se encuentra batzuek para ambos casos, y en los vizcaínos --ya desde Capanaga-- generalmente batzuk.<br />

Sólo hallamos la forma batzu, para el caso absoluto, en Lazarraga (en el que no hay ejs. de ergativo). Hay batzuk<br />

tbn. en los guipuzcoanos Iztueta, Xenpelar (351), y Zabala (Gabon 66), y en el s. XX su uso crece notablemente<br />

en éstos. Por otra parte, tbn. algunos vizcaínos (en su mayoría modernos) emplean batzuek, así Añibarro (EL 2<br />

63), Agirre (AL 27), Enbeita (79), Kirikiño ( Ab II 181), Eguzkitza (GizAuz 63), B. Enbeita (NereA 66), Akesolo<br />

(Ipiñ 22), San Martin (Zirik 5), Gandiaga (Elorri 78), Erkiaga (Arran 53) o T. Etxebarria (Ibilt 453).<br />

El navarro Beriain emplea batzuk en caso absoluto y batzuek en ergativo y (en alguna ocasión) en abosoluto.<br />

Aunque en el s. XX autores cultistas como Lizardi, Zaitegi u Orixe (Aitork 149) introducen la var. batzu para el<br />

caso absoluto, ésta suele alternar en el mismo con batzuk y batzuek. Algo más adelante, algunos autores como<br />

Anabitarte emplean sistemáticamente batzuk (absoluto) frente a batzuek (ergativo), como señala el propio autor<br />

en nota (Aprika 5), aunque la mayoría sigue sin hacer diferenciación (M. Atxaga, p. ej., emplea batzuk para<br />

absoluto (6) y ergativo (34), del mismo modo que batzuek (28 y 61)).<br />

Para otros casos de la declinación, batzutan se documenta sobre todo en los autores septentrionales más antiguos;<br />

a partir del s. XVIII, aunque no desaparece en el Norte, su uso es relativamente escaso; tbn. se encuentra<br />

batzutan en autores guipuzcoanos del s. XX. La forma batzuetan es a partir del s. XVIII la más empleada tanto<br />

al Norte como al Sur; antes aparece, siempre tras sust., en Axular y Pouvreau (Phil 301), frente a batzutan usada<br />

con el sdo. de 'unas veces' (v. infra BATZUETAN).<br />

Batzuen es casi la única forma para el genitivo: batzuren sólo se encuentra en Leiçarraga (junto a batzuen),<br />

Oihenart (Pr 72) y unos pocos autores del s. XX, como Otxolua (37) o Mirande (HaurB 61). Para el dat., tbn.<br />

dominan las formas con -e- (batzuei, batzueri, batzuer); sólo hallamos batzuri en CatLan (100), Arrese Beitia<br />

(AmaE 355), Echeita (Jos 121), Azkue (Ardi 64), Orixe (SCruz 97), Otxolua (68), Eguzkitza (GizAuz 130),<br />

Zaitegi (Sof 123), B. Enbeita (NereA 169), San Martin (Zirik 59), Basarri (169) y Uztapide (Sas 283) y batzui en<br />

J.J. Moguel (BasEsc 40), Astarloa (II 86), Arrese Beitia (AmaE 211), Azkue (Ardi 47) y Kirikiño (Ab I 34).<br />

Batzuez es tbn. la forma más usada, aunque batzuz, siendo minoritaria, no es escasa: aparece, desde Etcheberri de<br />

Ziburu, en textos septentrionales, y tbn. al Sur tbn. en el s. XX (Inza Azalp 110, ArgiDL 127, Etxde AlosT 53,<br />

Osk Kurl 38).<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

297

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!