Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
batzandu (V ap. A; Añ (V), H, Dgs-Lar 2). Tr. Documentado sólo en textos vizcaínos a partir de comienzos
del s. XIX. 1. Juntarse, unirse. "Juntar, juntarse" y "arrimarse, juntarse con otros" Añ. "Batzandutea (V), (de
batza), se réunir, réunir. Lagun txarrakaz batzandutea, se joindre à, fréquenter de mauvais compagnons (Añ
EL)" H. "Juntar" A. v. batu. Mundu onetan alkar batzandurik ta nastaurik bizi dira onak deungekaz. Añ EL 1
45. Erdu ordu onean, aberastuten nire arimea [...]; eta Zeugaz batzanduten, Zeuri ainbeste kosta jatzun seme
galdu au. Ib. 160. Zure umeak edo etsekoak kanpoan edo etsean deungaro bizi direala, edo lagun txarrakaz
batzanduten direala. Añ EL 2 140. Guraso zarren fede zintzoan / Goazen bai batzandutera. AB AmaE 71.
Aserratuta al dago / gizon guztiakaz / bada ezta batzanduten / inos gizonakaz. Azc PB 174. Agertu zan errira /
mutil gazte eder bat [...] / laster batzandu iakun / erriko gazteai. Ib. 312s. Beren alarauetara ainbeste auzoko
batu edo batzandu iakozan. A BeinB 76. Zeregin eta ogibide bakotxeko langilleak, alkarri lagundu ta euren
eskubideak obeto zaintzeko, antxiña be batzandu ta alkartu egiten ziran. Eguzk GizAuz 19. Doixtar, pantzetar,
englandar, suizar, belgikar eta poloniar langilleen ordezkariak batzandu ziran Londondik ur dagoan Saint
Martins Hall uritxuan. Ib. 68. Iñoiz euki eben zirkulu edo zurkulua, Mogelek esan eukeanez, batzanduteko
baztertxu egoki lez. Erkiag BatB 94.
"(V-ger), hacer paces (los esposos separados)" A.
"(Vc), desposarse" A. Batzanduten dira asko / urrien barruan, / zemendian bakarrik / biziteko asmoan. Azc
PB 73.
"(Vc), poner el crío con la madre, para que mame" A.
2. (Añ (V)), batzaindu (Añ (V) A), batzaitu (Añ A). "Coger", "recoger", &c. Añ. Liburutxu baten
arimeen onerako batzandu ta alkartuteko, liburu askotan zabaldurik eta deslai legez dabiltzazan adi-bide,
eskaari ta deboziñogarri bearrenak. Añ EL 2 5.
3. "Unir, juntar" Añ.
4. "(V), cerrar, cercar" A. v. batu (7).
batzar (V; Añ, Dv), batzaar (Mg Nom), batzarre (G, AN-ulz; SP, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A (batzar, batzarre); Iz
ArOñ (goru), Ulz (batzárria).
Tr. Los septentrionales (y Lizarraga de Elcano) usan generalmente batzarre, aunque aparece algún ej. de
batzar en Etcheberri de Ziburu, Haraneder y Duvoisin. Algunos suletinos, a partir del s. XIX, usan batzarri. En
los vizcaínos se encuentra batzar y batzaar (esta última variante desaparece hacia mediados del s. XIX). Entre
los guipuzcoanos, Larramendi, Ubillos y J.B. Aguirre utilizan batzarre, pero a partir de mediados del s. XIX esta
variante alterna con batzar, frecuentemente en los mismos autores; a partir de comienzos del s. XX, parece que
el uso de batzar aumenta todavía algo más en los textos de este dialecto. En DFrec hay 282 ejs. de batzarre, 209
de batzar y 134 ambiguos.
1. Reunión, junta, asamblea, congreso. "Assemblée" SP. "Cónclave", "dieta, congreso", "junta, congreso de
personas" Lar. "Concilio, Elizbatzarrea" Ib. "Junta de ancianos" Mg Nom. "Congreso, junta, (c.) batzakuntza; si
es de ancianos, batzarra" Añ. "Concilio [...] eliz batzarra" Ib. "Conseil, assemblée des anciens et par extension,
conciliabule" Dv. "Assemblée, réunion" H. "Junta, reunión, congreso, concilio" A. "La reunión del pueblo" Iz
Ulz. "Goru-batzarrak" Iz ArOñ. "Batzarre, reunión de todos los vecinos varones de un pueblo o valle, que se
juntan, a toque de campana, en el atrio de la iglesia o en la casa Ayuntamiento, para tratar de asuntos importantes
para la comunidad [...]. (Baztán)" VocNav. v. biltzar, bilera, 1 batzaldi, batzakuntza. Tr. Documentado al
Norte en Dechepare, Etcheberri de Ziburu, Oihenart, Pouvreau, Haraneder, y en algunos pocos ejs. posteriores a
mediados del s. XVIII. Al Sur está atestiguado ya en documentos medievales, y hay algunos ejs. de los siglos
XVII-XVIII, pero sólo a partir de principios del XIX se hace frecuente.
"En la junta popular que ellos llamaban bazaar" (Oñate, 1477). Zumalde 97. Tbn. bazaerre (1461), ib. 134. "E
todo el concejo vecinos e muradores de la dicha villa de Lesaca o la mayor parte de aquélla, conceyo facientes,
llegara toque de campana a bazarre e junta general" (Lesaca, 1496). AEF 1932, 34. "En Guernica juntándose los
vizcaínos [...] en la junta general, que en la lengua de la misma tierra llaman batzaar, que es lo mismo que [...]
ayuntamiento viejo o congregación de viejos" Gar Comp 126. "Junta general que llamaban batu zarrak y ahora
batzarra" IC III 185. Berzerena har dazanak beretako amore / Oborotan ukhenen du plazer bano dolore, /
Batzarriak bekhan eta beldurreki dirate. E 133s. Euren batzarrean. (Escrituras de Andramendi). TAV 3.2.9. O
adimendu guztien zuzi argitzaillea, / Presenteko argi zazu gizonen batzarrea. EZ Man II 107. Lehenik iaikitzen
ziñen / eta etziten azkenik, / batzar guztietan ziñen / aurkhitzen aitziñenik. EZ Noel 152. Hitz hauk entzun bezain
sarri / batzarrean Dotorei, / errepusta ematera / ioan zitzaien Prinzei. Ib. 66. Han izanen da dolore guztien eta
gaitz guztien iunta, bilgura eta batzarrea. Ax 589 (V 379). Zeren bereok dituen / Alxatzen batzarrean. Hm 99.
Gauazko dansek eta halako batzarre ilhunek erakhartzen ohi tuzte leku batetan diren bizioak eta bekhatuak. SP
Phil 372. Baña orduan bertan junta etzidin batzarrerik, asmatu zuen aitzakia ortik, luzagarri emendik
Madridaño joateko eta Konsejuaren gobernariagandik ateratzeko, iñon ere ez batzarrera biltzeko agintea. Lar
Fueros 226. Solhas onen eta bertutezkoen erabilltzekotzat elkharganatzen diren presunen batzarra. He Phil 341.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
289