Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
batxiler (Lcc, Lar), baxelier, baxeliar. 1. Bachiller, persona que posee el título de Bachillerato. "Bachiller,
batxillera" Lcc. "Bachiller en las Universidades, es voz compuesta del Latín bacca y del Bascuence illera, y todo
junto significa baccas al cabello, y en lo antiguo se coronaban los que recibían grados semejantes con baccas de
laurel. Batxillera" Lar. Sentenzia bat atra izan dudena Don Martin de Valcarlosen kontra, eta batxiller Don
Martin de Aldunzinen faborez (Leiza, 1626). ASJU 1978-79, 237. Xurio Baionako Eliza Kathedraleko Iaun
Erretor eta Theologian Baxeliarak. In Arbill pról. Athanase Belapeyre, Apez, Theologian Baxelier, Zuberoako
Ofizial eta Sorhoetako erretorak. Bp I 17. Menastaz itzegitean esaten ditu Batxiller Zaldibiak bere izkribu
gogoangarriaren bigarren kapituluan, itz gozo indartsu oek. Izt C 60. Araoz batxillera (bere illoba eta
lagundiak izan zituen leenengo gizonik argienetakoa zan) emen gelditzen da. Aran SIgn 105. Euskotasuna eta
gure izakera guztia ez ote dira galtzen bigarren mallako ikastolaetan, gure gaztedi aberats, aundi-gura,
yakinzale edo zerbait izateko lanbide baten billa doan batxiler eta abar? Belaus LEItz 110. Bear doguz batxiler
eta andraño (señorita) egiteko ikastetxe euskaldunak. Ib. 110. Igandean Café Iruña-ra joan ziran bi batxiller
berriak Seberiñorekin. Osk Kurl 213. Batxiller egiten Toledon, Salamankari erantsiz titulu ori. Gazt MusIx 57.
Baxelier iragan zen [J. Etxepare]. Lf ELit 274. Jakin beza, berorrek: lizenziatua naizela esan badiot ere leen, ez
naizela batxillerra besterik. Berron Kijote 210. Alonso Lopez batxiller jauna. Ib. 211. En DFrec hay un ej. más.
2. Bachillerato. Kuxian deith ziozaten / Gaztelura ximinoa / Nausi pare gabekoa: / Animaleetan dotor
ospatua, / Zelakotz batxiller yadan pasatua. Gy 291. Bere ikaste-atalak (asignaturak) ondo atara ebazan, baña
ez goirengo mallan, batxillerrian lez, berengo mallan baño. Kk Ab I 109. Geixoak esan ezkero neu be izango
nintzakek medikua. Orretarako dituk ire Batxillerrok, jakituriok eta medikuntzok? SM Zirik 52. Neure gaxtean,
hiru urteko batxillerra egin ondoan, fabrikan hasi nintzen lanean, hamabost urte nituela. MIH 368. En DFrec
hay 6 ejs. más.
- BATXILER-AGIRI. Título de bachiller. Batxiller-agiri edo titulua be dubarik atara eban. Kk Ab I 108.
- BATXILER-IKASKETA. Bachillerato. Gernikan Batxiller ikasketak amaitzean. Enb 196.
- BATXILER-IKASTALDI. Bachillerato. Adimen argi-argija dau mutil onek, zur-zurra da, ta batxiller
ikastaldijan beti goirengo mallea, sobresaliente, arrapateban. Kk Ab I 108.
batxilerato. Bachillerato. v. batxilergo. Gazteiza joan zan batxilleratua ikastera. A EEs 1916, 303. Baña
"batxillerato"ko liburuak errezak ziran beretzat. Osk Kurl 203. Laster izanen dira azkeneko azterketak,
batxilleratoa bukatzeko. Ib. 212. En DFrec hay 3 ejs.
batxilergo (PMuj), baxelergo. Bachillerato. "Batxilergoa artu, [...] recibir el grado de bachiller. Batxilergoa
eman, [...] dar el grado de bachiller" PMuj. 1881ean kausitu zuen Bilbon baxelergoa. Lf ELit 298. En DFrec
hay un ej.
batxilerkuntza. Bachillerato. v. batxilergo. Batxillerkuntzea erizpen gorenez (notarik onenakin) burututa,
Oñatin eta Valladoliden ikasi zuen, baratari (notario) egin-arte. A EEs 1916, 303s.
batxo (Añ), batxu (Vc ap. A). Dim. de bat. "Particularizar, (V) batxo, (V) bakoitza berez esatea; (c.)
banakatu" Añ. Las formas del tipo bat-txo, battxo, parecen ser meras variantes gráficas. v. batto, batño.
Ogeta lau ordu ditu egunak; geiegi eretxiko deusku, batxo Arimeari emotea? Añ LoraS 68. Baña txorikumetan
zelan azkenean / Jateko aurkitzen zan battxo platerean. AB AmaE 310. Ardia atrapatea / ezta izaten errez, /
noizik beinean battxu / artuten da nekez. Azc PB 67. Dalako orrek ikusitakoetatik batxo bakarrik izan zun
esateko. Zait Sof 60. Bete-betean, baña, azalduko didazu, galde batxori erantzuten badiozu. Ib. 78.
(Con sust. en caso partitivo). Erdaldunik battxo etorri ote da egungo jarduna entzutera? A Ardi 82.
- BATXO BAT ERE. (En oraciones negativas). Ninguno. Ta eskolak ugari zabaldu biar dirala orretariko
"analfabeto" batxu bat bera be geratuko eztan arte. Kk Ab II 79. Eta beste neskamietarik be etzan batxu bat be
azartu Bertoldari murrika egitten. Otx 34. Egin egin-biar ixan eutsazan gaztain-opillak mutillari, eta bai
Bertoldinek jan batxu bat be itzi barik. Ib. 168.
- BATXO ERE. (En oraciones negativas). Ninguno; ningún. v. BAT ERE. Bekatu mortal guztiak, batxo bere
itxi baga, Konfesiñoan agertutea. Añ EL 1 124. Seigarreneko gauzeetan eztagoala gauza txikirik [...]: eta alan
eztozu batxu bere konfesiñoan atzeratu bear. Añ EL 2 148. Bera ta bere soldadu guztiak ito zirian itxasoan,
batxok bere iges egin baga. Añ MisE 203. Zuen aitak egaztiai bear daben janaria ta janzia emoten deutse [...] ta
batxo bere, danik txikiena, aztutzen eztau. Añ CS 33. Diran diranak batxu bere itxi baga agertuko dira. Ur MarIl
37. Bere torreak, bere muruak, bere ontziak, / Zureak dira bereiztu baga battxo bere. AB AmaE 439. --Semerik
ez alabarik eztekozula? --Orixe da andie! --Eta zure amak ezeban battxu bere euki? Ezale 1897, 327b. Baña ez
deust esan eragingo konfesinoan entzun izan ditudazan berbetatik batxu bere. Itz Azald 144. Inor, battxo ere, ez
al zan beealdean, gora, oiutegira, begiratu etzuenik. A Ardi 121. Eliz-ezaugarri batxo ere ezta eramaten. Eguzk
RIEV 1927, 432. Gizakume batxori ere iñoiz ez esan, ez nun eskutaturik dagon, ezta non datzan ere. Zait Sof
149. Gizonaren adiskide ohikoetatik batxok ere ez zuen orain haren etserako bidea hartzen. Mde HaurB 75.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
285