Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
eben bakarrik. Lazarraga 1170v. Arima ta Gorputz ori instante atan bertan Semeen Personeagaz batu edo unidu
zituan. Cb CatV 69. Gorputza ta arimia batu zituzan alkarregaz. CatLlo 22. Gorputza ta arimea alkarregaz batu
edo unidu zituan. CatBus 43. Batu geure bijotza santu guztijenenakaz. Ur MarIl 119. Egin euden beste erabagi
barri bat lengoakaz batuteko. Ur BulaAl 16. Ai! Esposoa esku orregaz eidazu batu, / Nire esku au gaur
deutsudana eskiñiten. AB AmaE 157. Errosario Santua zala lokarriya, bere biotza Mariaren Biotzagaz batu eta
lotuten ebana. Itz Azald 71. Gure oiuak aingeruenakin batu ditzagun. ArgiDL 63. Ai al baneza nere izen ilkor
onekin batu / zure izen altsu-bizia! Jaukol Biozk 58. Yainkoak batu au nigaz-ta. "Dios te ha hecho merced en
topar conmigo". Or Tormes 63.
(Con dat.). [Arimia] beriala batu eutsan Adanen gorputzari. CrIc 17. Ez deusetik atera zuen anima bat; eta
gorputz ari batu edo unitu zion. Legaz 15.
(Con -gana). Urte oek, ta lenagokoak alkargana batu, ta Mundua asi zanetik, Jesu-Kristo jaio zan arteraño
igaro ziran guzitara lau milla urte. Ub 72. Jangoiko errukiorrak, bigundurik ama santiaren erregubakaz, batu
eban beragana pekatari andi au, Santu andijagua izateko. JJMg BasEsc 9. Alkargana baturik / arri-koskortxoak,
/ erreza oi zenduzan / Errosarioak. Canc. pop. in Lek SClar 104.
4. (S, R-is ap. A; H; bath- Gèze, VocBN, Dv). (Trans.). Encontrar. "Batzen nauzu, vous me joignez, me
rencontrez (O Po)" H. "Rencontrer" VocBN A. "Rencontrer" y "acueillir" Gèze. Cf. infra ELKAR BATU.
Tr. Documentado en autores septentrionales, con mayor frecuencia en los suletinos, desde mediados del s. XVII;
al Sur lo hallamos en Mendiburu y en algún autor moderno.
Zu nahiz batu / Eta minzatu, / Hora nol' erbiratzean, / Bazterrez bazter, / Bethiere laster / Ari naiz zure
hatzean. O Po 13. Balak daraman indarrarekin, berunezkoa izanagatik, batzen badu bidean gizon bat, urratzen
diozka aragi-ezurrak. Mb IArg I 255. Ara zen kalonje gazte bat eta sartu zen andustez ta igan-naiez ongi betea,
ta batu zuen batez, esan zion S. Felipek bere esku leunak soñean ezarzen ziozkala. Ib. 286. Bidean bathu dugu
gizon bat zure ganat egorri gaituena. Lg I 363. Arte hartan Magdalenak bathu zituen Yaun-doni Petri eta Yaundoni
Yauni. Lg II 286. Bidian joaiten zirelarik [...] bathu zutela laborari bat. AR 145. Ürhünago joaiten bazen,
berze errege bat ziala bathüren mündüko ohoin handiena zena. Egiat 159. Miserikordiak egia / Han du batzen; /
Eta bakeak justizia / Besarkatzen. 'La miséricorde y rencontre la vérité'. Monho 88. Elkharren kontrako haize
muthirienek, batak bertzea itsasoan bathu dutenean. Dh 159. Bathuko ditutzun traba guziak. Ib. (ap. Dv). Ene
koblak enzünen zütin, nik han ükhen banü bathü. Etch 522. Eta baturik bidean / Marmalo bat enboskadan, /
Hunen sare traidorean / Finatzen da ordu gaitzean. Gy 301. Batzen ditu gerthuz ohoiñak bidean. Ib. 286.
Üthürri hun bat hortxe bathüren beitüzü. ChantP 378. Bidian doalarik batzen dü gizon gazte itxüra hon bat. Ip
Hil 156. Eiherazain bat, oro irin, batü zian egün batez, elge zolan, zorro gaitz bat suinian. Const 32. Hor
nonbeit, Lapurdin, batzen dute emazteki bat, kuia bat buruan zoana. Barb Leg 70. Bide phuska hun bat egin
unduan, ollo andana bat batu zien. Mde Pr 125. Ta orain usapalak / maitekide laguna / batu du ibaiondo
naroan. Gazt MusIx 193.
"Bolunburun batu degu, nos hemos encontrado en Bolunburu (V-m)" A Apend.
5. (V-gip ap. Elexp Berg; Añ, H). Envolver(se). "Envolver", "faxar niños", "empañar a los niños" Añ.
"Envelopper" H. "Emmailloter. Seina zapietan batutea (V), emmailloter l'enfant" Ib. "Envolver. Papelian batu
idazu liburua" Elexp Berg. Tr. Casi exclusivamente vizcaíno; en autores de otros dialectos, sólo se encuentra
en Guerrico.
Izara santea zeinegaz batu ebeen. Cap 141. Izara santaan, zeinean batu izan zan zeure gorputz santisimoa.
CatAnz 1. Baturik oial pobre batzuetan. Urqz 42. Erakutsiko deutsu xaio dan eguzkia, / Belengo portalean
baturik oxalean. Acto 366. Konfesio ta edertasuna alkarrekin janzi edo batu dituzu. "Confessionem et decorem
induisti". Mg CC 139. Kristo Sepulturan batu eben izara, ta izerkaria. Añ EL 1 89. Oialtxo garbi batzuetan batu
zuen. Gco I 174. Karidadiaren estalgi zabalak guztiak batuten ditu. fB Ic I 92. Gero iminten da prentzan
zurdazko eunian baturik. Ur Dial 106 (It bildurik, Dv inguraturik, Ip üngüratürik). Illargi motela zelan mendi
ostetik agertu, / Ikatzezko kapeagaz [Espiritu ekatxgiñak] bereala dau batu. AB AmaE 365. Eskutitz bat eta
sedazko paper bigunetan baturiko gordairutxo bat. Ag Kr 164. Erantzi bere ganeko gonea ta batu Josetxo lengo
estalkien ganetik. Echta Jos 342. Kendu eutsan soñeko arkondara bustia, ta batu eban ondo eroan eban
estalkiaz. Ib. 342. Ikusi eben etorten eleizarantz enparantza galdatuaren erdi-erditik gizon bat kapiaz batuta
burutik oñetara. Kk Ab II 103. Bere gorputza arraintzale sare bategaz narru gorrijaren ganian baturik aurkeztu
zan bakaldun aurrera. Otx 41. Ikusi ebanian sestotik ataratzen papelian batutako gauza aundi bat. SM Zirik 82.
6. Retirarse, recogerse. Egiten dabe pekatu mortal seme alabak agindu arren gurasuak denporaz batu
deitezala etxera, berandu artian etxetik kanpora dabilzanak edo dagozanak. Astar II 78. Taberna zale, etxera
ordu txaarrian batu edo erretirau oi diranak. JJMg BasEsc (ed. 1845), 15. Egun batzukaz ostatu batera batu
nintzan. Or Tormes 121. Ta zer egiten dezu gau onetan etxera batu gabe? NEtx Antz 113.
(Participio en función de adjetivo). Biotz batu edo barriundua ez darabiltenai. Mg CC 232. Biotz batu ta
humillarekin pensatzen zer artu duten, nor etorri zaien. Ib. 216. Eskintzen ezpadira bizitza batu edo erretirau
garbijagaz erregu, penitenzija edo egite onak eurak gaitik. JJMg BasEsc (ed. 1845), 271. Pensadubaz bakarrean
ta biotz batuaz nor artutera guazan, zelango amoreaz jatorkun, etc. CatBus 52. Bere gauzetan batubagua, ta
begiratu onekua gaiti [dino bere artian gaistuak]: Ezertako eza dala. fB Ic II 223. Sokrate bere barruan batuago,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
281