Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
alkarren berrigabe batu ziran. Arr GB 121. Jakin begie gaur Aretx onen / Azpira batu gerala, / Euskaldun
zarren seme zintzoak / Erdaldun bildurrik baga. AB AmaE 88. Odei pillo arreak dabiltzaz batuten. Ib. 362.
Tronpeta baten soñura konta al baño geiago persona batu, eta beste asko batuaz joaten. Arr May 48. Batu beiz
gure biotzak bein da betiko. A BeinB 36. Gureak ustakida geiegian egozan, da etziran batu garaian da bear
ziran aiñan. Ag AL 14. Batzarrean batu ondorean errosarioa esatea da lenengo egin daroen lana. Ag Kr 132.
Illunabar baten, batu zirean Josetxo ta Eladi. Echta Jos 67. Eladiren lagunagana beste adiskide batzuk batun
zireanean. Ib. 149. Baiña, alango zarata-otsera etxea bete jente batu zan. Or Tormes 107. Bañan ainbeste
euzkeldun, nundik batu dira? Enb 32. Onakoxiak esaten gengozala, batu ziran neskatuok gure burdiyaren
aurretxuan. Kk Ab II 161. Beste barik, erlien antzera batu dira beingo baten erriko andra gustijak. Otx 29. Bein
ezkontzaz batu diranak baturik gelditzen dira, bietako bat il arteraño. Ir YKBiz 123. "Bagerala, Ez gerala":
mutil eta neska / edonundik batzen dira egitera festa. SMitx Aranz 215. Bai, ondo ustegabean batu dira gure
biziak. NEtx Antz 32. Elizan bathüko zirela, aphezak ezkunt litzan. Mde Pr 122. Erri osoa eleizondora batu zala
esan zeitekean. Erkiag Arran 168. Tiroen otsera batu zirean lagunek emon eusten danaren barri. Bilbao IpuiB
107. Maitasunetan gañezka daude, / batu ditezkenak pozik. Basarri 184. Jendea asi zan batu eta batu,
inguruetakoak batez bere. Erkiag BatB 10. Muttiko-talde handi bat batu ta elkartu zan, hamar urtheko agintari
gaizto baten azpian. Osk Kurl 157. Maiz, zeruan batzen diran ur-osteak eta itsasotik ieikitzen diren odoiek ekaitz
izugarri bat sortzen dute. Ibiñ Virgil 76.
v. tbn. JJMg BasEsc 108. CatLlo 25. CatBus 16. Azc PB 124. Jaukol Biozk 71. BEnb NereA 248.
Unirse carnalmente. "Cubrir el macho (B); unirse carnalmente (V-m)" A Apend. Azi-ixuriz batutako gizonemakumeak,
urtan ikuz bitez. Ol Lev 15, 18.
(SP, Dv, H). (Con aux. intrans. bipersonal). Encontrarse; juntarse. "Bat zakizko, parlez-lui. Batu natzaio, je lui
ai parlé" SP. "Hi han bat akidan, que là tu me joignes, me viennes trouver (O Po)" H. Tr. Documentado desde
Dechepare en textos septentrionales; desde principios del s. XIX prácticamente sólo se encuentra al Sur.
Jende oro bat dakion Iosafaten bildurik. E 51. Zoazte hirira, non bathuren baitzaizue gizon bat, pegar bat ur
daramala: zarreitzate hari. "Vous rencontrerez". Lç Mc 14, 13 (He bathuko zaitzue, HeH eta bathuko
baitzaitzue; Dv aitzinera ethorriko zaitzue, Leon kausituko baituzue). Aingerua bathu zaie / thonbaren eskuñean,
/ morroin gazte kortes baten / iduri ederrean. EZ Noel 105. Zeren han berean batzen baitzaika bere etsaia, eta
etsairik gaixtoena etxe barrenekoa da. Ax 428 (V 277). [Animaz] Jainkotasunari batu edo uniturik. Cb CatG 33.
Euren gañera dakarrez gurasuen madarikazinoiak, zeintzubei geienian batu jaruake Jaungoikuarena. CrIc 70.
Nai eban bada modu onetan ibilijagaz batu ekijozan [soldadu] geijago. Astar II XII. Legua erdi batez lenago
batutzen zaio beste [ibai] bat ifarraldetik. Izt C 112. Siriarrai jendetza andia batu zitzaien. Lard 539. Lukas bere
aidea ere, askok diotenez, bidaje onetan batu zitzaion. Ib. 512. Berak atotsiturik, beste Aita-lagunak batu
zitzaizkan. Aran SIgn 98. Eta denbora berean gorputz eta anima oni batu edo yuntatu zitzaien Jangoikoaren
Semea. Legaz 15. Bandera auxe dakust azkenez / Gure Arbola gañean, / Arren euskeldun dan danok batu /
Gakiozan gaur oñean. AB AmaE 39. Beren alarauetara ainbeste auzoko batu edo batzandu iakozan. A BeinB
76. Entzule asko batu iakozan, da norbaitzuk samurturik gelditu ziran. Ag AL 31. Batu yakez etxe-artian olgetan
ibilli diran erriko ume txiki gustijak, eta danak batera jarraitzen dabe. Kk Ab I 57. Bein olantxe aldatza gora
yoiazanian, Mañari baño gerotxuago batu yaken gizonezko bakar bat. Kk Ab II 143. Bereala zerutar-samalda
aundi bat batu zitzaion Aingeruari. Ir YKBiz 21. Laguntalde aundia be aundia batu yakon. Ker Mt 13, 2 (Lç, TB,
Dv, Ur, Ip, Ol, Arriand, IBk bildu). Ta besterik gabe, egur txorta bertanbera utzi ta batu zitzaion gure
aberatsari. NEtx LBB 164. Laster batuko nazaizu / eriotz bestalde. Ib. 359.
(Referido a cosas). Encontrarse con. Zure señoriaren karta emen batu zait(a). (c. 1597). FLV 1993, 451.
Iarriko da Olibeteko / mendiaren gaiñean, / preparaturik bathuko / zaion tronu ederrean. EZ Noel 128. Kadira
ederra bathuko / Hiri zaik zeruetan. EZ Eliç 97. Han da bethiere xahu / Erregeren Gorthea, / Han bethi bathuko
zaitzu / Iustuaren Athea. Hm 153. Alde guzietarik beraz bathuko zaitzu gurutzea. Ch II 12, 4. Ezi bertan ihurk so
egiten dü, batzen zaion zunbait gaiza eder eta maithagarri zaioni. "Respicitur enim cito in aliquod delectabile,
quod ocurrit". Mst III 33, 2.
(Con alativo). Lagun bi edo iru alkarregana batu ezkero. fB Ic II 192. [Alde bateko urak] Debako ibaira
sarturik Kantauriako itsasora, eta bestekoak, Zadorrakoagana batu ta [...] Ebrora. Izt C 93. Alan gura dabenak
/ Beragana batu, / Daiuke ardura baga / Bijotza gozatu. Ur MarIl 127. Alkarregana batu orduko. Kk Ab II 155.
Meza-ondoan, aurreko urtetan ezagutuak zituanez, iruñar-sendiarengana batu zan. NEtx Antz 155.
Alkarrengana batzen dirala. Etxba Ibilt 483. v. tbn. Etxeg in Muj PAm 25. Enb 63. Uzt Sas 58.
2. (V, G-azp; Lcc, Lar, Añ, Dv, H, A DBols, Zam Voc). Ref.: A; EAEL 267; Iz ArOñ, UrrAnz; Etxba Eib;
Holmer ApuntV; Elexp Berg. (Trans.). Reunir, recoger, recolectar. "Coger", "recoger" Lcc. "Cogedor, batzaiten
dabena" Ib. "Recoger", "reunir", &c. Lar y Añ. "Barreduras [...] loi batuak" Añ. "Cueillir, récolter [...].
Recueillir" H. Tr. Acepción propia de la tradición meridional, sobre todo del vizcaíno; aparece ya en Refranes
y Sentencias. Se encuentra tbn. en un refrán de Oihenart.
Gatz esuroa galduro batu doa. "La sal vertida malamente se recoge". RS 353. Ezta orduz etxeratzen, bidean
ari dena pusken batzen. "Qui s'amuse à amasser". O Pr 594. Aen modutan eze bere gorputza sustentetarako
etorri zan limosnea batzera. Urqz 24. Emen batu gaituan Jaunak berak Zeruko glorian guztiok batu gaitzala. Cb
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
279