Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
eta inkontratzeaz. Ax 271 (V 181). Biortuten direala, eta batuten, gure gorputz propioak euren arimaakaz. Cap
33. Zurekin batu / Et' aise gabe, / Su naiz bilhatu, / Ta kisu labe. O Po 46. Otsoaren ihesi nenbilela, bat nendin
hartzareki. O Pr 392. Justizia du ikhusiko / Bakhearekiñ bathua. Gç 157. Eriotzeagaz Iesusen arimea
gorputzereanik apartadu zana, biortu zala irugarren egunean gorputzagaz batutera. (1691). ConTAV 5.2.11,
151. Munduaren bazter batekoak baldin bertze bazterrekoarekin egitekorik bazuen, edo bata bertzearekin batzen
bazen, elkhar aditzen zuten. ES 384. Bigarren personea batu edo bat egin zan gorputz da arima onegaz. Arz 33.
Dagoana legez baturik gorputzagaz. Urqz 57. Eta Jinkua eta arima penitenta batzen dütüzü alkharreki, besarka
saintü batetan. "Occurrunt". Mst III 52, 3. Salbatzailleak lakhet zuen halakoekin batzeaz . Lg II 82.
(s. XIX) Angeru, ta Santuakaz baturik, nik pere esangot. Añ EL 1 108s. Lagun gaistoakaz batuten zarealako.
Añ LoraS 18. Errezago da, Zeruba luurragaz batuten, oneek bijok bat egiten baino. fB Olg 156. Garbi izan nai
dabenak, ez beiteke onelakuakaz batu. Astar II 152. Franzes mandatariarekin batu zan Irun aranzungo ostatu
batean gauaz On Joakin Irizarko jauna. Izt C 162. Aita Santu au bada batu ta alkartu zan Venezijatarrakaz ta
Españatarrakaz. Ur MarIl 50. Lau Erregeak Jerusalengoarekin batu ziran, eta Gabaoneronz joanik, ingurutu
eta itxi zuten. Lard 116. Miñantz au zeukanik ezin iñorekin batu zitekean. Ib. 390. Eta sendatu zenean, batu zen
Iñaziorekin, Iñazioren bizitze sainduan eta obra on guzietan phartelier. Laph 79. Gaur arratsean bertan joan
bear degu Erregeren tropakin batutzera. Arr GB 11. Jakin baneutsan nor zan, beragaz neu batu? AB AmaE 273.
Motzakin nastau garealako / Orri bagarik geratu, / Maketoakin batzeagaitik / Guk geuk zaitugu amaitu. Ib. 83.
Aragoiko eta Naparroako Erregeakiñ batu, eta Granadako erri andi Baeza alderonz joan zala. Arr May 174.
Don Iuan batu zan beti betiko / doña Maria lenagaz. Azc PB 169. Ezai beste bein orregaz batu. A BeinB 44.
(s. XX) Arranondora barriro agertueran, andikiakaz batu oi zan beti. Ag Kr 123. Ezadi batu Martiñegaz,
naibage geiago ekarri nai ezpok gurasoentzat. Echta Jos 54. Ezeutsan orain Eladiri agirakarik egitten,
Josetxogaz batunarren egurastuteko ibiltaldietan. Ib. 262s. Baño eziñ asmatu neike zeintzuekiñ batuko dan gure
Juan Andres. Ag G 47. Au languakaz batuten danak, berak daukaz erru gustijak. Kk Ab I 15. Zurekin batzeko
daukadan gogo au aintzat artu. ArgiDL 69. Edo lagun zonbait ezkerretarik jin zaiolakotz guk uste gabean
harekin batzera, gure errekako lats gottortua bilakatua dugu kasik tanpez ibai. JE Ber 43. Yesu-Kristorekin
baturik egon bear Yainko-graziaz ta maitasunaz. Ir YKBiz 454n. Idekoak alkarrekin batzeko daukezan
eskubideak, iñoren kalte barik, gerizatu dagikiez agintariak. Eguzk GizAuz 165. Orain, Oñatiko erromesekin
batu gaitezen, guztiok gure esker ona Jaungoikoaren Amari agertzeko. NEtx Antz 68. [Gorputza eta anima]
elkarrekin batu gabe ez ditxin gizaki. Or QA 100. Urten neban bidez-bide, / aspaldi nabil kanpotik, / gizonak
poztutzearren / aien miñekin baturik. Gand Elorri 113. Zueri kantatzera / nago beartuta, / merezi dezutela / dakit
ziertu-ta, / enteratzen naiz sarri / zeuekin batuta. Uzt Noiz 81.
v. tbn. JJMg BasEsc 80. Itz Azald 202. Inza Azalp 111. Enb 32.
(H). Unirse carnalmente. Zeren aita ama hek, elkharrekin batzean eta iuntatzean, intenzione gehiago izan
baitzuten bere plazer desordenatuen konplitzeko, seme eta alaba izaiteko baiño. Ax 361 (V 239). Lehoin emea
leopardarekin batu denean, laster garbitzera doa, batze hark utzi dioen usain gaixtoaren khentzeko bere ganik,
lehoina hel dadinean haserre eztadintzat. SP Phil 154 (He 156 bathu). Betetzea gaiti bere gustu txarra Aurelia
eritxon andra loi bategaz, il eragin eban bere seme au. Zerren au bizi zan artean etzan beragaz batu gura
Aurelia. Añ GGero 254. Emakume batekin ta aren alabarekin soñez ez batu. Ol Lev 18, 17.
(Ref. a cosas). Encontrarse con. Bañan zer pena zinduen / Zeure baithan sentitu, / Zinenean
gurutze / Pisuarekin bathu. EZ Eliç 403.
(V, G-azp; Urt, Lar, H). Ref.: EAEL 263; Elexp Berg. (En construcción absoluta). Unirse, reunirse, juntarse;
encontrarse. "Bivium [...] bi bide batzen diren lekhua" Urt III 350. "Aliarse, batu, balleratu, con las
terminaciones del neutro" Lar. Tr. Aunque se encuentra en Etcheberri de Ziburu y en un refrán de Oihenart,
apenas es utilizado al Norte; documentado sobre todo autores vizcaínos, aunque desde mediados del s. XIX su
uso aumenta entre los guipuzcoanos.
Lekuan dagoz batuta, burua izanik Onsalu Onsalutx. (Escrituras de Andramendi). TAV 3.2.9. Batu zarrak leku
batera. IC I 166. Arratsean direnean / urrun bidean bathu, / Jesus haur mansoa dute / biak eskas aurkhitu. EZ
Noel 82. Mendiak eztitazke bat, bai jendiak. O PrASJU 344 (cf. ib. 252: mendiak eztitake [sic] renkuntra, bai
jentiak). Ontasun eta egia / Bidean dira batzen, / Iustizia eta bakea / Elkarri zaziko lotzen. Hm 119. Berriro
alkargana batzen zirala aren Anima ta gorputz Santua, geiagoren geiago ez illzeko. CatOiq 56 (Cb CatV 27
batuten edo berriro juntetan, Cb CatG 33 batutzen edo berriz juntatzen). Onen etxean batu ziran beraren
lagunak. Ub 88. Zergatik batu zerate gezurra esateko Espiritu Santuari? Mg CC 120. Artuak zuritu, ta linuak
apaindu biar badira, batuten dira neskatilla ta mutillak. Mg CO 130. Ta emon zerbait, epailla ta batu dirianak
ardaua edan dajen. Mg PAb 88. Batuten zirian tabernetan ta nun nai. Ib. 45. Gauza bi nekez batu oi diranak
izan zituan: birtute andi bat eta ondasun edo aberastasun andiak. Gco I 452. Beste plazara piestia egitera
batuten dan jentia. fB Olg 55. Onetan batuten dira beste adiskide batzuk, eta denpora emoterren asten zara
jokuan. Astar II 126. Batuten da ara gizon-tegia / ateraten yake zaragia. Zav Fab RIEV 1909, 31. Billera
gogoangarri onetara batu izan zan alderrietatik guztiz jende asko. Izt C 53. Eta ordu lauren baño lenago batu
zan jendedi andi bat mirari au ikustera. Ur MarIl 92. Xoko baztertu batean, / Batzen dire ustekabean. Gy 181.
Progu-etxean Judu asko batu ziran, Marta eta Mariari damuan edo miñean laguntzera. Lard 425. Guziak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
278