Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barauskarri (V-arr-oroz-och ap. A; Zam Voc), baruskarri (V-arr-ger-och ap. A). "Barauskarri, desayuno" A.
"barurausgarri, baruskarri, desayuno ligero" A. v. BARAU-HAUSGARRI.
baraustu (G ap. A; H). "(G), confundir, embrollar" A. Badarasate pulpituan hitzera naasi bat, beiñ Euskera,
beiñ Erdera, beiñ Latiñera, guzia lerdatua , zikindua, baraustua. Lar, carta a Mb 279.
baraute, barute (A DBols). "Cuaresma (neol.). Lit. 'temporada de ayuno'" A DBols. Baruteko (Garizumako)
laugarren igande au. A EEs 1916, 14. Zatoz onera. Barute-aurrean (garizuma-aurrean) Don Juan Jose ta biok
emen izango gera. A Ardi 96.
barauti (Lar, H), barurti (Lar, H, Casve). "Ayunador, barautia, barurtia" Lar. "Jeûneur, barurzale, barurregile,
barurti" Casve. v. barautzaile.
barautiar, barurtiar (SP, A Morf 211), barurdiar (H). "Jeûneur, qui aime à jeûner" SP. Obra onei iarraikia. /
Andre barurdiarra. EZ Man II 196. Barurdiar izateko / Dohaña egidazu EZ Eliç 48. Joanesen eta farisauen
dizipuluak, bada, barurtiarrak baitziren, ethorri zitzaizkon eta erran zioten: "Zergatik barurtzen dire Joanesen
eta farisauen dizipuluak eta zureak ez dire egiten?" He Mc 2, 18 (HeH barur egiten baitzuten).
1 barauts (V, G, L; Lar, Añ (G), H), baraus (V-arr), baruts (V-gip), barrauts (V-ger), bahuts (S; Gèze, Dv, H),
balutz (V-gip). Ref.: A (barauts, baraus, baruts, bahuts); A Apend (barrauts); Lrq /bahüc!/; Iz ArOñ (balutz).
1. Espumarajo, espuma de la boca; espuma en gral. "Babas mayores" Lar. "Écume de la bouche" Gèze, Dv y
Lrq. "Bave" Gèze. "Écume" Ib. "Écume de la bouche, bave. Ardoaren bahutsa lohikeria, l'écume du vin est le
libertinage (Esc. Li). Syn. habuina. Ce mot ne paraît autre qu'une syncope de barautsa (G), même signification"
H. "Baraus (V-arr), espuma" A. "Barauts [...], espuma de la boca" Ib. "Balutz, balútza, (la) espuma de boca (en
ovejas, vacas, etc.)" Iz ArOñ. v. habuin. Au izango da, Jaunari eskeñi bear diogun biotza, aurrena munduari
eskeintzea, ta munduaren barautsez loitzea ta zikintzea. AA III 358. Eta ezda geldituko barautsa ta pitxa
purrustaka dariola, alik eta txit arras aunatu dadin arteraño. Izt D 27. Leoi amorratuaren gisa barautsa ta pitsa
zeriola. Izt C 259. Jarraik [itxas arroa], jarraitu, Jaun onek isten / Badeusk oraindik, / Barauts ta bitsok odeiez
gora / Boteagaz. AB Olerk 207 (en la vers. de AmaE 127 baraust ta bitzok). Azken señale hau da errabiaren
señalerik segürena. Ez hüllanik ere hain segür bahütsa. Eskual 7-8-1908 (ap. DRA).
2. "Baraus (G-to), olor de comida o bebida que despide uno del estómago. Orri darion barausa ere gezurra
dek" A.
2 barauts (V-gip), barautz (V-gip), barutz (V-gip). Ref.: A; SM EiTec1, EiTec2; Etxba Eib (barautza); Elexp
Berg (barautz, barutz). Broca. "Birbiquí, artefacto muy antiguo con el cual se horada el hierro" A (que podría
haber interpretado mal). "Indar larregikin sakatzen dozulako, barautza apurtzen jatzu" Etxba Eib. "Joan hari
ferreterixara eta seiko barutza ekarri" Elexp Berg. Barautsak (broca), epaikiak ta gañerako erremintxa
guztiak epetakuak ei zituen. SM Zirik 106. En DFrec hay 18 ejs. más.
- BARAUTS BIHURRI. "Barautz-biurri, broca en espiral. Barautz biurrixak, ostianguak baño lan askokin
geixago egitten dau" Etxba Eib.
- BARAUTS-ETXE. "Portabrocas. Barauts-etxiak baintzat, gaur-gaurkoz, Markiñako "Esperanza"k eitxen
ditxuanak onenak" SM EiTec1. Hay un ej. más en DFrec.
barautu (V; Lar, Añ, Dv, H), barurtu (L, BN, R, S; SP, Urt III 295, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, VocBN, Gèze, Dv,
H), barutu (Aq 1021, VocB, H, A). Ref.: A (barautu, barurtu); Gte Erd 43. Ayunar. "Barurtzea urez eta ogiz"
SP. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es usado con aux. intrans. y, a partir de la segunda mitad del s. XVIII,
tbn. con aux. trans. v. BARAU EGIN, BARAU IZAN.
Baldin traburik ezpadugu, barur gaitezila. Mat 10. Barutzen den egunean edo diziplinatzen denean. Ber Trat
108v. Desertu tristetik heldu / da Satan garaiturik, / eta berrogei egunez / debotki baruturik. EZ Noel 87.
Berrogoi egunen ephe / Luzez zela barurtu. EZ Eliç 48. Urtheko orzillare guziaz barurtuko dira. Harb 427.
Baldin barurtu bagara, orazinotan egon bagara, [...] hautzaz guztioz eskatuko zaiku kontu. Ax 163 (V 109).
Zein gogorki barurtu diren! SP Imit I 18, 2. Asteazkena, orziralea eta larunbata dira egunak, zeinetan
lehenagoko Giristinoak geiago barurtzen baitziren. SP Phil 317. Desertura eramana, / Hanbat barurtu dela, /
Sant-Eleonorek, Iauna, / Kontenplatzen duela. Arg DevB 123. Zoin barurtü baitzen desertian berrogei egünez.
Bp II 41. Agintzen debanean barautzea. OA 5. Barur gaitezila Garizuman. CatLav 154 (V 78). Laugarrena,
barurzea. El 9. Ezin baru daitezkenak adinaren edo enfermedadearen edo trabajuaren gatik. Ib. 64. Eliz-Ama
Santuak agintzen duenean, barautzea. CatBurg 31 (Mb IArg I 30, Cb CatG 12, CatOiq 259 y Lariz 114
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
27