Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
SCruz 117. Senar-emazte biok irizpide bateratu orduko Ameriketara abian ziren. FIr 132. Guziok bateratuko algera
erruki egintza ontarako! Ldi IL 106. Zure naia ala balitz, ari pin gorriaz / batera zazu zeure izena nereaz.
Or Eus 105. Oi Anaiak, gauden kantuz Belokeko gainean / Euskaldunak zeruetan bateratuz betiko. Iratz 124.
Nola bateratzen dituzu bi gertarazte oriek? Or QA 156. Elikuak, arean, biltzen eta bateratzen gaitu, askotara
barratu baikiñan. Or Aitork 278. Aren inguruko neska-mutillak ere lengoekin bateratu ziran. Anab Poli 121. Iru
baso-mueta oneik euko leukien etorrie bateraturik, ikusiko geunkena da. Akes Ipiñ 24. Biotz sendoa duke ta
Jainkoagan nare dirauke gauza guztiak bat zaizkionak, bateratzen dituenak eta batengan ikusten dituenak. Zait
Plat 45. Denek gauza hau bera ginuen mihian: / berriz bateratuko ginela agian. Xa Odol 232. Horra bi bihotz
bateratuak, sakramendua lotgarri. Ib. 289. Inoiz batera bagaitez, bada, huskeriak baino zerbait gehiago galduko
du gure hizkuntzak. MEIG VII 135. Iritziak, noski, ez datoz bat, baina iritzi desberdin horiek ez ditu inongo eta
inolako argitasun berrik bateratuko. MEIG VIII 98. Euskal herriaren irudi orokor eta bateratua lortu eta hedatu
behar baitugu. Ib. 107. En DFrec hay 61 ejs.; hay además 14 de bateragile, 14 de baterakoi, 4 de bateratasun,
etc.
- EZIN BATERATUZKO. "Qu'on ne peut réunir à d'autres; fig., inconciliable" Dv.
bateratzaile, baterazaile. (El) que une. Gure bideen baterazaile / lehenik izan da apeza. Mattin 95. En
DFrec hay 6 ejs. de bateratzaile y 3 de bateratzaille.
bateratze. Unión, unificación. Egia da [...] delako unificación goitar hori azaldu daitekeela euskaraz. Aski
genuke, adibidez, batze edota nik neronek usatu izan dudan bateratze. MEIG VII 44s.
batere (G, AN, L, BN, S; Urt, Ht VocGr, VocBN, Dv, H), batre (Sal, R-uzt; H), baterere (H), batrere (R),
bapere (H), bape, batbere (Dv (V)), batbe, batpere. Ref.: A (batere, batre, batrere); Bon-Ond 170. Cf. BAT
ERE.
Tr. Batere es la forma más empleada; batre se encuentra en Leiçarraga, y alternando con batere en Etcheberri
de Ziburu, Haramburu y Barbier. Los vizcaínos (salvo el ms. de Oñate, que emplea batere) utilizan generalmente
bapere, o, desde finales del s. XIX, tbn. su contracción bape; bat bere es poco frecuente, y sólo hallamos algún
ej. de batpere en Iturzaeta (Berb I 226). Hemos encontrado algún ej. de baterere en Lazarraga (frente a 15 de
bapere), en Etcheberri de Ziburu, en Beriain y en la ed. de Iturriaga de LE Urt; Mendigacha emplea
exclusivamente batrere. En cuanto a la grafía, la mayoría escribe batere; escriben sistemáticamente bat ere
Axular, Pouvreau y Mendiburu, y, esporádicamente, otros autores.
1. (Junto a un sintagma nominal con suf. -(r)ik, delante o detrás, en frases negativas). Nada de; ningún. "Eztute
egiten kontzientziarik batere" Urt I 340. "Aucun" Ht VocGr 331. "Nul" Ib. 391. "Pas un, aucun" VocBN. "Batere
ez, id. baterere ez, bapere ez (V), batre (BN, S), aucun, ni un. Batre, bapere, batere, baterere biderik ezta, il n'y
a aucun moyen, aucune voie" H. "Ni uno" A. "Eztaukat bape diruik" Elexp Berg. Tr. Documentado desde
Dechepare; es de uso general (aunque algo más empleado al Norte, y relativamente poco frecuente en textos
vizcaínos).
Badakizu, dolorian partaide niz ni ere, / Eta zure muthatzeko ez ogenik batere. E 157. Batre minik heben
eztuk, lekot ialgi nahia. Ib. 243. Ioanesek eztu signorik batre egin ukhan. Lç Io 10, 41. Deus bere hitzazko
legerik ez gaztigurik ez korrekzionerik ez gidamendurik batre gabe. Lç Adv * 8v. Eztagigula dudarik batre. Lç
Ins B 4r. Pagaetako ezin neike / bapere serbiziorik. Lazarraga 1175v. Zuegaz, barriz, ez eukaen / oi ta bapere
konturik. Ib. 1177r. Eurak biak oi ebilzen / bapere baga lagunik. Ib. 1179r. Piedaderik batere gabe
atormentatzen eta afrentatzen eta injuriatzen zutela ofrezitu zuen bere gorputza. Ber Trat 9r. Ezin agrada
dakioke gauzarik baterere baizik sakrifizioen medios. Ib. 17v. Bañan halako zoririk eztukegu batere, / Ezen
behar dugu egon kharpean bethiere. EZ Man I 114. Nigar xortez eztukete batere probetxurik. Ib. 63. Handik
hara gehiago ezta batre biderik. Ib. 57. Baina ordena hunetakoek bere botua ez konplitua gatik eztute bekhaturik
batere. Harb 448. Usainik hoberena, bat ere usainik ez izaitea da. Ax 414 (V 269). Ezta Iainkoa baithan
ezinezko hitzik batere. Hm 81. Hargatik maiz enganatzen dira eta probetxurik bat ere edo guti baizen
eztakarkete. SP Imit I 3, 4. Zure gisa egin nazazu / Pazient, humil, amulsu, / Bekhaturik batere gabe, / Munduan
bildots dohatsu. Gç 117. Eztute sufrituko lazeriarik batere. Ib. 44. Ezteia sori ordian lanik batere egitia
behinere? Bp I 91. Armarik batere gabe. Ib. 73.
(s. XVIII) Eskuararen mintzaira behar da izan [...] naturalki eta lanoki batere aphaindurarik eta
bernizadurarik gabe. ES 135. Baiñan han damnatuentzat ez da pausurik batere, ez konsolazionerik, ez
deskansurik. Ch I 24, 4. Eta dohakabetasun eta miseria halakorik batere gabe izanen ziren. CatLav 42 (V 29).
Lurperatzen zituela andikan sortu ziraden hereje zital eta herejiya itxusi guziak; batere aien aztarnarik geratu
gabe lur-gañean. Lar SAgust 9. Eta agertzen dugula aire serios bat, famillertasunik eta ergelkeriarik batere,
urhundik ere, ez duena. He Gudu 109. Enian ükhen beste deseñik batere, haren gloria handiaren txerkhatzia, eta
zure salbamentiari bide segür baten erakustia baizik. Mst XVI. Eta al-ere sarzen ziran bat ere beldurrik bage
munduko jakinsu andien erdian. Mb IArg I 344. Baña konfesa zedilla esan, ta gortu, sortu, mututu, ta itzik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
268