Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
abere gaixtuak. Mst III 23, 4 (Ch egizu gudu, Echev pelea zazu, Ip güdüka zite, Ol liskartu, Pi burrukatu, Leon
altxa zazu nere alde zure besoa). Eztizü deus egiten. / Khiristiak maite zitizü; / bestalde Sarrasien kuntre / bethi
bataillatzen düzü. Xarlem 1258.
batailatze. Combate. Manamendu haur gomendatzen drauat, Timotheo ene semé, aitzinetik hizaz izan
diraden profezién araura, hezaz bataillatze onez batailla adinzát. Lç 1 Tim 1, 18 (TB gerla, Ol guda, Ker
burruka, IBe borroka, Bibl gudu).
bataile. Bautista, (el) que bautiza. v. bataiatzaile. Eliz batailleak eranzun zuen emanen zizula eskatzen
zenuen bataioa. Mb IArg I 70. Ongi zuk hau ta zure bataileak aldi artan galdegin zizun beste guzia gogoan artu
ezkero. Ib. 70.
batailoi, bataillun (Urt I 424), bataillon, batalloe, bataillu. Batallón. "Agema, batáilluna, [...] kabaleria
bataillúna, infanteria bataillúna" Urt I 424s. Cf. Lar: "Batallón, gerraridia, gerrarien bilguma". Eta haien
büriak / eraman batailluala. Xarlem 1143. Utsetik asita egiñeratu zituen iru batalloi. Izt C 505. Batere kastigu
gabe beste batalloi batean gure serbizioa prestatzea. Zab Gabon 55. Azaltzen da Martzelino mutill koxkorra,
txistuka egun ontan etorri dan batalloien martxa. Sor Gabon 48. Mutikoteri gustija batalloiari bidera urten
yako. Kk Ab I 96. Gipuzkoako bigarren batalloeko konpañian batzuek geunden Lesakan. Urruz Zer 51.
Naparruako amaikagarren batalloian. Ib. 54. Ta batalloi bat bialdu zun Ernialdera mikelete askorekin. Or
SCruz 25. Batalloi lagun batek, ain zuzen, su ta gar / ekin du Donostitik eriosuar. SMitx Aranz 213. Beste
batalloi bat izan zan Albertia gallurrera igo zana. Salav 82. Ez dakit hola beharturikan ala inozentkerian, / beti
bagira bataillon on bat gaudenak presondegian. In Xa Odol 33.
bataio (V-gip, G, L, AN, BN; SP, Urt III 256, Lar, Añ, VocB, Zam Voc; -th- Ht VocGr, Arch VocGr, Lecl, Dv,
H), bateo (V, G; Lar, Añ, H, Zam Voc), batheiu (S; Gèze, Foix ap. Lh), bateu (BN, S), bateio, batio (V-gip),
batixua (det.). Ref.: A (bataio, bateo, batheiü); Lh (bateu); Lrq /batheiü/; Etxba Eib (batiua); Elexp Berg.
Bautismo. "Bataio, bataiua, bautizo" Elexp Berg. "Gutxi erabilia. Bautizo da arrunta" Elexp Berg. La forma
batixe que Azkue da como R-uzt podría ser interpretación errónea de un det. batixia, correspondiente a un tema
nudo batixu. v. bautismo, bautisterio.
Tr. Bat(h)aio es la forma más extendida. Bateo aparece en autores vizcaínos (aunque cf. bataio en Azkue) y
algunos guipuzcoanos como Cardaberaz y Guerrico. En los textos suletinos se encuentra batheiü; batheü en
CatLan y batheio en Salaberry de Ibarrola, Jauretche, JesBih y MarIl. La forma det. batixua que aparece en
Hualde podría corresponder tanto a un tema batixo como a batixu; en el segundo caso vendría de *batixiua (cf.
ib. 21, 18 goxan, ines. de gox). En DFrec hay 21 ejs. de bataio.
Erran baita lehenbiziko partean ezen Bathaioa dela lehen Sagaramendua. Mat 126s. Edo graziaz bethean
urezko bathaioa. EZ Man I 127. Konsideraturik oraino ene Bataio Sakratuaren egunean hain zori onez eta hain
sainduki eman eta konsekratu izan nintzaiola ene Iainkoari. SP Phil 74. Zure Bathaio eta zure Barur Sainduaz,
delibra gaitzatzu, Jauna. Gç 52. Bathaioko sakramenduak / Gure gatheak haustean. Ib. 216. Eta Espiritü Saintia
urzo baten moldian hala Jesüs Jaunaren batheyian agertü zelakoz. Bp I 85. Haren orhit eraziteko batheiü
saintian batbederak errezebitü dian graziaz. Ib. 118. Zeren orduko fedea, eta orduko bathaio bera ditu orai ere
gure Eliza Ama sainduak. ES 396. Zer lagun ematen digu bataioak kristioaren biziarendako? El 66. Bathaioak
emaiten dituen obligazioneak. CatLav 16 (V 15). Lenbizikoa, bateoa, bataioa. CatBurg 33. Bitarte artan Espiritu
Santua zebillen uren gañean, santutzen zituela bere ukitzeaz eta birtutez, gero izango genduen bataio santurako.
Lar SAgust 8. Elizak gure Salbatzaillearen Bathaioaren Besta egiten zuen egunean. He Phil 511. Etzigun alfer
egoteko Jangoikoak eman bataioko grazia. Mb IArg I 229. Espiritu Santuaren doai ori bateoko ur garbian
artzen ezpazuen. Cb Just 7s. Zertako da Bataioa? Cb CatG 55. Bateoko Sakramentua zetako egin zan? Cb CatV
49. Jerusalemeko populua osteka zohan entzuterat gizon saindu hura, eta bathaioa errezibitzerat. Lg II 127.
Dugúnak Kristorén fedea batáio sánduan profesátua. LE Ong 98r. Zeren Jinkuari konsekratiak baitira batheiaz.
CatLan 55. Batheüko eta Penitenziako Sakramendien medioz. Ib. 57. Bathaioan egin darokun grazia handia
galtzerat heldu garenean gure faltaz. Brtc 157. Bataio, edo garbiketa onetatik zetorkion San Juani Bautista
izena. Ub 73.
(s. XIX) Guziz saindua, Jesus dibinoa / Heldu da, Joanes, zure oinetarat / Hobendun gisa zure bataioa /
Galdegiterat. Monho 158. Aurtxo txiki bekatua estaldutzeagatik bateo gabe ta amaren sabelean galduak. Mg CC
141. Zerren biar dan ur egijazkua, ta ez begitanduba, batiua ona izango bada. Mg CO 261. Zeure izen
miragarria ifini eusten bateoan. Añ EL 1 10. Bateo Santuan barkatzen zakuna. Gco II 3. Etziñan alabaña gai, ta
etzenduan ezaguerarik ere obra onak egiteko bataioa artu zenduanean. AA III 263. Bederatzigarren
zeremonian, bataioa emateko aurrean, galdetu zizun Eliz Ama Santak zere izenez. Ib. 273. Ez naiteke munduaren
alde itzul, nere bathaioko hitzak eta obligazioneak hautsi gabe. Dh 116. Lehenik ene batheian, gero ene
konfesione orotan. UskLi 97. Batheiüko botuen arraberritzia. Ib. 94. Horra batheiüzko Sakramentiaz proküratü
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
259