Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(bataiatu, batheiatü); Lrq /batheia/, /batheiace/. Tr. La forma bat(h)aiatu es la más extendida; batheiatu se
documenta en Leiçarraga, en los autores suletinos y algunos bajo-navarros (cf. además bateietu en CatUt);
bateatu (o batiatu) es propia de la tradición vizcaína; tbn. la emplean algunos guipuzcoanos como Cardaberaz y
Guerrico, y los salacencos Samper, CatSal y (batiatu) CatSal2; hay además algunos ejs. aislados en textos bajonavarros.
Bataitu, var. usada por Mendiburu, aparece tbn. en AzpPr. Hallamos además batixatu en textos
roncaleses, y bateotu en alguna ocasión en Iturzaeta. En DFrec hay 21 ejs. de bataiatu y 2 de bateatu.
Bautizar; (intrans.) ser bautizado. Eta batheia ahal zaitezkete ni batheiaturen naizen baptismoaz? "Pouvezvous
[..] être baptisés". Lç Mt 20, 22. Baptismoan gauza horiak nezesario diradenaz geroz, nolaz batheiatzen
ditugu haur xipiak? Lç Ins F 3r. Han behin batheiatu izan diradenak eztiradela berriz batheiatu behar. Ib. G 6r.
Batasun bat, zeinetan sartzen baitira bathaiatu izan direnak. Mat 65. Iesu Kristo bataiatu eta transfiguratu
zenean. Ber Trat 17v. Ezkara minzatzen arris eta zures eginik daudenes, baizik Kristio fieles bataiatues. Ber Doc
114r. Baldin bathaiatzen bahaiz, iadanik gurendua / Erromako Elizetan busti zakek burua. EZ Man I 19. Ezen
Iordango ibaian zuk / zinduen bathaiatu. EZ Noel 166. Linboan dauden haurrek, bathaiatu gabe hiltzen direnek,
eztute Iainkoaren begitartea ikhusten. Ax 578 (V 371; cf. infra BATAIATU GABE). Medezina espiritual bat,
bateatu ezkero egiten direan pekatuena. Cap 62. Lehenagoko giristinoak horrela egiten ohi zuten gure
Salbatzaillea bataiatu izan zen urthaburuko egunean. SP Phil 503. Iesus bateiatu zenian. Tt Arima 48. Bateatu
azkero eginiko pekatuak. CatAnz 6. Nork batheia diro? Bp I 60. Haurra bizi edo onsa batheiatü denez düda
denian. Ib. 61.
(s. XVIII) Bathaiatzen zirenek, Espiritu Saindua errezibitu, eta harekin batean izaiten zuten hitzkuntza guztien
aditzeko eta hetaz mintzatzeko dohaina. ES 396. Bathaiatua baizik ez denari behatu behar zaio haur flako bati
bezala. CatLav 227 (V 115). Zeren hark izan baitzuen ohore Jesu-Kristoren bathaiatzeko Jordanean. Ib. 424 (V
201). --Zeña profesatu zeban bataiatzean. Iraz 9. Zertako da ifinia bateoko Sakramentua, edo ezkutapea? --
Kentzeko pekatu jatorrizkoa eta beste edozein, bateatzen dan argan arkitzen dana. CatBurg 34s. Ordukoak dira
San Agustiñen odeiak, gereizeak, utsegiñez arkitu zan ezkerozkoak; ez bataiatu zanetik egiñak eta ikusiak. Lar
SAgust 7. Bataitu zen hau. Mb IArg I 73. Guk dakiguna da S. Franzisko Xabier-ek bere eskuz bataiatu
[corregido sobre bataitu] zituela milletan milla ta berreun mil jentil. Mb IArg II 269. [Jesu Kristo] San Juan
Baptistaren eskutik bateatzen bere fede argiaz ikusi. Cb Eg III 326. Bekatu jatorrizkoa edo Orijinala, eta
bataiatzen danagan arkitzen dan beste edozein barkatzeko eta kentzeko. Cb CatG 55. Bateatu ezkero eginiko
pekatuak parketako. Cb CatV 50. Bathaia zaitzadan nahi duzu bada! Zu, ni bathaiatu behar nindukezuna! Lg II
127s. Baldinetariak Jainkoaren semea bazare, bathaiatu zinenean, zerutikako boza batek, Jurdaingo hegian,
adi-arazi zuen bezala. Ib. 130. Batheatia izan delarik. CatLan 5. Berze edozein [bekatu] arkitzen dena bateietzen
den artan. CatUt 66. Artzain beraz gobernatuak, ur beraz bathaiatuak, mahain berean haziak, janhari beraz
bazkatuak. Brtc 206s. Eskatu zion, bataia zezala hura ere. Ub 74. Eta iñor ezin bataiatu diteke, bein baño
geiagotan. Ib. 194.
(s. XIX) Apaiz batek bateatzen badu aurtxoa ardo zuriarekin. Mg CC 176. Asko da batiatuba izatia Zeruban
sartuteko? Mg CO 1. Pekatarien artean, aetatik bat baliz bezela, San Juan Bautistaren eskuz bateatua izateraño.
Gco II 28. Sinestenduéna ta bataiatu déna, izanénda salbo. LE Ong 98v. Nik bataiatzen-dút úres. LE Io 1, 26.
Nik bataiatzen zaitut zu Aitaren, eta Semearen, eta Espiritu Santuaren izenean. AA II 118. Urtean egun bat
bataiatu nintzanean egin zenidan ontarte andiaz oroitzeko. AA III 279. Hori da bada ta holakoa da bathaiatuak
garen guzien modela. Dh 259. Bautismua da batiatuten danaren mesederako. fB Ic III 300. Baña ezin salbau
leite, batiatuten ezpada. JJMg BasEsc 19. Bateatuten dabe umetxu bat. Astar II 5. Parkazeko bekatuen egin
tugunen batiatuz geroz. CatSal2 29. Miliunka baizik ez dire khondatzen harrek batheiatu dituen infidelak. Jaur
388. Nik egiaz bataiatzen zaituztet urarekin. Oteiza Lc 3, 16 (Brunet bataiatzen). Bera bataiatu zan Pontea ondo
gordea arkitzen da. Izt C 458. Eta bereala bataiatu ziran, eta bizitza on eta Jainkoaren txit bildur andikoari ekin
zioten. Lard 482. Biak urera jatsi ziran, eta Felipek bataiatu zuen. Ib. 493. Atzo bathaiatu haurra eta benedikatu
andre gaztea, biharko hilak dire. Hb Egia 154. Zuazte beraz, eta erakats ezazie populu guzier, batheiatzen
dituzielarik aitaren eta semiaren eta Izpiritu Saindiaren izenian. SalabBN Mt 28, 19 (Lç, Ip batheiatu, He, TB,
Dv, Ur, Echn, Leon, Or, IBk, IBe bat(h)aiatu, Samper, Ker bateatu, Ur (V) batiatu, Hual batixatu; Ol ukuzi,
Arriand ugutzau). Ilhabete bakhar batez, hamar mila pagano bathaiatu zituen. Laph 202. Badirau ere oraindik
Azpeitiko Eliza nausiaren bataiotegian bera [San Ignazio] bataiatua izandu zan ponteak. Aran SIgn 3. Eta
gañean dago tallazko iduritxo bat, beatzarekin beerontz siñalatzen duena, diola Euskeraz: "Ementxen batiatuba
naiz". Ib. 3. Debaldekua dala / aur bataiatzia. Xe 401. Amabostgarren egunian izandu zan bataiatua. Bv AsL
24. Gero ikusi det non batiatu nitzan. AB AmaE 283. Zu batiatu ziñuzten pondak izango zuan jarion bat. Apaol
118. Haur bat bathaiatua izan behar zenean. Elsb Fram VI. Saindu bat apostolu harrek berak bathaiatu zukena,
eta bederen harrek ordenatua. Jnn SBi 154. Jordaneko ühaitzian zointan izan beitzen Jondane Johanek
batheiatürik. Ip Hil 186. Giristino bezala bateiatuak badira ere, pagano bilakatuak dira. HU Zez 13. Bathaia
nazak beraz. Prop 1896, 91. Bere jaiotzaz ori / Astiasukua, / San Pedroren elizan / bataitutakua. AzpPr 74. O
zori latza! / bear zan gatza / batiatuteko umea, / ta an izan zan esturea! Azc PB 247. Eliza onetantxe
bateaturikoa. A BeinB 64. Bateatu egizuez Aitearen eta Semearen eta Espiritu Santuaren izenean. Itz Azald 169.
Bateotuak izan ez diranak. Ib. 45 (v. tbn. bateoturiko en la misma pág.).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
256