Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ere baitira maliziaz eta gaixtakeriaz orobat. Ax 166 (V 112). Ametsa eta gezurra biak bat dira, eta gizona bada
amets bat Profetak erraiten dian bezala, errazu ametsa, gezurra eta gizona hirurak bat direla. Tt Onsa 106.
Orazio au egunoroko ejerzizioan beti bat da. Cb Eg I 32. Beraz bat dira Mezako Sakrifizioa eta Jesu-
Kristok gurutzean eskeñi zuana? Bai, Jauna, bat dira eskeintzen dan gauzaren aldetik, baña ez eskeintzeko eran.
AA I 493. Baina Bizkaiko ta Probinziako piesteetan au ta utsa bat dira. fB Olg 62. Euskararen barri etzekiten
gizon andi usteko askok, beren obra gogoangarrietan ezarri izan dute Bria, Uria-ren ordean, biak bat dirala
iduriturik. Izt C 18s. Orai urthe bethe alhargundu zena / Eta atzotik hala dena, / Hagitz dire diferentak; / Ez
laite erran haiña bat direla biak. "La différence est grande; on ne croirait jamais / Que ce fût la même personne".
Gy 264. Beraz abereen ogi-burua edo ile-izarra biak bat dira. Dv Lab 245. --Nula Mezako Sakrifiziua eta
Khürütxen gañekua bat dira? --Zeren batian eta bestian ber Biktima ohoreskatia beita, eta ber Apheza
ohorezkazalia. CatS 74. Alabañan gizona eta azpiko zaldia biak bat ziralakoan zegoan. Arr GB 114. Jainkoak
ere ez du eskuaraz bertze izenik Jinko eta Jaun-goiko (gaineko Jaun), bat direnaz geroz. HU Zez 175. Ez da
ajolarik Urtzia eta Ortzia (= iñusteria edo ostotsa), zenbaiten ustez, bat izan arren. JMB ELG 76. Ikusi orduko
igarri dizut norena zeran. Zure arpegia ta Xalbatena bat dira. Etxde JJ 242. Neurri ori ta zenbakia, ordea, bat
dira. Zait Plat 56. Baiña izakiak, zuzenduak daude, bide jakin batean barna abiatuak. Beren jokabidea, ezaguna
da, beti bat izan oi da ta. Vill Jaink 45. Etxetako karidadea ta atariko aizea bat dirala. Lab SuEm 181. Gure
hizkuntzaren egoera ez da bat Gipuzkoan eta Nafarroan. MEIG I 116.
(SP (que cita a Ax)). (Aux. trans.). Tener los mismos. Eztituzte euskaldun guztiek legeak eta azturak bat,
eta ez euskarazko minzatzea ere, zeren erresumak baitituzte diferent. Ax 17 (V 8).
c) "Bat, único, sin par. San Inazio ortan bat da" Gketx Loiola.
- BAT JO. a) "Juntarse, bat yo (AN-larr)" A EY III 307. Izadiak eta Laztanak bat-jo dute edertasunez. Gazt
MusIx 170.
b) "Reducirse a lo mismo, resolverse en lo mismo (Vc, Gc, Lc)" Zait Sof II 149. v. BATERA JO (b).
- BAT-MIÑOT. "(S; Eskual 11-4-1924), continuellement. Eztira joaiten ahal esküz-esküz, bat miñot, frères
Siamois delakoak bezala, [...] continuellement unis comme les frères Siamois" Lh. Harek eztitzen ditu / penak
senarrari, / amodioz daudela / bat-miñot elgarri. Etcham 103. Denak ez badira ere "su-rrealismoari" bat-miñot
lotuak, aspaldiko modatik arras urrun daude. Lf ELit 29s.
- BAT NAHI BAT. "Alguno [...] bat nai bat (V, msOch 109)" A EY III 243. v. BAT EDO BAT.
- BAT ZEIN BAT. "(Vc), cualquiera" A. Arazo au gerorako izten dauanari, bearrezkoak diran iru gauza
orreitatik bat-edo-batek errez uts-emon leio ta bat-zein-batek uts-emotia, gogoaren osasun galtzeko naiko da.
Eguzk LoreIl 43s (ap. DRA).
- BEHIN HASTEKO ETA BAT. v. behin.
- BERE BATEAN, BERE BAT EGIN, BERE BATERA, BERE BATEZ AITZINAGO. v, 1 bere.
- BIZ BATEAN. v. bi.
- EZ BAT ETA EZ BESTE. Ni lo uno ni lo otro. v. supra (1) ejs. de ez bata eta ez bestea, etc. Zer egin bear
degu beraz? Gai oiek erabiltzeari utzi ala gure euskera erdalkeriz eta mordollokeriz bete erriak uler dezan? Ez
bat eta ez beste. Etxde AlosT 11. Orain, berriz, beste aldera goaz: kausa urbillei ajola guztia eman eta Jainkoa
baztertu. Baiña ez bat eta ez beste. Vill Jaink 32.
- EZ BAT ETA EZ BI (G-to, AN-larr). Sin más ni más; sin más preámbulo. "Ez bat eta ez bi agertu zitzaigun, se
nos apareció inopinadamente, sin decir uno ni dos (G-to)" A EY III 305. "Inopinadamente; de buenas a primeras"
Asp Gehi. Arkitu nintzan jaun batekin gau artan etorriya, eta gure etxandriak, ez bat eta ez bi, sartu zuen
nere gelan. Iraola 16. Lengo egunian, ez bat eta ez bi, sartu zait nere lan tokiko gelan emakume bat. Ib. 28. Ez
bat eta ez bi, Allandek galdegiten dio Durundako nagusiari. Etxde JJ 46. Allanderi abagune guzitan menderatu
zitzaion gizona, ez bat eta ez bi bulartu egin zitzaion. Ib. 83. Oso gutxi-etsitzea da ez bat eta ez bi burruka-joko
ontako garaipena zaldun aundiki oien eskuetan uztea. "Sin más ni más". Berron Kijote 85. Eta gero, ez bat eta ez
bi, elkarrengana abiatzen dirala eriosuan. Ib. 147.
Etim. La comparación de bat con bedera 'mismo', 'cada uno', y bederatzi 'nueve', hace pensar que su forma
antigua pudo muy bien ser *bade, reducida a bat en el uso enclítico normal del numeral como artículo
indeterminado.
1 bata. Bata. Oi gañeko batekin bata luze luze bat, txino berdez betia. Iraola 24. Erdi erantzia ta oerako
bata luzea gaiñetik jantzia. NEtx LBB 108. Biedermann-en gela argia piztu ta Babette batan agertzen da. Lab
SuEm 175.
2 bata (V-arr). "Neuk esan diot barren! pero si yo mismo le he dicho (V-gip, G-azp) [...], etzaitu ikus bata! (Varr),
Neuk esa neuntsen, bata! (V-arr)" Gte Erd 34.
bataera. "Continuidad, unión de las partes del contiuo, plegitxekaren bataera" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
254