Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
b) (Con aux. trans.). --Ez, ez. Eskerrik asko. Nere tripak ez du ondo artzen [bixigua]. --Egin beza prueba eta
barrenen ez bada ondo arkitzen apareju bat botako diyogu ateratzeko. --Gañera barau det. Sor Gabon 29s.
Andik egun bitara Olentzaro mozkor; / jendeak barau du, ta arrek bete zilbor. "La gente guarda ayuno". Or Eus
135. Errian esana da katuak ere barau dutela Austerre-egunean. Ib. 174n. Barau duzuenean, ez ipini aurpegi
ilunik. IBk Mt 6, 16 (Lç barur dagizuenean).
- BARAU-LEGE. Precepto de ayuno. Eliz Amaren barau-legeaz / ez omen ari axola. Or Eus 383.
- BARAU-LISTU (baru-listu AN-larr; baru-lixtu B). Ref.: A EY I 120). Saliva de una persona en ayunas.
Baru-lixtua ixtizurriak igortzitzeko ona da (B). A EY I 120.
- BARAU-MENDI. Emen natorkizu Baru-mendira Zure oiñetara. "Al Monte del Ayuno". Or Poem 519.
- BARAU-MOKADU. "Barupokadu, desayuno, parvidad" VocB.
- BARAU NATURAL. Ayuno natural (el que se guarda desde medianoche hasta comulgar). Barur naturala
da eguna hasten delarik gauherditarik gauherditara, noiz ere nehork ezpaitu deus hartu. Tt Arima 50s.
Bigarrena, barau naturalean egotea. Iraz 59. Baraur naturala edo ezer bere artu baga egotea. Cb CatV 75. Zer
aditzen da komulgatuko danak eraman bear duen baraur natural edo oso osoaren izenez? Mg CC 228.
Gauberditik orduraño baru naturalean egotea. Añ CatAN 55. --Zer aditzen duzu barur naturalean iuaiteaz? --
Izan behar du gauerdiz geroz ian eta edan gabea, non ez duen komuniatu behar eri bezala. CatLuz 171.
v. tbn. OA 72. AA I 427. CatLlo 71. Barur natural: CatLuz 37. Baru natural: CatUlz 44.
- BARAU OSO. Ayuno total. Baru osuan egotia: au da, gaberdi ezkero jan edo edan baga. CrIc 139. Baraur
osoarekin komunioa artutzeko. Mg CC 228. [Ondo komulgetako bear da] barau osoa, edo aurreko gaberditi
komulgau osteraño, ez ezer jan, ez ezer edatea. CatBus 46. --Zelako prestaerak eroan bear dira gorputzaren
aldetik? --Barau osoa da bearbearrekoa dana. Itz Azald 161. Baitzakiten holakoetan barur osoaren legea
jasaiten presunerek. StPierre 38.
(Barau oso-oso). Zer aditzen da komulgatuko danak eraman bear duen baraur natural edo oso osoaren
izenez? Mg CC 228.
- BARAU-HOTZ (barur-hotz H, A), BARUR-HOTZA. Totalmente en ayunas. "Barur-hotz naiz, je suis
absolument à jeun et avec faim" H. "Barur-otz (L-côte, BN-lab), [...] ayuno completo. Barur otza naiz oraino
(BN-mix)" A s.v. barurats. Deskantxurik handienean abiatzen zen Betharramerat buruz barur-hotza. Etcheb
MGaric 157.
- BARAURIK (V, G; Lcc, Lar, Añ; bareuik Lcc; barurik V-gip; SP, Lar, Ht VocGr, Lecl, Dv, H; baruik V-gip;
baraurrik G). Ref.: A; Iz ArOñ (baru), To (barau), UrrAnz (baruik); Etxba Eib; Elexp Berg. En ayunas. "Ayuna
cosa, bareuik" Lcc (al comienzo se escribió gauza, tachado). v. barau (2), BARAUAN, BARAUTAN. Eztitut
barurik igorri nahi, bidean flaka eztitezenzat. Lç Mt 15, 32 (Dv, Hual, Samper, Ol, Leon barurik, Echn baruik,
Ur, Ker, IBk, IBe baraurik; TB barurak, Arriand barutsik; HeH ian gabe). Egon bear dugu barurik, janik eta
edanik bage. Ber Doc 155r. --Sakramentu santuau artuteko, ze disposiziñogaz bear dogu etorri? --Baraurik. Cap
65. Enazazula utz zure ganik ioaitera barurik eta iharturik. SP Imit IV 16, 3. --Nolako ziren süperstizione
hurak? --Danzatzia sü horren baranoan, jokhatzia, Kantore itsusien erraitia, su gaña belharren egoiztia;
Eguerdi beno lehen, edo barurik hen bilzia; bere gañen hen ekhartia, urte orotan edükitia. Bp II 115.
Dezenziagaz da baraurik joan elexera. Arz 59. Badaki barurik egon bear duela. El 95. Lenbizikoa barurik,
bigarrena grazien [komekatzea]. Ut 24.
(s. XIX) Alan sartu nas emen kuartillu bat atera, eta zerbait jaatera, bada urrin egiten jat neure etxia barurik
biurtuteko. Mg PAb 44. Nik ikusi baneu bizkaitarretan euskeriaren zaletasun kiputzetan nekusana, ez nintzan ain
esker dongakua izango, zein da itxiko nituban barurik neure bizkaitarrak. Mg CO III. Alaere Sakramentu au artu
dezakee, eta artzen due eriotzako perillean arkitzen diranak, baraurik egon ez arren. AA I 439. Ah! zeiñ ongi
datorren orixe urliarentzat, zeiñ ongi beste ura sandiarentzat; eta zuretzat? Zu baraurik etxera. AA III 598.
Behar düzü barurik izan. UskLiB 94. Otso bat barurik / Hara da jiten, / Gosiak deithurik. Arch Fab 89. Eta
gelditu zen gormanta barurik. Gy 51. Nik ez nituke baraurik bialdu nai, bidean desmaiatu ez ditezen. Lard 404.
Nola ez da egongo / oso argaldurik, / irukitzen badute / askotan baraurik? Bil 41. Barurik doha eta, zalhuago
juaiteko, onthutsik. Laph 107. Eta ez bazan izan erbi bat erosi degulako, geldituko giñan baraurik erremediyorik
gabe. Sor AuOst 90. Egun artan baraurik / Tripea ustua, / Komulgetako ustez / Garbirik barrua. AB AmaE 340.
Adierazoaz ordiyekiñ zebillena, arkituko zala arrisku andian ezurrak ausi eta baraurik gelditzeko. Urruz Urz 63.
Baraurik eldu bear da komulgetara. Itz Azald 160.
(s. XX) Oben astunik ez egiteko, gorputzak baraurik egon bear dau. KIkV 92. Gure zintzurra bapo, / oienak
baraurik. JanEd II 100. Othoitza lagun, bortz aste bethe barurik egon ondoan. Ox 68. Bizpahirur egun
aintzinetik, erdi barurik egoiten naiz. Orizue, ahamenik ez dut harturik, atzo eguerdiz geroz, kafe ttirritta batez
bertzerik. Barb Sup 21. Mendiz gaindi, eta denak, yakina, barurik, Yauna-hartzeko Orriagan. Zub 78. Zera...
bertsotan baraurik ariko aiz. Ez den gutxi uste. Lab EEguna 101. Baña naiago eukian baraurik egon maltzur
areri usartu ixan baño. Otx 39. Barurik ez ditut beren etxera igorri nai. Ir YKBiz 232. Otoitz obe egiten da
zerura baraurik, / sabela astun danean, ez baita damurik. Or Eus 248. Hor, jaun erretora esposen beha dago,
barurik, mahain saindu ondoan. Lf Murtuts 54. Bera baraurik zioken artean, besteak asebetetzen ari dituk.
Etxde JJ 149. Bainan bai oraiko bazkaririk gareztienari orduko besteko gozamena atherateko, urthe bethe
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
25